International scientific conference of young researchers
Yüklə 24,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS Baku Engineering University 1704
- ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ АРМЯНСКОЙ ЦЕРКВИ В ПЕРИОД ОСМАНСКОЙ ИМПЕРИИ И АНГЛИЯ РЕЗЮМЕ
- II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS Baku Engineering University 1705
- Keywords
II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS Baku Engineering University 1704 27-28 April 2018, Baku, Azerbaijan təyyarəçilərinin döyüşdə fərqlənməsinə səbəb olan yüksək oktanlı təhlükəsiz yanacağın növlərinin sınaqdan keçirməsi və buna görə Sovet rəhbərliyi tərəfindən yüksək mükafatlar alması kimi faktlara Azərbaycan sovet tarixşünaslığında rast gəlinmir. Bunlar isə azərbaycanlı alimlərinin arxa cəbhədə misilsiz fədakarlığını göstərir (4.,səh.34). Arxa cəbhədə xalqımızın fəaliyyətindən bəhs edilən tədqiqatçı Georgi Zapletinin 2012-ci ildə nəşr et- dirdiyi "Vətənə və elmə xidmət etdilər..." adlı əsərin xüsusi əhəmiyyəti vardır. Əsər Azərbaycan alimlərinin müharibə dövründə arxa cəbhədə elmi fəaliyyətinin araşdırılması və bu sahədə çalışan alimlərin işlərinin öyrənilməsi baxımdan çox dəyərlidir.Əsərdə ayrı-ayrı elm sahələri üzrə arxa cəbhədə qazanılmış uğurlar və onların istehsalata tətbiqi yer almışdır. Müəllif "Müharibənin ağır sınaqları " adlandırdığı 1-ci hissədə döyüş meydanlarında iştirak etmiş azərbaycanlı alimlərdən çox geniş məlumat vermişdir."Elmin döyüş meydanlarında" adlanan ikinci hissə Azərbaycan alimlərinin elmi kəşf və ixtiralar edilməsindən bəhs olunur ki, bu barədə Azərbaycan sovet tarixşünaslığında ümumi yazılmışdır. Tarix üzrə fəlsəfə doktoru, AMEA Tarix İnstitutunun əməkdaşı Tamilla Kərimovanın "Böyük qələbəyə Azərbaycan alimlərinin töhfəsi" adlı yazdığı bölmədə bu əsərdə rast gəlinir. T. Kərimova haqlı olaraq göstərir ki, qələbənin əldə olunmasında Azərbaycan neft və kimyaçı alimlərinin xidmətləri yüksəkdir. Bu xidmətlərinə görə azərbaycanlı alimlərinin 100-dən çox SSRİ orden və medalları ilə təltif olunmuş, 7 alimə Dövlət mükafatı, 50 elmi işçiyə Azərbaycan əməkdar elm və texnika xadimi fəxri adı verilmişdir (5.,səh.62). Qeyd olunan əsərdə müəlliflər arxa cəbhədə Azərbaycan alimlərinin oynadığı rolu yüksək qiymətləndirir, elm, texnika, istehsalat, iqtisadiyyat, mədəniyyət və s. sahələrdə alimlərimizin xidmətini arxiv materialları əsasında tədqiq etmişdir. Bütün bunlar Azərbaycan xalqının 1941-1945-ci illər müharibəsində arxa cəbhədə fədakarcasına xidmətlərini göstərir. Son dövrlərdə Azərbaycanlı alimlərin müharibə vaxtına fəaliyyətindən bəhs edən ayrı-ayrı elmi məqalələrində də rast gəlinir.Tədqiqatçı-alim Məmmədağa Sərdarovun mövzu ilə bağlı araşdırmasında qeyd olunur ki, Azərbaycan alimləri müharibə illərində geniş təbliğat-təşviqat işləri də aparırdılar. Onlar hərbi hissələrdə, sənaye müəssisələrində, hospitallarda, məktəblərdə, kənd əməkçiləri qarşısında vətənpərvərlik ruhunda məruzələr oxuyur, söhbətlər aparırdılar.Yaradılmış lektor qruplarında H. Hüseynov, M. Dadaşzadə, Q. Dadaşov, S. Vurğun, İ. Hüseynov, Z. İbrahimov, F. Valuyev, M. Qazıyev, E. Tokarçevski, B. Axundov, M. Səlimov və M. Qasımov kimi alimlər fəal iştirak edir, insanları qəsbkarlara qarşı mübarizəyə səsləyirdilər (6.,səh. 14).
