İsgəndər Atilla
Yüklə 3,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ədəbiyyat
369 İsgəndər Atilla elmə, sənətə sahib olur.” [3, 6] Böyük Cavidin ən böyük arzusu qızların təhsilə cəlb edilməsi olmuşdu. O, sağlığında bunu nəinki öz gözlərilə gördü, qızlar seminariyasında qızlara ədəbiyyatdan dərs dedi və fikrini Mişkinaz xanımla bölüşdürdü: “Mişkinaz! Bir xalqın gələcək nəslinin ağıllı-kamallı olması üçün o xalqın həm də kamil anaları olmalıdır. Mən [seminariyada] gələcəyin analarına – xanım qızlara dərs deyərkən hiss edirəm ki, onlar vətən üçün, xalq üçün namuslu, vicdanlı balalar tərbiyə edəcəklər...” [3, 18] Zaman dəyişmişdi. İndi müəllim və şair Cavid düşündük- lərini və arzuladıqlarını öz gözləri ilə görürdü və müəllim yoldaşlarına deyirdi: “Yeni nəsil mütləq elmə və sənətə yiyələnməlidir. Çünki hər bir xalq yalnız və yalnız elmin və sənətin qanadlarında yüksələ bilər.”
1. Hüseyn Cavid. Əsərləri, V cild, Bakı, 2005. 2. Məmməd Cəfər. Hüseyn Cavid, Bakı, 1960. 3. Mişkinaz Cavid. Cavidi xatırlarkən..., Bakı, 1976.
Məqalədə çar Rusiyası dövründə Azərbaycanda uşaqların ibtidai təhsilə cəlb edilməsi, həmçinin ailə tərbiyəsi və uşaqların təhsilə hazırlanmasında onun əhəmiyyəti haqqında Hüseyn Cavidin fikirləri nəzərdən keçirilir.
В статье анализируются и излагаются педагогические взгляды Г.Джавида на подготовку педагогических кадров в связи с недостатком педагогов в Азербайджане и на Кавказе.
In clause are analyzed and the pedagogical sights H.Djavids on preparation of the pedagogical staff are stated in connection with lack of the teachers of Azerbaijan and on Caucasus. 370 Əsrin şairi IX Naxçıvanda nə gördüm? Naxçıvana nə lazım? məqalələrinə bir nəzər
Hüseyn Cavid 1910-cu ildə İstanbul Darülfünununun ədə- biyyat və tarix fakültəsini bitirib Naxçıvana döndükdən sonra 1910-cu ildə “Həqiqət” qəzetində Naxçıvanda və Azərbaycanda ibtidai təhsilin vəziyyəti, müəllim kadrlarının hazırlanması və s. pedaqoji məsələlər barəsində mətbuatda silisilə məqalələr çap etdirir. [1] Onun məktəb və maarif, təhsil və tərbiyə problemlərinə həsr etdiyi məqalələr XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda və Qaf- qazda həmin işin təşkili və vəziyyəti haqqında dolğun təsəvvür yaradır, Azərbaycan pedaqoji fikir tarixinin maraqlı və diqqətə- layiq səhifələrindən birini təşkil edir. Təəssüflər olsun ki, sovet dönəmində və sonralar onun pedaqoji görüşləri, təhsil, təlim və tərbiyə haqqında düşüncələri, obyektiv və subyektiv səbəblərdən, pedaqoji ictimaiyyətin və mütəxəssislərin diqqətindən kənarda qalmışdır. Siyasi repressiya qurbanı olan Cavidin ədəbi irsi 20 illik rəsmi qadağadan sonra 1956-cı ildə xalqa qaytarıldı. Onun pedaqoji məsələlərə həsr etdiyi məqalələri ilk dəfə tam şəkildə 1985-ci ildə qızı Turan Cavid tərəfindən əsərlərinə daxil edildi. Həmin vaxtdan 27 il ötsə də, şairin pedaqoji düşüncələri barəsində elmi-pedaqoji ədəbiyyatda elə bir ciddi araşdırmalara təsadüf edilmir... Bir neçə söz Cavidin Naxçıvan və naxçıvanlılara aid fikirləri barəsində. Şair məqalələrində Naxçıvanın tarixi haqqında iki rəvayətə münasibətini bildirmişdir. Həmin rəvayətlərdən biri budur ki, Naxçıvan vaxtilə əski yarımtanrılardan olan məşhur Daqyanosun (el arasında Dağ Yunus) mərkəzi səltənəti olmuşdur... Daqyanos haqqında rəvayət bu gün də naxçıvanlılar arasında yaşamaqdadır. Guya o, Qızılvəng deyilən bir yerdə allahlıq iddiasına düşür. İki dağ arasında tor çəkdirib yağış 371 İsgəndər Atilla yağdırmaq qərarına gəlir. Qərar icra edilərkən Tanrı onun səltənətini dağıdır... Həmin yerə hazırda “Ölən şəhər” deyilir. İkinci rəvayət makedoniyalı İskəndər və İlanlı Dağla bağlıdır. Rəvayətə görə, İskəndər arvadlarını həmin dağda saxlar, ətrafına ilanlar buraxarmış ki, heç kim onlara yaxın düşə bilməsin. Sonralar həmin dağ “İlanlı Dağ” adlandırılmışdır... Cavid XIX əsrin sonu XX əsrin əvvələrindəki Naxçıvanı şərti olaraq iki yerə bölür: Bir qismi qul təbiətində yaşayanlar və miskinliyi sevənlər; ikinci qismi təkəbbür və xudkamlıqdan xoşla- nanlar, daima öz nüfuzlarını işlətmək istəyənlər. O, orta təbəqəni görmür və yazır ki, yalnız müstəsna hallarda üç cüt bir tək adam var ki, onlar da nə qədər çığır-bağır salsalar, ünləri bir yerə çatmır. Cavid 1905-ci ildə Qurbanəli Şərifzadənin təşviqilə ali təhsil almaq üçün İstanbula gedir. Hamisi Qurbanəli bəylə məktublaşır. ∗ (Qurbanəli Şərifzadənin 1908-1909-cu illərdə Cavidə yazdığı məktublar 1937-ci ildə müsadirə edilmiş və bugünədək tapılmamışdır.) Bir məktubda onun Naxçıvan və naxçıvanlılara aid yazdığı fikirlərə münasibətini bildirir, “pək ziyadə mükəddər oldum deyir” və yazır: “Sonra düşündüm ki, bu da, bənim bu məhzun olmuşum da boş bir şey... Neçin? – deyəcəksiniz. Çünki naxçıvanlılardakı hissi-milli, əcəba bir tərbiyeyi – mədəniyyə məsulumudur, yaxud nagahani bir ətiyyə, bir ilham nəticəsimi- dir? Təbiidir ki, bir həyəcani-həvayidən başqa bir şey deyildir... ” [2, 65] Təəssüflər olsun, Qurbanəli bəyin məktubları əldə yoxdur. Cavidin qeydlərindən bəlli olur ki, onun məktublarında Naxçı- van, naxçıvanlılar və naxçıvanlılardakı milli hiss və düşüncəyə aid maraqlı mülahizələr var. Cavid Məhəmməd Tağı Sidqinin 1895-ci ildə Ordubaddan
∗ Qurban əli Şərifzadənin 1908-1909-cu illərdə Cavidə yazdığı məktublar 1937- ci ild
ə müsadirə edilmiş, bugünədək tapılmamışdır. Yüklə 3,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|