Islam qəribli
Məhəmməd Hadi və mətbuat
Yüklə 3,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Məhəmməd Hadi və mətbuat
- Korların gözlərində Ģəblər var, Onların könlü giryələr yaradar(336, N 23).
- İslam Qəribli
- Ey Ģahi-təxti pira, ey Əhmədi-cavanbəxt, Bir Ģairi-səmimi eylər sənə nəsihət. Təhsilinə davam et, ey Ģahi-elmpərvər
- M. Hadinin əsərlərinin çap olunduğu “Sədayi-həqq” qəzetu
Məhəmməd Hadi və mətbuat
379 adlı şeirini də “Bəsirət”də “Həyat səhifələrindən” başlığı altında dərc etdirmişdir(336, N 23). Bakıda, sentyabr ayının 23-də yazılmış və qəzetdə digər şeirlərində olduğu kimi “Əbdülsəlimzadə Məhəmməd Hadi” imzası ilə çıxan bu şeirin on iki beyti qəzetdən götürülərək M. Hadinin “Seçilmiş əsərləri”nə daxil edilsə də(379, 256), on bir beyti nə səbəbdənsə “unudulmuş”, kitablarına düşməmişdir. Bir korun aqibətinin təsviri olan bu tamamilə realist üslubda olan şeiri şair bu misralarla tamamlayır:
**** Məhəmməd Hadi cəbhəyə gedənə qədər “İqbal” və “Bəsirət” qəzetləri ilə yanaşı Salman bəy Tahirovun redaktorluğu ilə Haşım bəy Vəzirovun “Elektrik “Səda” mətbəəsində çıxan “Sədayi-həqq” qəzeti ilə də əməkdaşlıq etmiş və orada “Əbdülsəlimzadə Məhəmməd Hadi” imzası ilə həcmcə o qədər də iri olmayan bir neçə şeir dərc etdirmişdir. Bunlardan birincisi “Aini-tacgüzari münasibətilə İranın cavan şahına” şeiridir(343, N 156). Kitablarının heç birinə düşməyən bu şeir Qacar sülaləsindən olan sonuncu İran hökmdarı Əhmədəli şahın taxta çıxması münasibətilə yazılmışdır. Bu şeir, əslində təbriknamə yox, bir nəsihətnamədir. Əsərlərində İran mövzusuna geniş yer ayıran, bir vaxtlar Şərqin ən abad ölkələrindən olan bu əsrarəngiz məmləkətin hazırkı pərişan halına, İranda baş vermiş Məşrutə hərəkatına, azadlıq mücadiləsinə silsilə əsrlər həsr edən şair bu əsərində İranın təzəcə səltənət kürsüsünə oturan şahına:
sözləri ilə müraciət edərək bildirir ki, bir zamanlar “hər bağçasında min gül, hər guşəsində gülşən” ətir saçan, torpağı mərifət günəşi ilə raplayan bu məmləkət cəhl və zülm əil ilə elə bir hala gətirilib ki, aləm bir-birinə qarışmış, hər tərəf qan və qəm
İslam Qəribli
380 qoxuyur. Bəs nə etməli, İranı düşdüyü səfalətdən necə qurtarmalı? “Dövlət işlərində elmin tələblərinə əməl etməsini vacib sayan”(11, 170) və bunu cavan şaha da məsləhət bilən şair qurtuluş yolunu aşağıdakı kimi göstərir:
Ey Ģahi-təxti pira, ey Əhmədi-cavanbəxt, Bir Ģairi-səmimi eylər sənə nəsihət. Təhsilinə davam et, ey Ģahi-elmpərvər, Ol kiĢvəri-cəhalət elm istər, irfan istər! ġiranə qüvvət ilə parlat Ģu afitabı, Təmirə fikrin olsun ol aləmi-xərabı(343, N 156).
