Iqtisodiyot va menejment

2-Mavzu: Xalqaro savdoning rivojlanish nazariyalari va modellari
Reja:
2.1. Xalqaro ayirboshlashning nazariy asoslari.
2.2. Xalqaro savdo rivojlanishining zaruriyati va tashqi savdo operatsiyalari.
2.3. Xalqaro savdoning rivojlanish bosqichlari va xususiyatlari
2.4. Tashqi savdo kontraktlar.
2.5. Tarif va savdo bo’yicha bosh kelishuv (GATT) tashkil topishi va faoliyat ko’rsatish printsiplari
2.6. GATT/JST doirasida amalga oshirilgan muzokaralar evolyutsiyasi
2.7. JSTga a’zo bo’lish bosqichlari
2.8. O’zbekiston va JST munosabatlari
2.9. O’zbekiston tashqi savdosini erkinlashtirish yo’llari


Tayanch atamalar
GATT, GATS, JST, Kvarro guruhi, Kern guruhi, mutlaq ustunlik, nisbiy ustunlik, raqobat nazariyasi, oferta, tashqi savdo kontrakti.


2.1. Xalqaro ayirboshlashning nazariy asoslari.
Xalqaro ayirboshlashda mutloq afzallik tushunchasi:
Nima sababdan davlatlar xalqaro iqtisodiy munosabatlarini yanada kengaytirishga alohida ahamiyat beradilar? CHunki har qanday ayirboshlashning ahamiyati uning samaradorligi, jumladan halqaro miqyosda ham, kelishilgan bitimlardan tomonlar oladigan afzalliklar bilan belgilanadi. Adam Smit birinchi bo’lib, qaysi mamlakat o’z maxsulotini boshqa mamlakatlarga qaraganda kamroq harajatlar bilan ishlab chiqarsa, shu mamlakat xalqaro ayirboshlashda qatnashishi mumkin deb tushuntiradi. U iqtisodiy nazariyaga mutlaq afzallik tushunchasini kiritdi.
Ayirboshlashdagi mutlaq afzallik tushunchasini quyidagi misolda tushuntirish mumkin. Faraz qilaylik, dunyoda faqat ayirboshlashning 2 qatnashchisi yohud ikki guruh mamlakatlar: G’arb bilan SHarq mavjud hamda ular ikki xil maxsulot – televizor va kiyimlar ishlab chiqaradilar. Bunda ishlab chiqarishi sharoitlaridagi farqni hisobga olgan holda maxsulot tayyorlashga ketgan sarflar turlicha. Bu sarflar maxsulot ishlab chiqarishga zarur bo’lgan ish soatlarida ifodalanadi.
9.1.1-jadval