İsgəndər Atilla
Yüklə 3,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ədəbiyyat
- The summary
360 Əsrin şairi IX xüsusi əhəmiyyətə malikdir. “Bir müəllim öz-özünü bir riyazəti- mənəviyyə ilə islah etdikdən sonra, şübhəsiz ki, hər sözü, hər duruşu, hər halı bütün şagirdlər nəzərində böyük bir əhəmiyyətə tələqqi olunur. Kəmali-sürət və mətanətlə hər kəsin ruhuna nüfuz edə bilir.” [1, 210] O, bununla diqqəti müəllim sözünün sehrinə, siqlətinə, inandırıcı olmasına, estetik gözəlliyinə, “Özü bir şeyə inanmayan kəs başqasını necə inandıra bilər?” fikrinə cəlb edirdi. Müəllimin pedaqoji hazırlıq və ustalığına, nüfuz və şəxsiyyətinə, bilik və dünyagörüşünə münasibətini bildirərək deyirdi: “Şimdi bizim yalnız məktəblərimiz deyil, bütün həyati-ictimaiyyətimiz belə saf, parlaq bir tərbiyəyə möhtacdır. Müəllimlərimiz azacıq muşikafanə, durbinanə hərəkət edəcək olsalar, şübhəsiz ki, bütün mühitimizi islah etmiş olurlar.” [1, 210] İbtidai sinif müəllimi yalnız dərs deməklə kifayətlən- məməlidir. O, şagirdlərin gigiyenik qaydalara necə əməl etmə- lərinə, səliqəli və təmiz geyinmələrinə də diqqət yetirməlidir. “Hər iki gündən bir çocuqların əlbisəsinə, yüzünə, əllərinə baqıb kirli və təmiz olduqlarını” yoxlamalıdır. Şagirddə qüsur görsə, bunu ona “yumşaq, tatlı bir dil ilə anlatmalıdır” ki, buraxdığı nöqsanı təkrar etməsin. Müəllim uşağın anlayacağı tərzdə, ona bir ata kimi, tövsiyələr versə, onu tənbeh etsə daha uğurlu nəticələr qazana bilər... (Şair ona qarşı ata qayğısını, ata münasibətini Sidqi- nin məktəbində görmüşdü. Bunu müəllimlərə tövsiyə edirdi.) O, məqalələrində xalqın məktəbə və uşaqların tərbiyəsinə münasibəti məsələsinə də toxunmuşdur. Qeyd etmişdir ki, xalq artıq məktəbə, buradakı tərbiyəyə hüsni-rəğbət bəsləməyə başlamışdır. Müəllimin tərbiyə işində rolu haqda yazmışdır: “Müəllim əgər uslu, namuslu, həlim, səlim bir əfəndi olursa, təbii, dörd-beş sənə zərfində yalnız bir ibtidai məktəbi deyil, məktəblə əlaqədar olan böyük bir köyü (kəndi) köy xalqını tamamilə islaha müvəffəq olur.” [1, 210] Cavid ibtidai məktəblər üçün türk dilində aşağıdakı dərsliklərin olmasını lazım və vacib bilirdi: Müxtəsər qiraət, kita- 361 İsgəndər Atilla bət, elmi əşya, coğrafiya, hesab, türk tarixi və islam tarixi. İkinci ildən etibarən isə həmin fənlərə rus dilinin əlavə edilmisini məsləhət görürdü. Hesab edirdi ki, sinifdə şagirdlərin oxuması, yazması və öyrənməsi üçün işgüzar şərait yaradılmalıdır. Onların fərdi yaradıcılıq qabiliyyətlərinə diqqət yetirilməlidir. Müəllim sxolastik, kor-koranə təlim üsulundan qaçmalı, şagirdləri şəxsi təşəbbüsdən məhrum etməməli, onlara həqiqi bilik verməlidir.
1.
Hüseyn Cavid. Əsərləri, V cild, Bakı, 2005. Xülasə Məqalədə Azərbaycanda və Qafqazda pedaqoji kadrların çatış- mazlığı və hazırlanması ilə əlaqədar Hüseyn Cavidin pedaqoji düşüncələri şərh və təhlil edilir. Резюме В статье Г.Джавид освещает проблемы привлечения детей к начальному обучению в Азербайджане в период царской России, а также семейное воспитание, ее значение в подготовке детей к образованию.
In clause H.Djаvids shines problems of attraction of children to initial training in Azerbaijan during imperial Russia, and also family education and its meaning in preparation of children for education 362 Əsrin şairi IX Üçüncü məqalə Cavid “Həsbi-hal” silsilə məqalələrində müəllim qıtlığı probleminə yalnız Azərbaycan kontekstində deyil, bütün Qafqaz kontekstində yanaşır. Qafqazın ibtidai məktəblərində türkcə dərs deyən müəllimləri 3 qismə bölür: - Araz aşırı qoşub gələn fanatizm dəllalları; - Seminariyada (darülmüəllimində) ikmali-təhsil etmiş əfəndilər; - Yeni üsulda tərbiyə görüb müəllimliyə həvəskar olan gənclər. Düşünür ki, birinci qismə aid olanlar müəllimdən başqa hər şeydir. “Onlar pək qurnaz həriflərdir. Buqələmun kibi hər saətdə bin rəngə girməyə müstəiddirlər.” [1, 211] Bu cür müəllimlər Qafqaza daha çox İrandan gəlirlər və Araz kənarına varar- varmaz, hər şeydən öncə, özünü düşünür və özü üçün sərmayə yeri axtarırlar. “Marağada darğa şagirdi ikən, Aras suyu içər- içməz anadan doğma seyid olurlar.” Qafqazın otlu-sulu torpağına ayaq basdıqdan sonra “ona-buna yalvarıb-yaxarsa da, fırıldağı işləməz, fəryadı bir yana çatmaz. Çünki camaatın ehtirazı ilə üzləşirlər.” Öz licimini dəyişən belə fanatizm dəllallarını şair çox gözəl səciyyələndirir. Onlar seyid və mollalığı ilə camaatı aldadır, gah kəfən biçir, gah ölü götürür, gah ölü dəfn edir, gah da mərsiyə oxuyurlar. Fırıldaq yolu ilə pul qazanmağa yer axtarırlar. Tapan kimi “Yəhudi bəzzazı kibi sağına-soluna, eninə-boyuna, hər tərəfinə ölçüb-biçər, yeri gəldikdə fala baqar, dua da yazar, cin də tutar.” [1, 212] Lakin fırıldağı baş tutmayanda dərhal məsləkini dəyişərlər. Boynuna воротник, qalstuk taxar, əyninə kostyum geyər və diplomsuz, attestatsız образованны bir “müəllim” olarlar. Diplomlu müəllimləri tənqid etməyə başlarlar. Yaltaq və cahil mühafizəkarlar isə bu cür fanatizm dəllallarını himayə edərlər. Onlar bəzi hacı və kərbəlayıların köməyi ilə müəllimliyə Yüklə 3,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|