İQTİsadiyyatin və İxracin diversiFİkasiyasinin
Yüklə 0,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- DİVERSİFİKASİYA
- İnnovasiyayönümlü elmi-tədqiqat sisteminin institusional bazası.
- DİVERSİFİKASİYA İnnovasiya fəaliyyətinə maneələr.
53 İQTİSADİYYATIN VƏ İXRACIN DİVERSİFİKASİYA Diaqram 23-dən göründüyü kimi, Azər baycanın sənaye müəssisələrinin texnoloji innovasiya xərcləri həm mütləq formada, həm də sənayedə yaranan əlavə dəyərə nisbətdə azalma trendi göstərir. Bütöv lükdə 2010- cu ildə Azərbaycanın bütün sənaye müəssisələrinin innovasiya xərcləri cəmi 8.1 milyon manat olub ki, bu da həmin il ərzində sənayedə yaranan əlavə dəyərin cəmi 0.03%-nə bərabərdir. İnno vasiya xərcləri əsasən emal sənayesi (mədən çıxarmada texnoloji innovasiya xərcləri 2010-cu ildə cəmi 5 min manat göstərilib) müəssisələri tərəfindən həyata keçirilib ki, onlar da bütün innovasiya xərclərinin 62%-ni texnoloji innovasiyalarla əlaqədar maşın və avadanlığın alınmasına yönəldiblər. Yeni məhsulların, xidmətlərin, yeni proseslərin tətbiqi və işlənməsinə isə xərclərin 30%-i yönəlib. İnnovasiya ilə əlaqədar işçilərin öyrədilməsi və hazırlığına ölkə üzrə cəmi 95.6 min manat xərclənib. Başqa sözlə desək, sənaye müəssisələrinin innovasiya xərclərinin azlığı ilə bərabər digər problem ondan ibarətdir ki, mövcud xərclər də daha çox hazır texnologiyaların idxalına yönəlir, nəinki yerli müəssisələr tərəfindən onun hazırlanmasına. Onu da qeyd edək ki, ölkə üzrə innovasiya xərclərinin 97,5%-i məhsul innovasiyalarının, 2,5%-i isə proses innovasiyalarının payına düşür. Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankının 2010-cu il üçün ənənəvi keçid dövrü hesabatında (Transition Report – 2010) biznes mühiti və müəssisələrin əsas göstəriciləri üzrə 2005-2009-cu illərdə aparılan sorğuların nəticəsi əsasında keçid ölkələrində ixrac və qeyri-ixrac fəaliyyəti ilə məşğul olan şirkətlər içərisində innovasiya (R&D) xərcləri mövcud olan şirkətlərin xüsusi çəkisi hesablanıb. Diaqram 23-dən göründüyü kimi, Azərbaycanda innovasiyaya önəm verən şirkətlərin ümumi müəssilərin sayına nisbəti başqa keçid ölkələri ilə müqayisədə daha aşağıdır.
nəzdində Elmi İnnovasiyalar Mərkəzi (EİM) təsis edib. EİM-in fəaliyyəti dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına maliyyələşdirilir. EİM-in fəaliyyətinin əsas məqsədi respublikada elmi-tədqiqat işlərinin təhlili, elmtutumlu sahələrin inkişafı ilə bağlı xarici ölkələrin qabaqcıl texnologiya və innovasiyalarının məlumat bazasının yaradılmasıdır. Bununla yanaşı, EİM AMEA-nın, nazirliklərin, komitələrin, konsernlərin, şirkətlərin müstəqil balansda olan təşkilatları, idarələri, ali təhsil müəssisələri, onların filial və şöbələri tərəfindən elmi-tədqiqat, təcrübi-konstruktor işlərinin dövlət qeydiyyatını aparır 78 . 2) 2009-cu ildə Azərbaycan Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondu yaradılıb. Fondun əsas məqsədi Azərbaycanda elmi təşkilatlar, təhsil müəssisələri və fiziki şəxslər tərəfindən təqdim olunmuş təbiət, texniki, humanitar və ictimai elmlər sahəsində fundamental, tətbiqi və axtarış-innovasiya xarakterli elmi- tədqiqat proqramları və layihələrini qrant şəklində ünvanlı maliyyələşdirmək, alimlərin elmi fəaliyyətini stimullaşdırmaqdan ibarətdir. EİF üçün 2011-ci il dövlət büdcəsində nəzərdə tutulmuş Prezidentin Ehtiyat Fondundan 3 milyon manat məbləğində əlavə vəsait ayrılıb. Onu da xatırladaq ki, 2010-cu il dövlət büdcəsində nəzərdə tutulmuş Prezidentin Ehtiyat Fondundan AMEA-nın gənc