İntellektual-Elektron Kitabxananın təqdimatında
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi İlqar Fəhmi Qədim miniatür və xəttatlıq sənəti. Bakı tarixindən kollaj 33 33 33 onun yerinə öz tərbiyəçisi Sultan Məhmmədi təyin etmişdi. Məşhur Azərbaycan alimi K.Kərimov isə Sultan Məhəmmədə həsr etdiyi elmi araşdırmada bu hadisəni fanatik şiə olan şah Təhmasibin sünniməzhəb Behzadı saray kitabxanasının rəisi görmək istəməməsi ilə izah edir. Zənnimizcə on yaşlı Təhmasibdən belə dini fanatizm gözləmək düz olmaz. Əgər şahzadənin tərbiyəçisi hansısa şiə alimi olsaydı, buna hardasa haqq qazandırmaq olardı, lakin rəssam, nəqqaş Sultan Məhəmmədin yetirməsi olan şahzadədən bu qədər dini fanatizm axtarmaq absurd fikirdir. Bu hadisələr barədə nəticə çıxararkən məncə iki şəxsin – Behzadın və yeni hökmdarın yaşını nəzərdən qaçırmaq olmaz. Behzad Təbrizə gələndə arqıt yaşı keçmiş qocaydı və yaradıcılığının əsas və məhsuldar hissəsi arxada qalmışdı. Şah İsmayıl bu dahi sənətkara hörmət əlaməti olaraq onu saray kitabxanasının rəisi təyin edəndə Behzadın etirazı mümkünsüz idi. Lakin məlumdur ki, Şah İsmayılın saray kitabxanası çox böyük bir yaradıcılıq müəsisəsi idi, burada yüzlərlə xəttat, nəqqaş, rəssam, ləvvah, cildçi və www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi İlqar Fəhmi Qədim miniatür və xəttatlıq sənəti. Bakı tarixindən kollaj 34 34 sair sənətkarlar çalışır, il ay ərzində yüzrələ kitab hazırlanırdı. Bütün bu gərgin prosseslərə nəzarət etmək təbii ki, yaşı keçmiş, ömrünün son on ilinə ağır məhrumiyyətlər düşmüş, cismən və ruhən sarsılmış qoca sənətkar üçün o qədər də asan deyildi və ola bilər ki, Şah İsmayıla nəsə deməyə üzü gəlməyən Behzad, onun ölümündən sonra yeni şahdan bu ağır vəzifədən azad edilməyini xahiş etmişdi. İkinci bir məsələ isə yeni şahın - Şah Təhmasibin yaşıdır. Qeyd edək ki, atasının ölümü vaxtı Təhmasib mirzənin cəmisi on yaşı vardı və öz uşaq təfəkkürü ilə düşünən bu yeni şah çox güman ki öz müəllimi olan Sultan Məhəmmədi tez bir zamanda mükafatlandıraraq, bir növ, xəcalətindən çıxmaq fikrinə düşmüş və onu Behzadın yerinə kitabxanaya rəis təyin etmiş, Sultan Məhəmməd də etiraz etməyə cürət etməmişdi. Şahın əmri o dövrlərdə Allahın hökmü kimi qəbul olunardı. Bütün bu rəyləri irəli sürməkdə məqsədimiz odur ki, qərb şərqşünaslarının bildirdiyi kimi islam aləminin iki böyük sənətkarı arasında gərgin münasibətlər, paxıllıq, qibtə çox güman ki, onların elə öz uydurmalarıdır. Bircə tarixi faktı ( Behzadın mənsəbinə Sultan Məhəmmədin təyin www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi İlqar Fəhmi Qədim miniatür və xəttatlıq sənəti. Bakı tarixindən kollaj 35 35 35 olunmasını) əsas götürərək müsəlman şərqinin iki dahi rəssamını bir-birinə düşmən elan etmək düzgün yanaşma deyil. Düşünürük ki, onların arasında çox sıx sənət əlaqələri, isti münasibətlər olmuşdur. Axı Behzad Təbrizə gəlməmişdən on-on beş il öncə Sultan Məhəmməd artıq Şah İsmayılın yanında çalışırdı, ildən ilə öz yüksək sənətiylə şahın hörmətini daha çox qazanırdı. Şah İsmayılın ona isti, doğma münasibəti Sultan Məhəmmədə öz varisinin tərbiyəsini etibar etməsindən məlum olur. Əgər Sultan Məhəmədlə Şah İsmayıl arasında bu cür yaxın münasibətlər vardısa, onda Behzadın Təbrizə gəlməyindən çox-çox əvvəllər də Sultan Məhəmməd özünün saray kitabxanasının rəisi təyin olunmasına nail ola bilərdi. Əlbəttə əgər Sultan Məhəmməd bu vəzifəni tutmaq istəsəydi. Amma görünür ki istəməyib və bu dahi sənətkarı başqa bir dahi sənətkara qarşı intriqalarda, paxıllıqda suçlamaq yersizdir. www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi İlqar Fəhmi Qədim miniatür və xəttatlıq sənəti. Bakı tarixindən kollaj 36 36 Hər səhifədə bir dünya Sultan Məhəmədin başçılıq etdiyi Təbriz miniatür məktəbinin şərq-islam incəsənətinə ən böyük töhfələrindən biri dinamik kütləvi səhnələri əks etdirmək ənənəsi olmuşdu. Əvvəlki şərq rəssamlarının şəkillərindən fərqli olaraq Sultan Məhəmmədin miniatürlərində («Şahzadə Sam mirzənin məclisi», «Peyğəmbərin meracı» , «Cərgə ovu», «İşrət məclisi» və s) və onun tələbələrinin şəkillərində kitab səhifəsi boyda olan kiçik bir əsərdə üç-beş yox, onlarla obraz əks olunurdu. Həm də sadəcə dekorativ şəkildə yox, çox canlı, çox kaloritli bir formada. Bu əsərlərə baxanda insana elə gəlir ki, rəssam qızğınlıqla dolu həyatın bir anını kağız üzərində dondurmağa nail olub. Bəlkə kimlərsə bunu o qədər də böyük nailiyyət hesab etməz. Axı adət etdiyimiz klassik qərb rəssamlarında da kütləvi səhnələrə çox rast gəlmişik. Lakin qərb rəssamları belə kütləvi səhnələri neçə metr eni-uzunu olan monumental tablolarda əks etdiriblər, lakin Sultan Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|