İntellektual-Elektron Kitabxananın təqdimatında
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi İlqar Fəhmi Qədim miniatür və xəttatlıq sənəti. Bakı tarixindən kollaj 42 42 Zənnimizcə, Sadiq bəy gizlədilən məqamlar barədə yazanda sənətin məhz əqidəvi məsələlərindən danışırmış. Bu barədə məlumatları isə şərq ədəbiyyatından, şərq tarixinə dair mənbələrdən zərrə-zərrə, damcı-damcı yığıb ümumiləşdirmək lazım gəlir. Ən əvvəl isə qeyd etmək lazımdır ki, müsəlman-şərq rəssamları bütün islam ölkələrində olduğu kimi, öz təhsillərini dini tədris müəsisələrində alırdılar və öz sənətlərində də islam ideologiyası, islam ehkamları, islami ədəbiyyatından gələn rəmzlər böyük yer alırdı. Gölgənin olmamasını təxminən belə izah etmək olar – işıq şərq islam mədəniyyətində Allahın rəmzidir. Məlumdur ki, hətta Allahı işıq parçası kimi təyin edən İşraqilik adlı fəlsəfi cərəyan da olmuşdur. Belə olan halda kölgə də iışığın əksinə olaraq şeytanın, qara qüvvələrin rəmzi kimi qəbul edilirdi. Bu baxımdan əsərdə hansısa predmetin kölgəsini çəkmək şeytanıın təzahürünü göstərmək kimi qəbul olunub. Perspektivsizlyin də müəyyən əqidəvi səbəbləri olub. Əgər rəssam arxadakı obyektlə irəlidəki obyekti eyni ölçüdə təsvir edirsə, əslində həqiqəti olduğu kimi göstərmiş olur. Axı uzaqakı insanın kiçikliyi bizim www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi İlqar Fəhmi Qədim miniatür və xəttatlıq sənəti. Bakı tarixindən kollaj 43 43 43 gözümüzün qüsurudur. Əslində rəssamın gözündən bir metr aralı olan isnanla otuz metr aralıda olan insan eyni ölçüdədir. Şərq rəssamları belə fikirləşirdilər ki, tutalım əgər biz arxadakı insanı irəlidəkindən bir neçə dəfə kiçik çəksək, onda həmin şəxsin haqqını tapdalamış oluruq. Bu isə böyük günahdır. Təbiətin yalnız yay və yaz fəsillərinin təsvir olunması da, əbəs deyildi. Rəssamlar allahın yaratdığı gözəlliyin ən çiçəkli, ən gözəgələn dövrünü təsvir edirdilər. Allahın yaratdığı gözəlliyi təsvir etmək isə Allahın öz gözəlliyini təsvir etməyə bərabər tutulurdu. Əlbəttə ki, «hər bir xilqətə xaliqin bir zərrəsi var» fikri boş söz deyildi və şərq rəssamları bunu çox gözəl başa düşürdülər. Konkret insan portretlərinin obyektə oxşadılmamasının da səbəbləri barədə yazımızın birinci hissəsində yazmışdıq. Beləliklə, şərq miniatür sənətinin bir çox məqamları var ki, bunlar sırf islam dini əqidəsiylə izah edilə bilər,bu baxımdan bu sahəni araşdırmağa çalışan alim mütləq islam ehkamlarından, islam fəlsəfəsindən və şərq ədəbiyyatından da xəbərdar olmalıdır, əks halda araşdırmalar natamam olacaq. www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi İlqar Fəhmi Qədim miniatür və xəttatlıq sənəti. Bakı tarixindən kollaj 44 44 Anri Matissin balıqları İstər klassik şərq, istərsə də qərb mədəniyyəti hər biri ayrılıqda avtonom inkişaf etsə də, müəyyən bir dövrdən sonra biri birinə qarşılıqlı təsirlər göstərmişlər. Müsəlman şərqi ilə xristian Avropası arasında ticarət əlaqələri durmadan inkişaf edirdi və bu prosses tədricən mədəniyyətlərin kontaktına da gətirib çıxarırdı. Adda- budda da olsa, Qərb rəssamlarının tabloları islam ölkələrinə gəlib çıxır, müsəlman müniatürləriylə zəngin olan kitablar, yaxud xalçalar tacirlər tərəfindən qərb ölkələrinə aparılırdı. Misalçün, İntibah dövrünün qərb rəssamlarının bir çox əsərlərində interyerdə şərq xalçalaraınnı təsvirini görmək mümkündür. Şərq ölkələrinə gəlib çıxar qərb təsviri sənət nümunələri də öz işin görürdü, şərq rəssamları bu əsərlərə baxır, ilk baxışdan onlara yad olan bu sənət nümunələri hiss olunmadan onların sənətinə də təsir göstərirdi. Məhz bu səbəbdən 17-ci əsrin sonlarından başlayaraq istər Təbriz, istərsə də İstanbul miniatürlərində yavaş- www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi İlqar Fəhmi Qədim miniatür və xəttatlıq sənəti. Bakı tarixindən kollaj 45 45 45 yavaş kölgələr peyda olmağa başladı, rəssamlar perspektiv qanunlarına riayət etməyə cəhd etməyə, arxadakı obyektləri irəlidəkilərə nisbətən kiçik çəkməyə, çəkdikləri insanları real naturaya oxşatmağa başladılar, Qərb rəssamlığına şərq miniatür sənətinin təsiri isə bir qədər gec, özünü göstərdi. Bunun səbəbi isə bu idi ki, şərqdə ayrıca tablolar demək olar ki, çəkilmirdi, əsərlər kitab səhifələrini bəzəməkçün hazırlanırdı, beləliklə, şedevr miniatürlər kitabxanalarda yataraq geniş tamaşaçı kütləsindən kənarda qalırdı. Yalnız 19-cu əsrin sonlarında, Avropada klassik rəssamlığın tənəzzülü dövründə, sənətkarlar yeni formalar, yeni təsvir vasitələri axtarmaqçün başqa mədəniyyətlərin nümunələrindən bəhrələnməyə başladılar. Avropanın paytaxtlarında gah Afrika, gah Hindu, gah Uzaq Şərq ( Yapon, Çin), gah da Müsəlman incəsənəti nümunələrindən ibarət sərgilər açılırdı. Məhz bu dövrün impressionist rəssamlarında gah Hindu, gah Afrika, gah Çin-yapon, gah da Müsəlman incəsənətinin izlərini görmək mümkündür. Anri Matiss və onun kimi bir çox impressionist rəssamların işıq-kölgə qanunundan, perspektiv qaydalarından imtina edərək üç ölçülü məkandan iki Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|