Жана тарийх1 Times doc
Yüklə 0,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ekinshi Kontinetalliq Kongress. 1776 j. 4 iyul`degi g`a`rezsizlik deklaratsiyasi
- 1776-1777 jj A`skeriy xa`reketler. 1777 j. 19 oktyabr`degi Saragotadagi Angliya a`skerlerinin` kapitulyatsiyasi.
- Koloniyalar gerezsizligi ushin uriska Frantsiya xem Ispaniyanin kosiliui. Patsha Rossiyasinin pozitsiyasi.
- 1781 j 19-oktyabr` Yorktaundagi Angliya armiyasinin kapitulyatsiyasi. 1783j Versal` shertnamasi.
27
bildirgen. 1774 j. Missisipi ha`m Ogayo arasin kenetiuge G`Kvedek aktiG` duzilgen ha`m bul akt 1776 jilg`i nizamdi toltirdi. 1774 j. Filadel`fiyada kolonistler ua`killerinin` Kontinentalliq kongressi boldi. Ol Angliya menen baylanisti uzbedi, biraq koloniyalarda Angliya tovarlarina boykot shaqirdi ha`m de korol` Georg III ke huqiqlarin kenetiriuge usinis etti. 1775 j .19 aprel`de Angliya otryadi Bostonnan Konkordqa partizan skladlarin joq etiu ushin, partizan otryadlari bo`linip xujim qildi ha`m de 273 adamdi joytip korol` otryadi izge shegildi. Kolonistler ha`r jerge xujim qiliu taktikasin qolladi, jallanba askerler jaqsi gurese almadi. Konkordag`i gureste patriotlarg`a (Vigi) ha`m kontrevolyutsionerlerge (loyalistlerge) bo`lip tasladi. Partizan lagerin duzip og`an 20000 qa`leushiler jiynaldi. Korol` askerleri urista jen`ildi. Bul uris penen birge Vigilar menen Loyalistler arasinda grajdanliq uris alip barildi. Ekinshi Kontinetalliq Kongress. 1776 j. 4 iyul`degi g`a`rezsizlik deklaratsiyasi 1775 j. mayda Filadel`fiyada 2-shi kontinetalliq kongress ashildi, og`an plantatorlar ha`m iri burjuaziya ua`killeri qatnasti. Kongresstin ko`pshiligi Angliya menen qatnasti uziu ta`reptarlari edi. Kongress uris baslang`andag`i partizan armiyasin ta`n alip Virginiya plantatori Djorj Vashingtondi basshi etip qoydi. Ol frantsuz ha`m indeetslerge qarsi askeriy ha`reketlerge qatnasti. Ma`mleket ishinde koloniyalardi Angliyadan ayriudi nazerde tutip Angliya burjua demokrati T. Peyn 1774 j. Filadel`fiyadan kelip G`zdraviy smislG` degen pamflet shig`arip Angliya tiraniyasinin absurdi haqqinda jazg`an. Ol koloniyalarda g`a`rezsiz demokratiyaliq respublika ornauin propandalag`an ha`m de barliq adamlardin huqiqlarin ten`lesiuinin` ta`repdari bolg`an. Pamflet revolyutsiyaliq ha`reketin rauajlaniuina o`z ulesin qosqan. Kongresste g`a`rezsizlik ta`repdari kusheydi, a`sirese Qubla Karolina ha`m Virginiya ayrg`annan son` 1776 j. 4 iyul`de Kongress G`a`rezsizlik Deklaratsiyasin kabil etti. Onda koloniyaliq zulm adam huqqlarin erkinlikke baxitqa kesent beredi,ha`m de koterilgen koloniyalar Amerika Qurama Shtatlarina birlestiriledi,ha`m «Erkin g`a`rezsiz ma`mleket» boladi delingen onin avtori Tomas Djeferson (1743-1826) boladi. Virginiya plantatora advokat demokrat Amerika revolyutsiyasinin ko`rnekli ua`killerinin` biri edi. Ol deklaratsiyag`a qulliqti biykar etiu punktin kirgizip, og`an iri kapitalist ha`m plantatorlar naraziliq qildi. Ol Batista
jerlerdin erkin
beriliuin ko`rip
shaqti. Kongress g`a`rezsizlik deklaratsiyasinin` proektin qabil etip qulshilaqti biykarlamadi. Og`an qaramay Deklaratsiya huquqiy xujjet bolip haliq erkinligin ha`m de jan`a xukimet duziudi na`zerde tutqan, sonin` menen birge tariyxta birinshi ret burjuaziya jiynalisi revolyutsiyaliq printsiplerdi qolladi. Deklaratsiya Kongress avtoritetin ko`terdi.
