Islam qəribli
Yüklə 3,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İslam Qəribli
- Hürr uçarkən məni seyd eylədi Ģəhbazi-qəza, Ġndi dərqeydi-cəfayəm qəfəsi-dünyadə. Qəm nədir bilməyərək hürr yaĢardım, heyhat
- Məhəmməd Hadi və mətbuat
- Kövkəblər! Ey səmanı müzəyyən qılan nücum, EtmiĢmidir o yerlərə də seyli-qəm hücum Sizlərdə də bəĢər kimi qəddar varmıdır
- Qəbri-pakində Rəsuli-kirdgar ağlar bizə(168, 296).
İslam Qəribli
118 şair dünyanı özünə vətən, insanları qardaş sayaraq bildirir ki, məhəbbət nəğmələrini oxumağı bülbüldən öyrəndim. Könül quşumun səmalarda pərvaz edib şən nəğmələr oxuması səbəbsiz deyil, çünki: “Deyil süflayə mail, etilapərvazdır ruhum”. Sonrakı kitablarında da heç bir dəyişiklik edilmədən çap olunan(377, 379; 106-108, 52-53) bu əsərində şair bildirir ki, “Xəyalım hürr, can sərbəst, fikrim laübalıdır”. Bu səbəbdən də bülbül bahar çağında gülüstan eşqi ilə şövqə gəlib “tərənnümsaz” olduğu kimi, mən də gözəllikllərdən zövq alaraq nəğmələrimi ötməkdəyəm. Bəzi məqamlarına toxunduğumuz yuxarıdakı sətirlərindən göründüyü kimi, bu əsər ruhu etibarı ilə şairin həmin illərdə yazdığı digər əsərlərdən fərqlənir. Şeirin son beytlərinin birində şair belə bir misra işlədir: “Mən ol mərdi-süxəndanəm ki, sönməz məğzi-nəvvarım”. Mərdliyə, fədakarlığa çağırış M. Hadi poeziyasının aparıcı xətlərindən biri olduğundan, o, burada da ənənəsinə sadiq qalmış, qəsidə formalı əsərində də həməsrlərini mərd, mübariz olmağa səsləmişdir. “Təxəttüri-mazi” (“Keçmişin xatırlanması” - İ. Q.) sərlövhəsi altında “Bir zaman, ah ki, bir tair idim azadə, Əcəba, kim məni saldı bu xərabəbadə” misraları ilə başlanan səkkiz beytlik şeir ictimai məzmunlu bir qəzəldir(167, 283-284). Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, bu şeirin ilk variantı “Həyat” qəzetində “Elmi-əbdanə bir nəzər” silsilə məqaləsinin tərkibində də dərc olunmuşdur(133, N 183). Sonrakı kitablarında da özünə yer alan(377, 379; 102-103, 54) qəzəldə şairin lirik qəhrəmanı bildirir ki, qəm və qüssənin nə olduğundan xəbərsiz bir şəxs kimi aləmləri seyr etməkdə ikən hər şeydə gözəllik axtarırdım. Bir gün:
Ġndi dərqeydi-cəfayəm qəfəsi-dünyadə. Qəm nədir bilməyərək hürr yaĢardım, heyhat, DüĢməmiĢ olsa idim saheyi-qəhrabadə(167, 283). Şair elan edir ki, qəm dünyasına düşəndən sonra ömür qayığım (zövrəqçeyi-ömür) tufanlar qarşısında tab gətirməyərək
Məhəmməd Hadi və mətbuat
119 batacaq və bu zaman hər tərəfə boylansam da, imdada yetən tapılmayacaq. Bitməz-tükənməz ələm və qüssələrin əlindən fəryadə gəlsəm də, köməyim olmayacaq, çünki zaman azad yaşamaq arzusunda olan insanın halına müvafiq deyil. Jurnalın bu nömrəsində “Təxəttüri-mazi” (“Keçmişin xatırl- anması”) şeirindən sonra 22 beytlik bir şeir də dərc olunmuşdur. Altında yazılma tarixi 1325, 20 may kimi göstərilən üç hissəlik şeirin hər hissəsi beytlər şəklində məsnəvi formasaında qurulmuşdur(167, 283-284). “Firdovsi-ilhamat”da bu şeiri müəllif “Təxəttüri-mazi”dən ayıraraq “Ulduzlara” adı ilə çap etdirmiş(377, 103-104) və şeir sonrakı kitablara da bu adla salınmışdır(379, 55-56). Ulduzlara xitabən: “Ey aləmi münəvvər edən cürmi-afitab”,- misrası ilə başlanan şeirdə şair ulduzların səmaları gözəlləşdirdiyindən, onların asimanda sərbəst dövr etmələrindən bəhs edir. Müəllifin nəzərlərində ulduzlar bir canlı, insan kimi görünür və şair ulduzlardan soruşur:
