İstehsalatda bəDBƏxt hadiSƏ VƏ peşƏ XƏSTƏLİKLƏRİ NƏTİCƏSİNDƏ
Yüklə 0,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Birdəfəlik sığorta ödənişi
- Əlavə sığorta ödənişi
- 1.9. Qeyri Formal əmək sektoru üzrə vəziyyətin ümumi təhlili
- “hüquqi şəxslə və ya hüquqi şəxs yaratmadan sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxslə qanunvericiliyə uyğun olaraq bağlanılmış əmək
- 1.10. İkili (qara) mühasibat sistemi və işçilərin icbari sığortası ilə bağlı olan problem
HESABAT İSTEHSALATDA BƏDBƏXT HADİSƏ VƏ PEŞƏ XƏSTƏLİKLƏRİ NƏTİCƏSİNDƏ PEŞƏ ƏMƏK QABİLİYYƏTİNİN İTİRİLMƏSİ HALLARINDAN İCBARİ SIĞORTA 22 • Birdəfəlik sığorta ödənişi bu Qanunla müəyyən olunmuş qaydada aylıq sığorta ödənişi məbləğlərinin cəm halda birdəfəlik ödənilməsidir. Birdəfəlik sığorta ödənişi aşağıdakı hallarda verilir: - sığorta hadisəsi nəticəsində zərərçəkmiş sığorta olunana əlillik növbəti müayinə müddəti göstərilmədən təyin edildikdə; sığorta hadisəsi nəticəsində sığorta olunanın öldüyü halda. •
müalicəsinə, əlavə qidalanmaya, dərman alınmasına, protezləşdirməyə, başqasının qulluğuna, sanatoriya-kurort müalicəsinə, xüsusi nəqliyyat vasitələri əldə edilməsinə, başqa peşəyə hazırlanmaya çəkdiyi xərclərinin əvəzinin ödənilməsinə görə verilən pul təzminatıdır. Belə ödənişlər sığorta hadisəsi müəyyən edildikdən və qanunvericilikdən nəzərdə tutulan müvafiq hərəkətlər həyata keçirildikdən sonra verilir. Bu qanunun tətbiqinin üstün cəhətlərindən biri də odur ki, iş yerlərində əməyin mühafizəsi qaydalarına riayət olunmasında maraqlı olan daha bir tərəf – sığortaçı, yəni həyat sığortasını həyata keçirən təsisat da vardır. Qanunun tətbiqindən keçən 1,5 il ərzində istehsalatda baş verən bədbəxt hadisə və ya peşə xəstəlikləri üzrə sığorta ödənişləri həyata keçirilməkdədir. Ödənişlər yalnız qanunun tətbiq olunduğu dövrdən sonra baş verən bədbəxt hadisə və ya peşə xəstəliklərinə görə həyata keçirilir. Qanunun tətbiqindən əvvəl baş vermiş belə hallara görə müəyyən edilən ödənişləri işəgötürən və ya qanunvericiliyin müəyyən etdiyi orqanlar həyata keçirir. Ötən dövr ərzində 2011-ci il üzrə verilmiş sığorta haqları 267 384,77 manat və 2012-ci ilin 6 ayı ərzində 212 148,35 manat təşkil etmişdir. 1.9. Qeyri Formal əmək sektoru üzrə vəziyyətin ümumi təhlili İstehsalatda bədbəxt hadisələr və peşə xəstəlikləri nəticəsində peşə əmək qabiliyyətinin itirilməsi hallarından icbari sığorta haqqında Qanunun 3.1.1. maddəsinə əsasən icbari sığorta olunanlar “hüquqi şəxslə və ya hüquqi şəxs yaratmadan sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxslə qanunvericiliyə uyğun olaraq bağlanılmış əmək müqaviləsi və ya mülki-hüquqi müqavilə əsasında əmək funksiyalarını yerinə yetirən şəxslər” dir. Bu da o deməkdir ki, qeyri formal əmək sektorunun iştirakçılarının hamısı istehsalatda bədbəxt hadisə və peşə xəstəliklərindən sığortalanmırlar. Yuxarıda HESABAT İSTEHSALATDA BƏDBƏXT HADİSƏ VƏ PEŞƏ XƏSTƏLİKLƏRİ NƏTİCƏSİNDƏ PEŞƏ ƏMƏK QABİLİYYƏTİNİN İTİRİLMƏSİ HALLARINDAN İCBARİ SIĞORTA 23 göstərilən rəqəmlərə nəzər salsaq onda icbari sığorta olunmadan kənarda qalan və faktiki əmək fəaliyyəti həyata keçirən işçilərin sayının çox böyük olmasını müəyyən etmək olar. Biz yuxarıda formal əmək sektorunda sığorta olunanların göstəriciləri ilə tanış olduq. Burada