İsa muğanna ideal
Yüklə 5,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
______________Milli Kitabxana_______________ Gülənovun maşınının yanına atırdılar. Çamadanlar, bağlamalar partlayıb açıldıqca, xurcunların gözəmə ipləri qırıldıqca "buxanka" çörəklər, "bulka"lar, "bublik"lər tökülüb toza-torpağa bulanırdı. Heybələrdə şüşələr, bankalar sındıqca tünd qoxulu günəbaxan yağı süzülüb yerdə göllənirdi. Vedrələr, bidonlar dığırlandıqca yumurta xıncılıb axıb pavidlaya, şorabaya qarışırdı. Gülənovun neştərləri istehzalı kinlə işıldayırdı. - Müsəlmam elə həmişə belə rəzil gördüm! Nə qədər ki, "alça, alça", "zoğal, zoğal" deyə-deyə vağzallarda tüyünəcəksiniz, belə olacaq! Nə qədər ki, pambığı şəhərdən gələnlər yığacaqlar sizin əvəzinizdə, bundan da betər olacaq!.. Dövlət bangın ağzını açıb, külli miqdarda pul buraxıb yığıma. Dördcə yüz min manat nəqd avans buraxılıb kolxozunuza ki, vedomost tutulsun, təcili avans paylansın sizə. Dövlətin qayğısına necə qiymət verirsiniz, öz qiymətiniz də elə olacaq. O dörd yüz min manatdan qəpik də görmüyəcəksiniz! Şəxsən mənim təklifimdi bu. İdarə Heyətinin sədri də razıdı mənnən! Qurtardıq!.. Pambığı çöldə qoyub alverə qaçdığınıza görə bu şeyləriniz də qaytarılmıyacaq! Di gedin köpük qusun acından! Beləliklə, "cəza tədbiri" də məlum oldu. Səməd hələ dillənmirdi. Dözürdü. Gözləyirdi. "Alça-malça" satanların arasından ortası incə, başı balaca, "Qarışqa qarı" deyilən, doğrudan da qarışqaya oxşayan bir ağbirçək çıxdı, ortası üzülə-üzülə, yavaş-yavaş Gülənova doğru getdi. Kətyən kişinin qarısı idi. "Kətyən" çölün düzündo kətyən koması kimi tək adam deməkdi. On səkkizinci ildə atası "Osmanlı davasından" qayıtmamışdı. 1 İyirminci ildə Qılınc Qurbanın otryadında, bəylərlə vuruşmada kiçik qardaşları, qırx ikinci ildə qırılan diviziyada da oğulları qırılmışdı, beləliklə, Kətyən kişi on ev, on ailə içində tək qalıb, Kətyən İbrahim olmuşdu və çox tez düşkünləşib, idarədən o yanda düzənliyə səpələnmiş yanuçuq daxmalardan birində, günü divar dibində keçən qocaya çevrilmişdi. Qarışqa qarı isə "ərinin işini görürdü". Şimali Azərbaycan "Rusiyanın ucqarı" (tərkib hissəsi) sayılırdı; azərbaycanlıları da Türkiyə ilə müharibə cəbhəsinə göndərirdilər. "Qazax bəyləri" adlanan əcdadlarını, özlərini tanımayanlar Türkiyəyə, Cənubi Azərbaycana soxulub hətta dövlətdən "xərac" tələb edirdilər. Bu cür anlaşılmaz müharibədən qaçanları isə güllələyirdilər ki, "Qaçaqlara qoşulmasınlar". "Padşah"ın (çarın) üzünə ağ olanların ailələri hər cür vasitə ilə güzəranlıqdan məhrum edilirdilər. Buna görə də "Kətyənlilər" məhləsi həm də "Aclar məhləsi" adlanırdı.