Şeirin üçüncü hissəsində şair elan edir ki: “Cahan sərasər meydani-cəngi-fitrətdir”. Bu səbəbdən də “Qəmin əlindən, İlahi, ürək dönüb qanə”,- deyən müəllif arzu edir ki, kaş qanadım olaydı və elə bir imkansız yerə uçaydım ki, orada bu dünyada gördüklərimdən əsər-əlamət olmayaydı. Doqquz bəndlik müxəmməs formalı “Bükayi-təbiət” (“Təbiətin ağlaması”) adlı(168, 296-298) şeirin ikinci bəndinin 4- cü, üçüncü bəndinin 1-ci misrasının yerində nöqtələr qoyulmuş, çox ehtimal ki, həmin misralar senzorun göstərişi ilə siyasi cəhətdən uyğun bilinməyərək mətndən çıxarılmışdır. Yazılma tarixi “30 mayıs” kimi göstərilən və “Məhəmməd Hadi” imzası ilə jurnalda dərc olunan bu şeir heç bir dəyişiklik olmadan “Firdovsi-
İslam Qəribli
120 ilhamat”(377, 47-49) və sonrakı kitablarda çap edilmişdir( 379, 381; 59-60, 67-68).
“Bəxti-namərdanəmizdən ruzgar ağlar bizə”, - misrası ilə başlanan şeir bütünlüklə keçmişi şərəfli, indiki vəziyyəti qarmaqarışıq olan musəlman dünyasına xitab
kimi düşünülmüşdür. Şairin təsvirində müsəlman dünyasının haqqı əlindən alınmış, “kürreyi-ərzə bütün əcanib (əcnəbilər, qeyri- millətlər - İ. Q.) hökmran” olmuş, millətpərvərlərin qəlbi qana dönmüş, elə bir vəziyyət yaranmışdır ki:
“Peyğmbərimiz Rəsuli-əkrəmin qəbrində halımıza ağlaması” tezisinin irəli sürülməsi, əslində şairin bütün hiss və həyəcanlarının ifadəsidir və bundan betəri ola bilməz ki, müsəlmanlar hüquqlarını tələb etmək üçün ayağa qalxmasınlar. Müsəlmanların belə bir acınacaqlı vəziyyətə düşmələrinin səbəbi nədir? M. Hadiyə görə səbəb elmsizlik, keçmişin gözəl adətlərindən, islamiyyətin qayda-qanunlarından üz çevirmə, qəflət, tənbəllik və intibaha- tərəqqiyə həvəsin olmamasıdır ki, bunun da nəticəsində:
“Diriykən ölüyük və o dərəcədə fəna vəziyyətdəyik ki, halımıza ölülər ağlayır”. Bu, artıq üsyandır. Yatmış vicdanları oyatmaq üçün M. Ə. Sabir satirası, M. Cəlil gülüşü qədər, bəlkə ondan da ziyadə bir çağırışdır ki, bundan da nəticə çıxarmamaq korluq və bədbəxtlikdən başqa bir şey deyil. M. Hadi ən çılğın, əsəbi, ən bədbin anlarında belə, ümidsizliyə qapılan sənətkarlardan olmamışdır. Tərki-dünyalıq onun yaradıcılıq amalı ilə daban-dabana zidd olan anlayışdır. Kədər notları üzərində qurulmuş bu şeirin də sonluğu mübarizə əzmi ilə tamamlanır. Sədi Şirazinin “Dər təriqət dəm nəmibayəd qədəm bayəd qədər” (“Təriqətdə söz yox, əməl, iş lazımdır”) misrasını şeirə salan şair qələm qardaşlarını, məslək sahiblərini
Yüklə 3,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|