14 iyun 1914-cü ildə Bakıda yazılan, “Əbdülsəlimzadə Məhəmməd Hadi” imzası ilə “Ədəbiyyat” başlığı altında dərc olunan “Müəmmayi-kainat” şeiri(344, N 163) qəzetdən götürülüb M. Hadinin “Seçilmiş əsərləri”nə salınmışdır(379, 233). Kiçik imla xətaları nəzərə alınmazsa, on beytlik bu şeirin qəzet mətni ilə kitab mətni arasında fərq yoxdur. Lakin tərtibçilər doqquzuncu beytin birinci misrasına M. Hadinin verdiyi izahatı unutmuş, kitaba daxil etməmişlər. Həmin misraya verilən izahat belədir: “Həzrət Fikrət diyor ki: - Həqq qəvinin, demək şəririndir, Ən cəli hikmət: əzməyən əzilir!”. Qeyd edək ki, Tofiq Fikrətin bu fikrindən M. Hadi “Qüvvət, həyat, ümid..” şeirinin on altıncı beytində də izahat kimi istifadə etmişdir(316, N 671).
Mükəmməl şeir texnikasına və dərin fəlsəfi məzmuna malik olan əsərində şairi düşündürən əsas məsələ ondan ibarətdir ki, görəsən dünyanın işləri nədən əksliklər və ziddiyyətlər üzərində qurulub? Səbəb nədir ki, xeyirlə şərin mübarizəsindən məğlub olması vacib və zəruri olan şər qalib ayrılır? Vicdanı azların şan- şərəf sahibi sayılması hansı məntiqə uyğundur?
Dünyanın işləri baş-ayaqdır. Bir qrup “parlayan evlərdə can bəsləyir”, əksəriyyət isə “atəşi-fəqrə” yanır. “Ağlayır, sızlar biri, min dərd, min alam ilə, Başqa bir şəxsin dodağı, üzləri xəndanlıdır”. Haqq deyən, haqq söyləyən, haqq istəyənlər haqsız, əlində imkanlar, qüvvətə malik olanlar çirkab içində üzsələr belə haqlıdırlar. Nəhayət:
Məhəmməd Hadi və mətbuat
381
Daima məğlub olan həqdir əlində qüvvətin, Çünki “qüvvət” ingilisli, “həqq” bir iranlıdır(379, 233)
M. Hadinin əsərlərinin çap olunduğu “Sədayi-həqq” qəzetu
Təbii ki, bənzətməsində tam haqlı olan şair ziddiyyətlərin mənbəyini nə yaradanda, nə də təbiətin qanunlarında axtarmır. O bilir və həm də bildirir ki, ədələtli qanunlarla idarə olunmayan cəmiyyətlərdə həqiqətin riya, qüvvət önündə məğlub olması qaçılmazdır. Bəs nə etməli? Sualın cavabını əsrlərində təkrar- təkrar verən müəllif cavabı oxucuların öhdəsinə buraxır və heç şübhəsiz ki, oxucu şairin nəyə işarə etdiyini, nə istədiyini çox yaxşı anlayır.
M. Hadinin Birinci cahan savaşının ilk aylarında yazdığı və “Sədayi-həqq” qəzetində dərc etdirdiyi şeirlərdən biri də iki bəndlik “Ulduzlara doğru” şeiridir(345, N 170). M. Hadinin “Seçilmiş əsərlri”nə daxil edilən bu şeir üçün(379, 286) belə bir izah verilmişdir: “ “SƏ”də (M. Hadinin 1957-cı ildə Bakıda nəşr olunmuş kitabı nəzərdə tutulur – İ. Q.) bu şerin yazılma tarixi 1914-cü il kimi göstərilir. Lakin onun həmin ildə harada nəşr edildiyini müəyyənləşdirmək mümkün olmadı. 1923-cü ildə isə Bakıda “Maarif və mədəniyyət” jurnalının 3-cü nömrəsində dərc edilmişdir”(381, 429). Həm qəzetdə, həm də “Maarif və mədəniyyət” jurnalında iki bənddən ibarət olan şeir “Seçilmiş Yüklə 3,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|