Жана тарийх1 Times doc



Yüklə 0,87 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/35
tarix24.12.2017
ölçüsü0,87 Mb.
#17349
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   35

 

Angliya shirkewin kirgiziw siyasatina qarsi ko`terilis kelip shiqti. Korol` armiyasi 



ko`terilisti bastira almadi. 

Karl  I  aqsha  jetispegennen  1640-jili  aprel`de  11  jil  u`zilisten  keyin  parlamentti 

shaqirdi joq. 

Pravo xaqqinda petitsiyada talaplar qoyildi. 

Parlament  Shotlandiya  menen  baylanisti  jaqsiladi.  Karl  I  parlamentti  tarqatti.  Bul 

qisqa  parlament dep ataldi. 

Jan`a    parlament  shaqirdi.  Bul  parlamen  uzaq  parlament  dep  ataldi.  12  j.(1640  - 

1652). Uzaq parlamentti  korol` en` jaqin ken`esishi  Lord kantsler  Strafordti qamadi. 

Massa ta`siri  menen Korol` I Strafordti o`lim jazasina, al Arxiepiskop Lord o`ltirildi. 

Parlamentte  stat`ya,    zakonlar  payda  boldi.    Parlament  o`z  qarari    boyinsha  korabl` 

salgirtin biyikarladi. Parlamenttin` ruxsatisiz endi saliq jiynamadi. 

«Remonstratsiya  dokumentin»  qabil  etti.  Korol`  administratsiyasina  parlament 

basqariw  jollarin  ko`rsetti.  G`Prava  xaqqindaG`  petitsiya    qayta  ko`rip  shig`ildi. 

Korol` oppozitsiyani joq etiwge kiristi.  Oppozitsiya  ko`semi London Sitige jasirindi. 

1642-jil  Korol`  Arka  Angliyag`a  ketti  Parlament  gu`reske  tayarliqti  basladi.  1642  j. 

22  avgust  Korol`  parlamentke  uris  jariyalandi.  Korol`  menen    parlament  arasinda 

grajdanliq uris baslandi. 

1642-1649  jillari  dawam  etti.  Uris  2  periodka  bo`lindi.  Arka  ha`m  arqa  batis 

grafliqlar  korol`  ta`rtipine  o`tti.  Feodalliq  ta`rtip  ku`shli  edi.  Ekonomikaliq 

rawajlaniw  boyinsha  tuslik,  shig`is,  orayliq  sanaat  rayonlari  parlament  ta`repinde 

boldi. Barliq port sawda sanaat bo`limleri kuwatladi. Port London qalasi boldi. 

Kavalerler korol` ta`repinde 

Parlament ta`repinde domalaq baslilar xizmet etti. 

Korol`  armiyasi  dvoryanlar  qurallang`an.  Parlament  armiyasi  ha`lsiz    armiya 

boladi. Grajdanlar urisi barisinda parlamentte presveteranlar bas rol` atqaradi. Olarg`a 

bay  monopolist  bankir,  jan`a  iri  jer  iyeleri  kirdi.  Revolyutsiyanin`  bas  jen`isi 

bekkemlendi. Indipendentler orta ha`m mayda dvoryan bay diyxan (eomenler) mayda 

sawdeger  o`nermentler  boladi.  Indipendentler  parlament  vlasti  menen  1642-48 

jillarda  Angliya  burjuaziyaliq  revolyutsiyasin  ha`reketke  keltiriwshi  ku`shler  xaliq 

massasi  boldi.  Grajdanliq  uris  basinda  bir  neshshe  jen`iske  eristi.  Press  veteranlar 

jasirin  korol`  menen  is  ju`rgizdi.  Parlament  siyasatina  Angliya  ja`rdemshi  topari 

Oliver Kromvel` basshilig`inda Indipendentler a`tirapina ja`mlesti. Ol 1594 jil mayda  

dvoryan  sem`yasinda  tuwildi.  Kromvel`  o`nerment  ha`m  eomen  otryadin  du`zdi. 

1644  jil  iyul`de  Marsten  Mure  janinda  temir  qaptallar  Korol`  armiyasi  u`stinnen 

jen`iske eristi. 

