Ishlab chiqarishni texnik va texnologik yangilash va iqtisodiyotni diversifikatsiyalashning xorij tajribasi
Yüklə 1,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2. Gorizontal diversifikatsiya
- 3. Qurama (konglomerat) diversifikatsiya
|
Tashkilotlar doirasida diversifikatsiyani amalga oshirishning uch ko‘rinishi mavjud bo‘lib ular: 1. Jamlama (konsentrik) diversifikatsiya – maxsulot assortimentini oldin ishlab chiqarilgan maxsulot bilan texnikaviy yoki bozor nuqtayi nazaridan o’xshash yangi mahsulotni ishlab chiqara boshlaganda yuz beradi. Bunda maqsad yangi iste‘molchilar guruhini jalb qilishga qaratilgan bo‘ladi. Masalan, uyali aloqa telefon apparatlari ishlab chiqaruvchi korxona o’z mahsulot xilini ko’paytirib, avto javob beruvchi, radio yoki videotelefon ishlab chiqarishga o’tadi. Shunday qilib korxona o’z dasturini boyitadi va iste‘molchilarning yangi guruhiga ega bo’ladi. 2. Gorizontal diversifikatsiya – bu ilgari ishlab chiqarilgan mahsulot xiliga bozor strategiyasini saqlab qolgan holda yangi texnologik aloqasi bo’lmagan yangi mahsulotni ishlab chiqarishga o’tishdan iborat. Masalan, yoshlarga tayyor ko’ylaklar tikishga ixtisoslashgan korxona yoshlarga mo’ljallangan jurnal nashr qilishga qaror qildi deylik ya‘ni korxona yoshlarning didi va hayot tarzi sohalarini bilishdagi tajribasini noshirlik sohasida ham qo’llashi mumkin. 23 3. Qurama (konglomerat) diversifikatsiya – assortimentni yangimaxsulotlar bilan to‘ldirish va bunda korxonaning oldingi faoliyat jabhasinimavjud texnologiya, tovar turlari, mahsulot sotib kelgan bozoridan mutlaqo farqqiladigan yangi sohalarga kirib borishi bilan kengaytirishni kozda tutadi. Misoluchun firma yangi korxonalar qurishga mablagsarf etishi, kochmas mulk bilansavdoda ishtirok qilish, tez xizmat korsatadigan ovqatlanish korxonasini ochishimumkin. Bunda yangi bozor ciqish, yangi texnologiyalar joriy qilish va yangi iste‘molchilar uchun ishlash ko‘zda tutiladi. Diversifikatsiyani jahon xo‘jaligida mamlakatlar miqyosida amalga oshirish iqtisodiyot diversifikatsiyasi hisoblalnadi va u yuqorida keltirilgan diversifikatsiya strategiyasi turlaridan faqatgina sanoat, eksport tarmoqlari va investitsiya hamda ishlab chiqarish sohalaridagi diversifikatsiyani o‘z ichiga olishi mumkin. Mamlakatlar iqtisodiyotida diversifikatsiya oldinga qo‘yilgan maqsad asosidan kelib chiqqan holda o‘z strategiyasini tanlashi lozim. Diversifikatsiya strategiyasi bu faoliyatni diversifikatsiya qilish bo‘yicha amamlga oshiriladigan va qo‘yilgan maqsadga erishishda tanlab olingan prioritet yo‘nalishlardan tashkil topgan tadbirlar yig‘indisidir. Har bir sohada amamlga oshiriladigan diversifikatsiya strategiyasi o‘ziga xos xususiyatlariga ega. Milliy iqtisodiyotlarda diversifikatsiyani amalga oshirishni belgilangan usullar orqali tahlilini ko‘rib chiqamiz. Sanoat sohasini diversifikatsiya siyosati moliyaviy tartibsizliklardan himoyalanishning muhim vositalaridan biri hisoblanadi. Shu sababli ba‘zi mamlakatlar jahon xo‘jaligida o‘z o‘rnini egallash maqsadida qazib olinayotgan tabiiy boyliklarning turi va soniga, hamda metallar, gaz-kimyo materiallar, plastmassalarni qayta ishlash undan tashqari ma‘lum bir foydali xususiyatlarga ega bo‘lgan yangi materriallarni ishlab chiqarish va turlarini oshirishga harakat qiladilar. Boshqa tomondan texnik bilim va texnologik qobiliyat darajasi qanchalik yuqori bo‘lsa mamlakatlar shuhrati jahon iqtisodiyotida kechayotgan jarayonlarga o‘z ta‘sir kuchi shunchalik katta bo‘ladi. Rivojlanishning moderinezatsiyalashgan ssenariysiga o‘ta olmagan va diversifikatsiyaning yetarli darajasi ta‘minlanmagan hollarda mamlakatlar bir 24 tomonda, yoqilg‘i, qishloq ho‘jaligi va hom ashyo eksporti va ikkinchi tomondan mashina-texnika va iste‘mol importi oralig‘ida qolib ketadi. Shu sababdan, har tomonlama diversifikatsiyalashuv asosidagi sanoatning innovatsion rivojlanishi asalalarini yechishga ilmiy asoslangan yondashuvlarning ishlab chiqilishi uni barcha mavjud bo‘lgan moliyaviy spekulyatsiyalarga konyuktura tobeligidan chiqarish va xalqaro moliyaviy girdoblar ta‘siridan saqlashning yagona varianti sifatida qaralmoqda. Ushbu vaziyatdan kelib chiqib, sanoat diversifikatsiyasi tusuhnchalarini anglash muhim hisoblanadi. Uning quyidagi turlari mavjud: Yüklə 1,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|