İntellektual-Elektron Kitabxananın təqdimatında
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi İlqar Fəhmi Qədim miniatür və xəttatlıq sənəti. Bakı tarixindən kollaj 13 13 13 son günlərini yaşayan zəifləmiş Abbasilər xilafəti qısa bir müddət içində tarixin qaranlıq girdabında ədəbi yox oldular. Onların əvəzində demək olar ki bütün yaxın şərqi əhatə edən bir dövlət – Çinqiz xanın nəvəsi Hülakü xanın yaratdığı Hülkülər dövləti formalaşdı. Çiçəklənən bağları qaratikan basdı, par par yanan şəhərlər xarabalığa çevirldi. Bəzi islam tarixçiləri monqolların hücumunu taxıl zəmisinə üz verən çəyirtkə selinə bənzədirdi. Lakin çəyirtkədən fərqli olaraq monqollar xarabazara çevirdikəri bir mədəniyyətin üstündə yeni və ruhən tamam başqa bir mədəniyyət formalaşdıra bildilər. Yeni yaranmağa başlayan bu mədəniyyətin əsas qolu isə miniatür rəssamlığı, onların öz diliylə desək nəqqaşlıq oldu. www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi İlqar Fəhmi Qədim miniatür və xəttatlıq sənəti. Bakı tarixindən kollaj 14 14 İlk cizgilər, ilk rənglər Hülakü xan yaxın şərq ərazilərini bir bayraq altında birləşdirəndə hələ müsəlman deiyldi, sonradan islamı qəbul etdi və yaratdığı dövlət də islam dövləti oldu. Lakin hakimiyyətinin ilk illərindən onun məmurları, katibləri arasında müsəlmanlar az deyildi. Bunlar əsasən Çinin şimalında yaşayan və islamı artıq neçeə əsrlər bundan əvvəl qəbul etmiş uyqurlar idi. hülakü xan hakimiyyətinin ilk illərində hələ yerli müsəlman əyanlarla sıx əlaqələr qurmamışdan əvvəl müsəlman uyğur katiblərinin yardımından çox istifadə edirdi, yerli müsəlman əhali ilə necə dil tapmağı, onlarla necə yola getməyin üsullarını məhz özüylə gətirdiyi uyqurlardan öyrənirdi. Lakin uyğurların xidməti təkcə mirzəlik, katiblikdən ibarət deyildi. Məsələ ondaydı ki. uyqurlar Çinin şimalında, əsasən Qaşqarda yaşadıqlarından Çin mədəniyyətiylə sıx ünsiyyətdə olurdular və çinin qədim rəssamlıq sənətinə də çox böyük ustalıqla yiyələnmişdilər. Və Hülakü xanla birgə yaxın şərq www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi İlqar Fəhmi Qədim miniatür və xəttatlıq sənəti. Bakı tarixindən kollaj 15 15 15 torpaqlarına qədəm qoyduqdan sonra məhz uyqur rəssamlarının köməyiylə müsəlmanlar rəngkarlıq sənətiylə tanış olmağa başladılar. Belə demək olarsa, orta əsr şərq miniatür sənətinin əlifbasını uyqur rəssamları yaratmışdılar. Məhz bu səbəbdən həmin dövrlərdə müsəlman rəssamlarının əsərlərində qədim Çin rəssamlığının çox güclü təsiri hiss olunurdu. müsəlman rəssamları da çin rəssamları kimi solğun rənglərdən istifadə edir, kağızın böyük hissəsini boş saxlayır, əsas təsvir olunan bir-iki obyekti diqqətə çəkirdilər. Lakin müsəlman rəssamları sadəcə çin rəssamlıq sənətini təqlid etməklə kifayətlənmədilər. Əlli il., yüz il, yüz əlli il – və yavaş yavaş müsəlman rəssamlığı çin təsirlərindən azad olmağa başladı və Hülakü xanla uyqur rəssamlarının yaxın şərqə gəlməsindən iki yüz il sonra şərq miniatür məktəblərindən ən maraqlı və mükəmməlləri – Təbriz və Herat miniatür məktəbi yarandı. www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi İlqar Fəhmi Qədim miniatür və xəttatlıq sənəti. Bakı tarixindən kollaj 16 16 İlahi üçlük Xristianlardan fərqli olaraq üç rəqəmi islamda müqəddəs sayılmır. Lakin qısamüddətli omlasına baxmayraq tarixə əbədi həkk olunmuş Herat mədəniyyəti öz varlığına. Əzəmətinə görə demək oar ki, üç nəfərə borclu olub; humanist ədalətli hökmdar Hüseyn Bayqara, məşhr vəzir və dünya şöhrəti şair Mirəlişir Nəvai və qızıldan da qiymətli barmaqları olan rəssam, nəqqaş Kamaləddin Behzad. Təbriz və Herat miniatür məktəbinin formalaşmasınan əvvəl islam ölkələrində adda Budda yaranan rəssamlıq nümunələri daha çox yaxın regionların rəssamlığının kölgəsiydi : Əfqanıstan, Hindistan regionundakı miniatürlər Hindistanın qədim rəssamlıq nümunələrini xatırladır, Suriya, və Anadoludakı rəssamların əl işləri isə Bizans freskalarına bənzəyirdi. Lakin əvvəlcə Təbriz, daha sonra Herat rəssamlarının səyi nəticəsində şərq islam rəssamlığı öz həqiqi simasını, öz identifikasiyasını tapa bildi. Sultan Hüseyn Bayqaranın kitabxanasının rəisi olan məşhur rəssam Ağamirək tərəfindən kitabxanaya www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi İlqar Fəhmi Qədim miniatür və xəttatlıq sənəti. Bakı tarixindən kollaj 17 17 17 şəyirdliyə götürülən Behzad qısa müddət ərzində, Təbrizdən dəvət olunan Seyid Əhməd Nəqqaşdan, Xoca Əli Müsəvvirdən rəssamlığın incəliklərini öəyrənərək öz sənətini yüksək səviyyəyə qaldırıb incəsənət, ədəbiyyat himayədarı olan Sultanın rəğbətini qazana bildi və nəhayət onu saray kitabxanasına rəis təyin etdilər. 1488-1505 illərdə Heratın saray kitabxanasında Behzadın rəhbərliyi ilə bir neçə dünya şöhrətli kitab hazırlanmışdı. Bunlaran birincisi hal hazırda Qahirə dövlət kitabxanasında saxlanılan Sədinin «Bustan» poemasıdır. Bu kitab bir neçə il hazırlanmış, və içinə əllidən çox bənzərsiz miniatür yerləşdirilmişdir. Bundan başqa həmin dövrdə kitabxanada Nizaminin «Xəmsə»si ( London. Britaniya muzeyi) və Şərafəddin Yəzdinin «Zəfərnamə» kitabları da hazırlanmışdı. Hər üç kitabda çox gözəl xəttat işindən istifadə olunmuş, mətnə uyğun miniatürlər çəkilmiş, kitablar çox nəfis şəkildə cildlənmişdi. Hal hazırda dünyanın məşhur kitabxana və muzeylərində saxlanılan bu ziqiymət kitablar şərq mədəniyyətinini incilərindən hesab olunur. Hüseyn Bayqaranın sarayında özünü hədsiz dərəcədə xöşbəxt hiss etməsinə baxmayaraq, Behzad bu Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|