İntellektual-Elektron Kitabxananın təqdimatında
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Təsviri sənət ustalarından təlim gözləmə, Çünki bildiklərini öz övladlarından da gizlədirlər
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi İlqar Fəhmi Qədim miniatür və xəttatlıq sənəti. Bakı tarixindən kollaj 37 37 37 Məhəmmədin başçılıq etdiyi Təbriz rəssamları əlli nəfərlik kütləvi səhnəni 19-27 sm ölçüsü olan bir kitab səhifəsinə sığışdırırdılar. Belə demək olarsa, bir səhifəyə bir dünyanı yerləşdirməyə nail olurdular. Misalçün, Sultan Məhəmmədin çəkdiyi «Şahzadə Sam mirzənin məclisi» yaxud «Cəgə ovu» rəsmlərinə nəzər salaq. Hər şəkildə əllidən çox insan obrazı, heyvan təsvirləri görürük. Heç kim sadəcə quru formada təsvir edilməyib. Hamı hərəkətdədir, kimsə ox atır, kimsə at çapır, kimlərsə mübahisə edir, kimsə meyvə satır və sair. Heyvanların da hamısı çox dinamik şəkildə təsvir olunub, hər şey canlıdır, hətta ətrafdakı cansız predmetlər, dağlar, daşlar , ağaclar sanki dil açıb danışır. Bu əsərlərin rəng həlli də çox rəngarəng, valehedicidir. İnsan saatlarla gözünü bu miniatürlərdən ayıra bilmir, hər obrazı, hər predmeti ayrı-ayrılıqda oxuyur, göz qarşısında sanki tarix canlanır. www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi İlqar Fəhmi Qədim miniatür və xəttatlıq sənəti. Bakı tarixindən kollaj 38 38 Gözlərdən çəkilən işıq Məşhur türk yazıçısı Orxan Pamuk orta əsr İstambul rəssamlarının həyatından bəhs edən «Mənim adım qırmızı» romanında qeyd edir ki, şərq rəssamları ömürlərinin sonlarına yaxın mütləq kor olurdular, gözlərindən işıq çəkilirdi və qoca rəssamın kor olması onun sənətinin yüksək keyfiyyətinin göstəricisi kimi qəbul olunurdu. Məhz bu səbəbdən əlli yaşdan sonra kor olmayan rəssamlar özləri qəsdən gözlərini kor edirdilər ki, bir sənətkar kimi hörmətləri qalxsın. Təbii ki, Orxan Pamuk bir yazıçı olaraq mübaliğəyə yol verib, lakin həqiqətən də kiçik ölçülü əsərdə onlarla canlı obrazı yerləşdirmək üçün nə qədər göz nurunun sərf olunduğunu təsəvvür etmək çətin deyil. Təbriz məktəbinin nümunələrində kütləvi səhnələr çox gözəl kompaisiya həlli ilə də seçilir. İlk baxışdan adama elə gəlir ki, orazlar kağız üzərinə necə gəldi səpələnib. Lakin diqqət yetirdikdə buradakı qanunauyğunluqları görməmək mümkün deyil. istənilən bir obrazı götürsək, www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi İlqar Fəhmi Qədim miniatür və xəttatlıq sənəti. Bakı tarixindən kollaj 39 39 39 şəkilin sanki birdən birə boşaldığının şahidi olarıq. Məhz bu, uğurlu kompazisiya həllinin göstəricisi kimi qəbul oluna bilər. Heç bir detal artıq deyil, hər şey öz yerində, hamı öz işində, hərəkətindədir. Bütün bunlarla bərabər Təbriz məktəbində böyük portret janrında da əsərlər yaradılırdı. Əlbəttə burada böyük sözü də nisbidir. Böyük dedikdə bir kitab səhifəsini nəzərdə tuturq. Əgər hərəkətdə olan insanı bütün xarakteri, davranışı, dinamikası 8-10 mm ölçünə çəkilirsə, bununçün rəssam əvvəlcə həmin təsviri böyük ölçülərdə məşq etməli, yalnız sənətini yüksək səviyyəyə qaldırandan sonra kütləvi səhnələrə keçməlidir. Təbriz miniatür nümunələri müsəlman-şərq tarixini, məişətini, etnoqrafiyasını, insanların həyat tərzini, həm də düşüncələrini, fikirlərini öyrənmək üçün bir dərs vəsaitidir desək yanılmarıq. Bu baxımdan həmin əsərlərə sadəcə baxmaq yox, onları sətir-sətir, cümlə- cümlə oxumaq lazımdır. Əks halda ən dahi miniatürü də adi uşaq cızmaqarasından fərqləndirmək mümkün olmaz. www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi İlqar Fəhmi Qədim miniatür və xəttatlıq sənəti. Bakı tarixindən kollaj 40 40 Sadiq bəyin qanunu 1587-1629-cu illərdə Səfəvi dövlətinin hökmdarı olmuş I Şah Abbasın dövründə saray kitabxanasının rəisi olmuş, azərbaycan orta əsrlər mədəniyyətinin unikal şəxslərindən olan məşhur rəssam, nəqqaş, xəttat və şair Sadiq bəy Əfşarın «Qanun-əs-süvar» ( təsvir qanunu) kitabı şərq miniatür sənətiylə bağlı əsas ehkamları əks etdirən nadir tarixi mənbələrdən biridir. Kitabın əsas maraqlı cəhəti isə bu risalənin şeirlə yazılmasıdır. Sadiq bəy bu kitabda təsviri sənətin bir çox metodikalarından danışır, boyaların, kağızın, qələmin hazırlanması üsullarını göstərir. Lakin nədənsə nə bu kitabda, nə də bu xüsusda yazılmış azsaylı mənbələrdə şərq müsəlman rəssamlarının əqidə ehkamlarıyla bağlı məqamlara toxunulmur. Misalçün, nəyə görə müsəlman rəssamları əsərlərində qətiyyən kölgə çəkmirdilər, nəyə görə təbiətin yalnız bahar və yaz fəsilləri təsvir olunur, nəyə görə perspektiv qanununa riayət olunmur, şəkillər sanki iki www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi İlqar Fəhmi Qədim miniatür və xəttatlıq sənəti. Bakı tarixindən kollaj 41 41 41 ölçülüdür, arxadakı və irəlidəki obyektlər eyni boydadır, nəyə görə insan sifətləri demək olar ki, biri birinə oxşayır, nəyə görə şəkillərin çoxunda rəssamın imzası yoxdur və sair və i. Sovet dövründə uzun müddət adıçəkilən məqamları bizə şərq miniatür rəssamlarının bacarıqsızlığının nümunəsi kimi təqdim edirdilər. Şərq incəsənətiylə bağlı mənbələrdə bu xüsusda geniş məlumatlar olmadığından bir çoxlarımız bu deyilənləri mütləq həqiqət kimi qəbul edirdik. Sadiq bəy Əfşarın «Qanun-əs-süvar» risaləsində belə bir beyt var: Təsviri sənət ustalarından təlim gözləmə, Çünki bildiklərini öz övladlarından da gizlədirlər. (Fars dilindən sətri tərcümə) Əlbəttə burada söhbət sənətin texniki tərəflərindən getmir, əgər rəssamlar texniki məqamları gizlətsəydilər, onda yeni nəsil sənətkarları yetişməzdi, sənət inkişaf etməzdi. Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|