Uris ushin Angliya xukimetinin kushli floti bar edi. Bul flot teniz terepinen kelgen kolonistler xujimnen korgagan. Angliya ulken armiyaga iye emes edi olar nemis knyazlarinan 29 min jallanba esker aldi.Amerikalilarga karsi Gannover eskerleri jiberildi. 30 minlik korol` armiyasina karsi 18 minlik Vashington armiyasi uristi. Kolonistler Bostondi kolga aldi xem 1776j martta Angliya portlarin iyelengennen son Boston bosatildi. Korol` eskerleri general Gou basshiliginda N`yu-Yorkti ieledi. 28
Vashington revolyutsiyalik armiyasin Trentonga jurip angliyalilarga katti sokki berdi. 1777 j anglichanlar floti jerdemi menen Filadel`fiyani iyeledi. Uris dauaminda revolyutsiyalik armiya kop kiyinshiliklardi basinan keshirdi. Armiya sani azaydi kurallar kiyimi azik-aukat jetispedi xem 1777 jilga kelip baxalar bir neshe esege koterildi. Ofitserler xem satkinlar payda boldi, patriotlardin uylerin jagip, tonaganlar siyliklangan. Negr xayali Debora Gannet urista ozin kaxarmanlarsha tutip gerezsizlik ushin jan teni menen guresken.Anglichanlar bolsa ishkerige kirip flottan uzaklaskan sayin setsizlikke ushiray bergen. Anglichanlardin basli maksetlerinin biri Arkada Jana Angliyani ayirip alip, sol jerde revolyutsiyalik armiyani kiyratiu edi. Sol sebepli kubladan Gou basshiliginda, Kanadadan general Burgoyn basshiliginda otryad jiberili. Birak revolyutsiyalik armiya bul taktikani bilip koyip, 1777j 19-oktyabr`de Saragota janinda Burgoyn otryadin korshap alip,olardi esirge aldi. Bul jenis Frantsiyanin Ispaniya menen urisina oz tesirin tiygizdi.
Kongress bul uriska Frantsiya menen Ispaniyani kosiu ushin Evropaga Bendjamin Franklindi jiberdi. Lyudovik-XVI xukumeti, xem Ispaniya bul jagdaydan paydalanip kaliu ushin, buringi basip alingan jerlerin kaytarip aliudi nezerde tutip, birge islesiuge razi bolip Frantsiyadan Amerikaga jaksi ofitserlerdi jiberdi. Frantsuz kapitalistleri kolonistlerdi pushka,ok deri,menen teminlep Vashington garanti menen frantsuzlar 21 mln livr berdi. Saragotadan keyingi uristan son Frantsiya AKSh gerezsizligin ten alip 1778 j 6- fevral`da, sauda shertnamasin duzdi, keyin Ispaniya menen de sha`rtnamalasti. Frantsuzlar Amerikaga eskeriy kemelerdide berdi. Frantsiya, Ispaniyanin uriska kosiliui, Angliya auxalin jamanlastirdi. Aukamlaslar floti tenizden bekkem blokada duzdi. Angliya jerdem sorap Ekaterina IIge 1780 j murejet etti, lekin Patsha Rossiyasi jerdem bermedi. Ekaterina II baska memleketlerge neytralitet xakkinda Deklaratsiya tarkatti. Onda neytral derjavada erkin sauda jurgiziu, eskeriy kontrabandadan baska tovarlardi erkin otkeriu xem de tenizde kemelerdin uslanip tekserilmeuin talap etti. Ekaterina II budan son Eskeriy neytralitet Ligasin duzdi. Ogan Shvetsiya, Daniya, Gollandiya kosildi. Angliya menen Gollandiya ortasinda uris baslandi. AKSh eskeriy neytralitet Ligasina kosilmadi. Rossiya pozitsiyasi Angliyanin jeniliuine oz tesirin tiygizdi.
Saragotadan son Anglichanlar Charlstonga barip, Yorktaunga jurdi. Anglichanlar jagdayi tomenlesti. Karnavallis armiyasi Vashington xem Frantsuz generali Rosholbo armiyasi terepinen 1781j 19-oktyabr`de korshap alinip, kapitulyatsiyalandi. Bir jil otip Angliya xukumeti uristi toktatti, xem paraxatshilik shertnamasin duzdi. 1783j 3- sentyabr`de Versal`da shertnama duzilip, ol Allergennen Missisipige deyin jerlerdi oz ishine aldi. Ispaniya Florida Menorku aralin, Frantsiya bolsa Senegal menen Vest- Indiyadagi bir neshe arallar menen sheklendi. Yüklə 0,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|