Müəllif həmçinin göstərir ki, 1941-1945-ci illərdə kimya və neft-kimya sənayesində 60-dan artıq yeni istehsalat müəssisəsi tikilib istifadəyə verilmiş, 300-dən çox mühüm ixtira və texnoloji üsul istehsalata tətbiq edilmiş, bu da nəticə etibarilə 100-dən çox kimyəvi məhsulun kütləvi istehsalına imkan vermişdi. Müharibə şəraitində də Azərbaycanda elmi kadrların hazırlanmasına diqqət azalmamışdı. Belə ki, 1941- 1945-ci illərdə respublikada 3 nəfər doktorluq, 185 nəfər namizədlik dissertasiyası müdafiə etmişdir. MƏNBƏ VƏ ƏDƏBIYYAT 1.
Yaqubov Ə. Azərbaycan alimləri Böyük Vətən Müharibəsi günlərində. SSRİ EA Azərbaycan filialı.Bakı, 1942. 2.
C.Hüseynov,Böyük Vətən Müharibəsi illərində sovet xalqının əmək qəhrəmanlığı, Bakı-1958 3.
Z. Hacıyeva, Azərbaycan alimləri İkinci Dünya Müharibəsi illərində, Bakı - 2010 4.
Z. Hacıyeva, AMEA prezidentləri. Şanlı yolun mərhələləri, Bakı -2014 5.
G. Zapletin, Vətənə və elmə xidmət etdilər..., Bakı - 2012 6.
Sərdarov Məmmədağa. "Azərbaycan" qəzeti,15 may 2015-ci il, s.14.
OSMANLI İMPERİYASI DÖVRÜNDƏ ERMƏNİ KİLSƏSİNİN FƏALİYYƏTİ VƏ İNGİLTƏRƏ Bədirə KƏRIMOVA ADU
kerimova.badira@mail.ru Açar sözlər: Osmanlı, imperiya, İngiltərə, erməni, din, patrik ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ АРМЯНСКОЙ ЦЕРКВИ В ПЕРИОД ОСМАНСКОЙ ИМПЕРИИ И АНГЛИЯ РЕЗЮМЕ В статье рассматривается деятельность армянской церкви в отношении с Англией в период распада Османской империи. Англия, стремясь реализовать свои политические интересы, опиралась на религиозный фактор для ускорения распада Османской империи. Цель этих отношений со стороны армян создание независимого Армянского государства на территории Османской империи.
II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS Baku Engineering University 1705 27-28 April 2018, Baku, Azerbaijan THE ACTIVITY OF THE ARMENIAN CHURCH IN THE PERIOD OF THE OTTOMAN EMPIRE AND ENGLAND SUMMARY The article deals with the activities of the Armenian church in relation to England during the collapse of the Ottoman Empire. Striving to realize its political interestsEngland relied on a religious factor to accelerate the collapse of the Ottoman Empire. The purpose of these relations on the part of the Armenians is the creation of an independent Armenian state on the territory of the Ottoman Empire.
Din amili ermənilər üçün sadəcə din anlamına gəlmir, ermənilər üçün din erməni millətçiliyinin əsası ermənilərin “Böyük Ermənistan” dövləti yaratmaq xülyasını həyata keçirmək üçün başlıca strateji vasitələrdən biridir. Belə ki, yaranışından ta bu günə kimi kilsə siyasi və ictimai müzakirələrin mərkəzi olmuşdur. Tarixən ermənilərin dövlət yaratmaq ideyası erməni xalqının deyil məhz erməni kilsəsinin təşəbbüsü idi. Məqalədə Osmanlı İmperiyası dövründə müstəqil Ermənistan yaratmaq məqsədilə erməni kilsəsinin fəaliyyəti təhlil olunmuşdur. Məqalə tarixi-sistemli metoddan istifadə olunmaqla yazılmışdır. Osmanlı İmperiyası ərazisində yaşayan ermənilərin dövlətçilik iddialarının yaranmasında erməni kilsəsi böyük rol oynamışdır. Osmanlı İmperiyası dinindən asılı olmayaraq burada yaşayan xalqlar üçün ümumi ev idi. Osmanlı İmperiyası haqqında qərb müəllifi qeyd edir ki, burada yaşayan xalqlara görə"Dar- ul-İslam" və ya "Sülh Məbədi" adlandırılan imperiyada qeyri adi ruh yüksəkliyi, güc, mükəmməl düzən hakim olduğu üçün müasirlər onun adi insan tərəfindən yaradılmasına şübhə edirdilər [14;13]. Lakin, Avropanın aparıcı dövlətləri əsrlər boyunca Osmanlı İmperiyasına qarşı ittifaq və sui-qəsdlər qururdular və bunların nəticəsi olaraq imperiya XIX əsrdə artıq tükənmiş, gücsüz və inkişafdan qalmışdı. Avropa dövlətləri tezliklə anlayır ki, imperiya ərazisində yaşayan ermənilərimperiyaya qarşı alət kimi istifadə oluna bilərlər. 