alimlərinin Avropanın elmi mərkəzlərinin doktoranturalarında təhsil almaları üçün 500 min manat məbləğində də vəsait ayrılıb. EİF 2011-ci il ərzində elmi-tədqiqat proqramlarının, layihələrinin və digər elmi tədbirlərin maliyyələşdirilməsi məqsədi ilə qrantların verilməsi üzrə gənc alim və mütəxəssislər üçün də müsabiqə keçirmiş və 28 nəfərin elmi-tədqiqat və innovasiyayönümlü layihəsi maksimum 50 min manat olmaqla qrantla təmin edilib. Ancaq bu fondun müsabiqə qaydalarının aydınlığı, vəsaitlərin bölgüsünün şəffaflığı və hesabatlılıq mexanizmlərinin müstəqil qiymətləndirilməsinə ehtiyac duyulur. 3) 2010-cu ildə Nazirlər Kabineti “Doktoranturaların yaradılması və doktoranturaya qəbul Qaydaları”nı təsdiq edib. Burada xüsusi qeyd edilir ki, ali təhsil müəssisələrində və elmi təşkilatlarda doktoranturanın yaradılması üçün onların mövcud elmi potensialı, elm və innovasiya sahələrində əldə etdikləri göstəricilər haqqında məlumatların təhlili aparılmalı və onların elmi potensialı müəyyən edilməlidir 79 . 78
http://www.science.gov.az/az/presidium/qeydiyyat_shobesi/index.htm http://www.innovasiya.az/index.php?option=com_content&view=section&layout=blog&id=3&Itemid=17 79
http://e-qanun.az/files/framework/data/19/f_19800.htm 54 İQTİSADİYYATIN VƏ İXRACIN DİVERSİFİKASİYA İnnovasiya fəaliyyətinə maneələr. İqtisadi və ixrac diversifikasiyasının subyekti ayrı-ayrı şirkətlər olduğu kimi, innovasiya fəaliyyətinin də subyekti şirkətlərdir. DSK-nın müəssisələr arasında innovasiya amilinə mane olan faktorların dəyərləndirilməsi ilə bağlı apardığı sorğunun nəticələri aşağıdakı kimidir. Cədvəldən göründüyü kimi, müəssisələr innovasiyaya mane olan iqtisadi amillər içərisində öz vəsaitlərinin və dövlət tərəfindən maliyyə yardımının kifayət qədər olmamasını xüsusi vurğulayırlar. Cədvəl 11. İnnovasiyalara mane olan amillər (Dövlət Statistika Komitəsinin sorğusunda iştirak edən müəssisələrin sayı əsasında) İndikatorlar əsas və ya həlledici əhəmiyyətli az əhəmiyyətli 2008 2009 2010 2008 2009 2010 2008 2009 2010 İqtisadi amillər
öz pul vəsaitinin kifayət qədər olmaması
24 35 27 14 11 24 32 35 51 dövlət tərəfindən maliyyə yardımının kifayət qədər olmaması 25 19 18 11 13 16 19 19 18 ödənişqabiliyyətli tələbatın aşağı olması
6 38 5 16 7 22 37 38 35 yeniliklərin dəyərinin yüksək olması
8 45 9 23 9 25 40 45 34 yüksək iqtisadi risk 3 34 7 15 9 18 40 34 32 təzə məhsullara çəkilən xərclərin əvəzinin ödənilməsi müddətlərinin uzun olması 7 47
12 10 16 42 47 38 İstehsal amilləri
müəssisənin innovasiya potensialının aşağı olması 8 18 19 17 18 19 27 18 24 ixtisaslı işçilərin çatışmaması 3 27
9 9 10 38 27 26 yeni texnologiyalar haqqında informasiyanın çatışmaması 8 24
19 15 15 26 24 19 müəssisələr tərəfindən yeniliklərin qəbul edilməməsi 4 29
10 10 12 36 29 23 satış bazarları haqqında informasiyanın çatışmaması 5 28
13 9 6 39 28 25 digər müəssisələr və digər elmi təşkilatlarla kooperasiya üçün imkanların olmaması 1 28 1 16 9 13 35 28 22 Digər səbəblər
daha əvvəlki innovasiyalar nəticəsində təzə məhsullara ehtiyacın olmaması 2 35 3 3 4 9 47 35 45 innovasiya fəaliyyətini tənzimləyən və həvəsləndirən qanunvericilik və normativ- hüquqi sənədlərin olmaması 7 25 4 14 10 13 26 25 22 innovasiya prosesi müddətinin qeyri-müəyyən olması 4 29 3 9 8 9 35 29 24 innovasiya infrastrukturunun (vasitəçilik, informasiya, hüquq, bank və s. xidmətlərin) inkişaf etməməsi 7 23 6 14 12 12 35 23 20 Mənbə: http://www.azstat.org Yüklə 0,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|