Iqtisodiyot universiteti iqtisodiyot trogal

1-bob. Yollanma mehnat va uning turlari
Soliq solish
Asboblar, uskunalar va
transport vositalari
ishga kelasizmi?
Sotsializm davrida mamlakatda umumiy xarakterga
ega bo'lgan ishchi kuchini davlat tomonidan yollash
hukmron edi. Barcha ishchilar, juda kam istisnolardan
tashqari, asosiy ish beruvchi sifatida davlatga bog'liq edi.
Mashhur lenincha ta'rifga ko'ra, barcha fuqarolar bitta
umummilliy davlat "sindikati" tomonidan yollanma ishchi
va ishchilarga aylantiriladi1. 1987 yilgacha ishdan
bo'shatilgan ishchilarni ishga joylashtirish uchun davlat
korxonalari ma'muriyati javobgar bo'lgan tartib mavjud
edi. Shu munosabat bilan oliy o'quv yurtlari bitiruvchilarini
majburiy (majburiy) taqsimlashning taniqli tizimini eslash
kifoya. Faqat 1992 yilda, ko'p o'n yilliklar ichida birinchi
marta universitetlar va boshqa o'quv yurtlari bitiruvchilari
erkin mehnat bozorida o'zlarini topdilar.
1.1-jadval
Kim xodim hisoblanadi
1 Lenin V.I. To'liq. koll. op. T. 33. M.: Politizdat, 1974. S. 101.
Machine Translated by Google

---

1.2. Ish beruvchi va ishchi mehnat bozorida sheriklardir
21
1.2. Ish beruvchi va ishchi mehnat bozorida sheriklardir
Ish haqini ishchi o'z ish beruvchisiga va butun jamiyatga
bilvosita ko'rsatadigan mehnat xizmati sifatida ko'rish
mumkin. Bunday "xizmat" xodimga pul olib keladi,
shuningdek, ma'lum bir maqomga ega bo'lish va o'zini o'zi
identifikatsiya qilish uchun asosdir. Shu bois ham biz unga
bor kuchimiz bilan yopishib olamiz, muvaffaqiyatlarimizni u
bilan o‘lchaymiz, o‘zimizga nisbatan ham, mamlakatimizga
nisbatan ham barcha umidlarimizni unga bog‘laymiz,
kelajagimizni usiz tasavvur qila olmaymiz. Ajablanarlisi
shundaki, shunga qaramay, biz bunga salbiy munosabatda
bo'lamiz, chunki bizning shaxsiy printsipimiz K. Marks
nazariyasiga to'liq mos ravishda, o'zimizni va zamonamizni bunday sotishga qarshidir1.
Ixtiyoriy ishsizlik ma'muriy yoki hatto jinoiy javobgarlikka
tortiladigan harakat sifatida qaraldi. Mohiyatan, haq
toÿlanadigan mehnatning oÿzi mavjudligining asosiy sharti
– ishchi kuchining cheklanmagan harakati va uning
iqtisodiyotning bir sohasidan ikkinchisiga oÿtishini nazarda
tutuvchi mehnat bozori yoÿq edi. Va bu ish kuchining narxini
butun mamlakat uchun yagona bo'lgan markazlashtirilgan
tarif tizimi va tashqi bozor omillarining massasi bilan emas,
balki asosan mehnat bozori belgilashi kerakligi haqida
gapirmaslik kerak.
Islohotdan oldingi davrda ishchi o'z mehnat kuchini
tasarruf etishda iqtisodiy jihatdan to'liq erkin emas edi;
barcha darajadagi byurokratik nazorat va majburiy
mehnatning ko'plab turli xil choralari mavjud edi
Mehnat xizmatlari mehnat bozorida sotib olinadi. Ularni
ta'minlash mumkin, lekin ishchilarning o'zlarini sotib olish
mumkin emas, lekin mehnat bozorida insonning mehnat
qobiliyatini emas, balki shaxsni sotib olish orqali tadbirkor
insonga shaxs sifatida munosabatda bo'lish majburiyatini
oladi. Bu nafaqat insonga uning kasbiy malakasi darajasiga
mos keladigan munosib daromad va tegishli turmush
darajasini ta'minlashda, balki irqlarda ham namoyon bo'ladi.
iqtisodiy ierarxiya. Ishga huquq emas, burch sifatida
qaraldi. Bu haq to'lanadigan mehnat sohasini har doim ham
asosli ravishda kengaytirish imkoniyatini keltirib chiqardi.
1
Charlz Handi va mehnat kelajagi // Boshqaruv nazariyasi. SPb. :
Piter, 2001. S. 333.
Machine Translated by Google

---

har birining vazifasi;