İntellektual-Elektron Kitabxananın təqdimatında
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi İlqar Fəhmi Qədim miniatür və xəttatlıq sənəti. Bakı tarixindən kollaj 53 53 53 sahibi öz xəttinin başqalarından gözəl olmasına çalışırdı. Lakin məhz Müsəlman dünyasında bu kiçik sənət, sadəcə katib əyləncəsi çərçivəsini sındırıb çıxaraq, dünyanın üçdə birini əhatə edən möhtəşəm bir sivilizasiyanın aparıcı incəsənət vasitəsinə çevrilmişdi. Bunun isə bir neçə obyektiv səbəbi var idi. 1. İslamdan qabaqkı dinlərin hər birində insanların şüurundakı Tanrı obrazı müəyyən konkret atribubtlarla asossiasiya yaradırdı. Məsəlçün, tanrı dedikdə buddistlərdə göz önünə Buddanın heykəlləri gəlir. Xaçpərəstlərdə isə tanrı konkret insanın, yəni İsa Məsihin şəxsiyyətində maddiləşib. Müsəlmanlarda isə Allah obrazının yeganə təzahürü Qurandı. Yəni Allahla insan arasında vasitə kimi başqa formalar yox, məhz kitab çıxış edir, allah kəlamının yazıldığı kitab. Müsəlman dünyasında kitaba, yazıya olan xüsusi qayğının bir səbəbi də budur. 2. İslamın yarandığı ilk yüzilliklərdə insanların içində yenidən bütpərəstlik meyllərinin yaranmasına yol verməmək üçün heykəl düzəltmək, şəkil çəkmək İslam ideoloqları tərəfindən rəsmi surətdə qadağan olunmuşdu. Məhz bu səbəbdən yaradıcı insanların içindəki estetik www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi İlqar Fəhmi Qədim miniatür və xəttatlıq sənəti. Bakı tarixindən kollaj 54 54 duyğuların böyük hissəsi məhz xəttatlıq sənətində öz təzahürünü tapırdı. Başqa sözlə desək, islamın ilk yüziliklərində xəttalıq həm də rəssamlığı əvəz edirdi. 3. Xəttatlığın məhz islam ölkələrində geniş təşəkkül tapmasının bir səbəbi də ərəb dili, daha dəqiq desək yazışmada işlənən ərəb əlifbası idi. Məlum faktdır ki, başqa əlifbalardan fərqli olaraq, məhz ərəb əlifbası daha çox dekorativ xarakter daşıyır, hərflərin bir neçə yazılış forması var. Ərəb əlifbası özü özlüyündə naxışı, ornamenti xatırladır və buna görə də yaradıcı insanın təfəkkürü, fantaziyası üçünərəb qrafikasında geniş meydan açılır. Məhz bu səbəblərə görə müsəlman aləmində xəttalıq ən ali incəsənət növü hesab olunur, Ən böyük hökmdarlar da ustad xəttatların qarşısında baş əyirdilər. Şahzadələrin , əmirzadələrin ibtidai tədris proqramında hüsn-xətt ( gözəl xətt) ən əhəmiyyətli dərslərdən hesab olunurdu. Tarix boyu bir çox məşhur hökmdarlar özləri də xəttatlardan dərs almış, çox gözəl xəttat olmuşlar. Misalçün bir çox mənbələrdə Həzrət Əli Əleyhüssəlamın çox gözəl xəttə sahib olduğu qeyd olunurdu. www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi İlqar Fəhmi Qədim miniatür və xəttatlıq sənəti. Bakı tarixindən kollaj 55 55 55 Yaxud XVIII əsr Osmanlı sultanı II Mustafanın hər gün iki saat ərzində böyük həvəslə hüsn-xətt məşqləri keçməsi tarixi mənbələrdə qeyd olunur. II Mustafa xəttatlıq dərsini dövrünün ən məşhur xəttatı Hafiz Osmandan almışdı. Sultan öz ustanının sənətinə o qədər valeh idi ki, onun dəvatı (mürəkkəbqabı) yerə qoymasını rəva görməzdi, ustadının yazdığı müddət ərzində dəvatı şəxsən öz əlində saxlardı. Bir dəfə ustadının növbəti yazısından vəcdə gələn Sultan həyəcanla demişdi: -Hafiz Osman kimi ustad xəttatlar daha dünyaya gəlməz. Xəttat isə hökmdarın bu sözündən təsirlənərək cavab vermişdi: -Fikir çəkməyin, əlahəzrət. Nə qədər ki dünyada müəlliminin mürəkkəbqabısını öz əlində saxlayan hökmdarlar var, Hafiz Osmanlar da çox olacaq. www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi İlqar Fəhmi Qədim miniatür və xəttatlıq sənəti. Bakı tarixindən kollaj 56 56 İlk hərflər, ilk xəttlər İslamın yarandığı ilk yüzilliklərdə ərəblərdə əsasən kufi xətt adlanan xətt növündən istifadə olunurdu (xəttin adı Kufə şəhərindən götürülüb). Kufi xətt sonra yarancaq xətt növlərindən maili formaların çox az olması ilə fərqlənirdi. Bütün hərflər düz xətlərin birləşməsindən yaranan düzbucaqlı formaları xatırladırdı, nöqtələrdən də istifadə edilmirdi. Ümumiyyətlə kağızın icad olunmasından qabaq təkcə ərəblərin yox. bir çox xalqların əlifbası məhz bu cür düzxətli formalar əsasında qurulmuşdu. O dövrlərdə yazılar papirusu çıxmaq şərtiylə, əsasən bərk materiyalar ( ağac qabıqları, daş lövhələr, qurudulmuş dərilər və s) üzərində yazılırdı. Bərk materiya üstündə isə maili xətləri çızmaq çətin olduğundan hərflər də qeyd edildiyi kimi düz xətlərin müxtəlif variasiyalarda kəsişməsindən təşkil olunurdu. Çin, yapon, qədim hind, slavyan, yunan əlifbaları buna əyani sübutdur. Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|