illər üzrə artım tendensiyası olsa da əhatəlilik təmin olunmamışdır. Qeyri formal əmək sektorunda isə vəziyyət daha mürəkkəbdir. Əmək münasibətlərinin rəsmiləşdirilmədiyi halda işçinin icbari sığorta olunması mümkün deyildir. Bununla belə işəgötürənin işçini icbari sığortaya cəlb etməməyi (icbari sığorta etməməyi) onu məsuliyyətdən azad etmir. Yuxarıda göstərildiyi kimi işəgötürən hətta faktiki əmək münasibətində olduğu işçi qarşısında onun sağlamlığına vurduğu zərərə görə tam maddi məsuliyyət daşıyır. İstehsalatda bədbəxt hadisələr və peşə xəstəlikləri nəticəsində peşə əmək qabiliyyətinin itirilməsi hallarından icbari sığorta haqqında Qanununun 7.3. maddəsinə görə “Bu Qanunla sığorta etdirmək vəzifəsi daşıyan sığortalı həmin vəzifəni yerinə yetirmədikdə və ya icbari sığorta müqaviləsini qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş şərtlərlə müqayisədə sığorta olunanın vəziyyətini pisləşdirən şərtlərlə bağladıqda, sığorta hadisəsinin baş verdiyi halda bu Qanuna uyğun olaraq xeyrinə sığorta müqaviləsi bağlanmalı şəxslər qarşısında azı bu Qanunla müəyyən edilmiş sığorta təminatı həcmində öhdəlik daşıyır”. Lakin, əmək müqaviləsi bağlanmadan muzdlu işə cəlb edilən, həmçinin qeyri-rəsmi qaydada əmək haqqı alan şəxslə bağlı bədbəxt hadisə və ya peşə xəstəliyi halı baş verdikdə bir neçə ciddi problem ortaya çıxır. Bunlar: ● Belə hal mövcuddursa deməli işçi icbari sığorta olunmamışdır və maddi məsuliyyət işəgötürənin üzərinə düşür; ● rəsmi əmək münasibətləri olmadığı üçün işəgötürənlər işçi ilə əmək münasibətində olmadıqlarını bildirir və könüllü olaraq hər hansı maddi ödənişlər həyata keçirmək istəmirlər; ● Məhkəməyə müraciət edərkən sağlamlığına zərər dəyən şəxs (və ya onun vərəsələri) bir neçə halı sübut etməlidir. Əvvəla o həmin müəssisədə işləməsini, yəni faktiki olaraq əmək münasibətlərində olmasını, daha sonra əmək haqqının miqdarını və ümumiyyətlə hadisənin və ya xəstəliyin həmin iş yeri ilə bağlı olmasını. Göründüyü kimi kifayət qədər mürəkkəb proseslərdən keçmək tələb olunur. Məhkəmə praktikasına nəzər saldıqda nadir hallarda məsələ sağlamlığına zərər dəyən şəxsin və ya onun vərəsələrinin xeyrinə həll olunur. Hətta bu prosesləri uğurla başa çatdırdıqda, yəni məhkəmə zərərin əvəzinin ödənilməsi ilə bağlı işəgötürən üzərində vəzifə qoyduqda belə bir çox hallarda zərərçəkən şəxs və ya onun vərəsələri bu vəsaiti ala bilmirlər. Bunun da əsas səbəbi belə müəssisələrin bir qayda olaraq müvəqqəti (Məsələn, bir bina tikmək üçün yaradılmış MMC) yaradılması, iflas və ya süni iflas vəziyyətdə olması zərərin əvəzinin ödənilməsinə imkan vermir.
Sığorta hadisəsi baş verdikdə sığorta olunana və ya digər faydalananlara verilən aylıq, birdəfəlik kompensasiyalar işçinin aldığı orta aylıq əmək haqqına uyğun olaraq onun itirdiyi peşə əmək qabiliyyətinə mütənasib olaraq verilir. Peşə əmək qabiliyyəti tam itirildikdə ödəniş orta aylıq əmək haqqına mütənasib olur. Bu baxımdan əmək haqqı bədbəxt hadisə və ya peşə xəstəlikləri hallarından sığorta edilən işçi üçün əsas göstəricilərdəndir. İcbari sığorta sisteminə keçiddən əvvəlki dövrdə praktikada mövcud olan ən ciddi problemlərdən biri sağlamlığına zərər dəymiş işçi ilə əmək münasibətlərinin Yüklə 0,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|