1838-ci ildə Aralıq dənizi ticarətini inkişaf etdirməyi qarşısına məqsəd qoyan İngiltərə Rusiyanın Osmanlı dövləti əleyhinə olan siyasətinin qarşısını almaq üçün hər fürsətdən istifadə etməyə çalışırdı. Bununla yanaşı ingilislər öz nüfuzunu artırmaq məqsədilə Osmanlı Xristianları arasında protestant məzhəbini yayırdı. Bu yolla İngilislər Rusiya və Fransanın Türkiyədəki fəaliyyətini nəzarət altına almağı bacarmışdılar [1;101]. İngilislərin bu fəaliyyəti nəticəsində 1896-cı ildə Omanlı imperiyası ərazisində yaşayan Gregoryan Ermənilərinin 15%-i Protestant məzhəbinə keçmişdir [3;107]. İngilislər Türkiyədə özlərinə dindaş bir qrup yaratmaqla bərabər Türkiyənin 1774-cü il Kiçik Kaynarca Razılaşmasından sonra Osmanlı Dövlətinin rusların təyziqi altında olmasını və rusların burada yaşayan xristianları tərəfinə çəkməyə çalışaraq onlara vətəndaşlıq verməsindən xəbərdar idilər [15; 34-35]. Rusiyanın Osmanlı dövlətinin əleyhinə siyasəti və burada yaşayan Xristian məzhəbli Osmanlı vətəndaşları tərəfinə çəkməsi İngiltərə başda olmaqla Böyük Qərb dövlətlərini də narahat etməyə başladı. Bunun nəticəsi olaraq İngiltərə və Fransa Rusiya ərazisinin genişlənməsinə və Osmanlı dövlətində yaşayan xristianlara himayədarlığını əlindən almaq məqsədilə Krım müharibəsinə başladılar. Müharibənin sonunda 28 fevral 1856-ci il İslahat Fərmanına [2;258-264] görə Osmanlı Sultanı Abdülməcid imperiyada mövcud olan bütün subyektlərin – Müsəlmanlar, Xristianlar və Yəhudilərin din və hüquq bərabərliyini təmin edən Hatti-Hümayun və ya İmperiya İslahatlar Xartiyasını təsdiq edir. Həmin il mart ayının 30-u Fransanın paytaxtında Krım müharibəsinə son qoyan Paris Sülh Müqaviləsi imzalanır. Osmanlı İmperiyası formal olaraq Müqəddəs İttifaqa qəbul edilir və bununla da müstəqilliyi və bütövlüyünü təminat altına almış olur. Müqavilənin 9-cu maddəsində yazılır: “Əlahəzrət Sultan imperiyanın subyektlərinin rifahı ilə əlaqədar fərman imzalamışdır ki, bu fərmanda Omanlı İmperiyasının Xristian əhalisinə qarşı olan xoş niyyətini, dini və irqindən asılı olmayaraq onların vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasını razılaşdıran tərəflərlə əlaqə yaratmaqla təsdiqləyir”. Paris Sülh Müqaviləsinin yuxarıda qeyd olunan maddəsi və digər şərtlərinin ingilis müəlliflər tərəfindən açıqlanmasına görə bu müqavilə ermənilər daxil olmaqla Osmanlı xristianları üçün “kollektiv protektorat” dövrünü açmış oldu. 29 Mart 1863-cü il tarixində Osmanlı imperiyasında yaşayan ermənilərin vəziyyətini daha da gücləndirən Erməni Patrik Məclisləri tərəfindən hazırlanmış “Nizamname-i Millet-i Ermeniyan” adlı nizamnamə qəbul olunur. Bu sənəd ermənilərə “dövlət içində dövlət” yaratmaq kimi geniş imtiyazlar verir. Nizamnamənin verdiyi imtiyazlardan biri imperiyada yaşayan erməni xalqını idarə etməkməqsədilə Osmanlı hökumətinin iştirakı olmadan qərar vermək imkanı idi ki, bu da tezliklə ermənilərdə canlanma ruhu yaradaraq “Erməni məsələsi”ni yaratmış oldu. İngiltərə Türkiyəyə qarşı siyasətində din amilindən istifadə edirdi. İngiltərədə ermənilərin saylarının az olmasına baxmayaraq İngiltərə erməniləri etnik kimliklərini sonuna qədər qorumağı bacarır. Şübhəsiz Yüklə 24,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|