______________Milli Kitabxana_______________ Ortası üzülə-üzülə gedib, "buxankalar"dan birini yerdən götürüb qoynuna soxdu, ağlı-qaralı yamaq-yumaqla sarınmış xırdaca başını qaldırıb, altdan-dik Gülənovun at üzünə baxdı. Səməd gözlərini yummuşdu. Əmma nə neştərlər gözündən gedirdi, nə qan, nə də "buxanka". Bu vəziyyətdə əvvəlcə qarının səsini eşitdi: - Yağ, yumurta zay oldu. Gəliniərimin, nəvələrimizin boğazı tikildi. O yuxarıdan baxana tapşınram səni! Kişi acdı, ona dözəmmirəm. Burax, bu quruca çörəyi aparım gəvələsin. Sonra Təftişin dili üə adı "Zövcə" qalan Zövcə arvadın səsini eşitdi: - Bərəkəti də elə tullayarlarmı, a bərəkət kəssin səni?! Qurandı, o, a Quran kəssin səni! Sonra da "alça-malça" satanların qarışıq səslərini eşitdi: - Vağzallara ağ günümüzəmi gedirik biz?! Necə yəni "qəpik" də görmüyəcəksiniz?!" - Kim ketmənləyib, kim becərib o pambığı?! Şəhərdən gətirilənlər, yoxsa biz baxtıqaralar?! - Şahmar günün altında körpələrimizi ona görəmi yandırırıq ki, bildirki kimi yenə çöpnən-çərtdək verəsiniz əlimizə?! - Şəhərli gəlib kilosu əlli qəpikdən, gündə əlli manat, yüz manat qoysun cibinə, silsin-süpürsün aparsm, biz do baxa-baxa qalaq?! Pambıq kimindi?! Havaxtacan ad bizim, at özgənin olacaq?! Gülənovu maşına qısnamışdılar. - Xaşamı gedirik biz dəmir yoluna, a Xaş köpəyoğlu?! Varlanmağamı gedirik, ay Erməni törəməsi?! Sənin o Mikoyanm, Markaryanlarıyın kökü kəsilsin! - Alver nədi! Bu zay clədiyinə göro getmirikmi ki, beş günlük azuqəmiz olsun! Bu da əlimizdən alınandan sonra sabah nəynən çıxaq pambığa?! - Çənəndəki fırdan dərs götür heç olmasa!.. Tapançandan qorxmuruq! Tapançanı alıb ... soxarıq!.. - Süpürül, sürük burdan! Cana doydurma bizi! - Ya cəhənnəm ol get, ya da necə qadağa qoyubsan, elə də əmr elə o Xəlvətinə, o kassirinə, haqqımızı versinlər! "Şəhərli" adıynan siyaha tutub haqqımızı altdarına doldurmasınlar! Bəsdi! Bu, üsyan kimi bir şey idi. Gülənov dalını maşına söykəyib, başını dik qaldırmışdı, Paqonların və orden "kalotkaları"nı dartışdıran boz-torpaqlı, qara, qırış, kərtdəş əlləri itələməkdən başqa heç nə eləmirdi, heç nə demirdi və çox qəribə idi ki, o həngamənin içində də tez-tez Səmədə boylanırdı.
______________Milli Kitabxana_______________ Məleykə Muradova qara, uzun, sıx kirpiklərini endirib, yumruqlarını qara şivyot kostyumun ciblərinə basıb, tamam hərəkətsiz dayanmışdı. Mirbağır müəllim, katibin əksinə, otuzuncu illərdən qalma "butulka" şalvarda nazik qıçları ilə təzadlı yoğun ortasını qısa boynu ilə birükdə tez-tez o yan-bu yana fırladıb, gah yan-yörəsinə səpələnmiş "buxanka"lara, "bulka"lara, "bublik"lərə, gah da milis rəisini didişdirən arvadlara baxa-baxa: - Vay-vay! Vay-vay! - deyirdi və qəribə idi ki, hay-küydə elqızlarının qəzəbli qışqırtıları Səmədə necə aydın çatırdısa, maarif müdirinin o asta "vay-vay"ı da elə çatırdı. Bir söz də çatdı: - Tərpənin! Gülənovun bu sözündən sonra Qudalı gombulları bu dəfə elə "tərpəndilər" ki, hətta Zövcə arvad kimi mötəbərin saç-birçəyinə, yenidən həmin "çığırqan Dinişə" çevrilən Torksinin hörüklərinə də əl atdılar. Səməd indi başa düşdü ki, "Fars qohumlar"dan seçilmiş "çarvadarlar" Persin əlində nə idisə, Qudalı qohumlardan seçilmiş bu gombul cavanlar da Xaşın əlində elə bir şeydi: gizlin "rabotnik"lər - paqonsuzlar dəstəsi. Bu "rabotnik"lər bayaq qırılan diviziyada qırılanların arvadlarını, qızlarını, gəlinlərini, Kotyən İbrahimlə Qarışqa qannı tapdalamışdılar, Səməd o qoca ilə qarının ağrılarına dözməyib gözlərini yummuşdu. İndi isə bu "rabotnik"lər qırmızı tuf daş binanın foyesində Zora iş tapşıran Sultan Əmirlinin özünün nüfuzunu tapdaladılar və Səməd bu ağrıya dözməyib titrədi, başdan-ayağa bütöv - nəhəng bir əzələyə döndü, Zövcə arvadın saçına əl atan gombul cavanı dala çəkib, on addımlığa tulazladı. Ağrısından heybətli bağırtı qopdu: - Zənənə əl qaldırmayın, it uşağı! Şil-küt eliyərəm hamınızı! Məmməd Xələf - Qara Zal maşınının belindən - taya hündürlüyündən birbaş yerə atıldı, ordan da Torksinlə süpürləşən Qudalının üstün atıldı. Sarı Zal, əksinə, qəribə təmkinlə Qəlyanlıları baxıb yerindən tərpənmədi. Şoferlor faraları söndürdülər. "Yel fanarları"nı sarımtıl nöqtələrə döndərən qəfil zülmət içində əvvəl Qara Zalın qışqırtısı eşidildi: - Ə, Sarı, ölübsünüzmü?! Sonra həmin qışqırtıdan kəskin fərqli - gər, rahat səs Qəlyanlılara doğru: - Ay Abbas əmi, oğlun yenə qanmır! Palıdın altıynan burdakının fərqi nədi?! - Sarı Zal idi, birdən Səmədin qabağına yeridi:
Yüklə 5,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|