1645-jili Kromvel` armiyada  reforma qabil etti. Na`spi janindag`i sawashta Korol` 

armiyasi  qiyratildi.  Artilleriya  a`skeriy  qurallar,  diplomattin`  xatlari  qolg`a  tu`sti. 

Korol`  parlament  penen  tinishliq  pitimin  du`zdi.  Evropa  ma`mleketlerinen  ja`rdem 

soradi.  Korol`di  qorshawg`a  aliw  1646  jili  parlamenke  o`tti.  Karl  I  Shotlandiyag`a 

qaship  ketti.  Satqinlardin`  ja`rdemi  menen  400  ju`z  min`  sterlling  alip  Angliyada 

Karldi  tutip  berdi.  Parlament  ayrim  ilajlar  o`tkerdi.  Parlament  korol`  ha`m    episkop 

(jerlerin konfiskatsiyaladi) satip jiberdi. 




 

Parlament  dvoryan  ta`repinen  korol`g`a  to`lenetug`in  ritsarliq  derjanie  salig`in 



biykar  etti.    Biraq  parlament  korol`g`a  dvoryaliq  to`lemdi  joq  etkeni  menen 

diyxanlardin` barliq to`lemleri saqlanip qaldi. 

 Parlament “qorshaw”  siyasati barliq  nizamliqlardi toqtatti. 

Grajdanliq  uris  tamam  boldi.  Massa  revolyutsiyadan  hesh  na`rse  alalmadi. 

Kromvel  armiyasi  ishinde  jikshilik  payda  boldi,  massa    indipendentlerdi  shekley 

basladi,  soldatlar  lebellerler  (ten`lewshi)  a`tirapina  toplandi.  Basshisi  Djon  Lilberin 

boldi.  Leberellerler    partiyasi  qala  mayda  burjuaziyasinan  ibarat  boldi.  Korol`  vlasti 

biykarlanip  parlamentte Lordlar (deput) palatasi joq etildi. Juwap retinde, uris tamam 

boldi  dep  armiyani  tarqatti.  Armiya  basshilari  Grantlar  ta`repine  o`tiwdi  talap  etti. 

Soldatlarg`a  grantlar  basshiliq  etti.  1646  jil  vlasti  basip  aldi.  Eldegi  turmis  armiya 

qolina o`tti. 1 Ofitser independentler. 2. Soldatlar- lebellerler. Olar 

1. Ofitserlerdin` saylaw pravasin ken`eytti. Mu`lik tsenzasin talap etti. 

2. Sawda sanaati monopoliyaliq pravosin joq etiw, 

3. Joqarg`i vlast` parlamantke beriliwin talap etti. 

1647  jili    Armiya  konferentsiyasi  shaqirildi.  Konferetsiyada  saylaw  huqiqlari 

haqqinda  ma`sele  ko`rilip  shig`ildi.  Grantlar  menen  lebellerler  konstitutsiya  

ma`selesinde  de  kelispedi.    Obshina  palatasi  Angliyani  respublika  dep  atadi.  

Lebellerler grantlar Angliyada  Monarxiyani saqlap qaliwdi oyladi. 

Korol`,  parlamenten  qaship  Uayt  atawina  barip  shotland    reaktsionerleri  menen 

parlamentke  qarsi  dogovor  du`zdi.  1648  jil  Arqa  Angliya  Shotlandiyada  20  min`liq 

armiyasi    Londong`a  ju`rildi.  Lebellerler  menen  Grant  birlesip  dushpang`a  qarsi 

shiqti.  Armiya  qiyratildi.  Korol`  qamaldi.  Kromvel`  qarari  boyinsha  presviterian 

deputati  azat  boldi.  140  deputat  tarqatildi.  Endi  parlamentte  Indipendentler  qaldi. 

Angliya respublikasi dep ja`riyalandi. Korol`di o`lim jazasina  buyirdi. Korol` 1649- 

satqin  dushpan dep esaplandi basi kesildi. Angliya ja`ne raspublika dep ja`riyalandi. 

Angliya korolsiz  lordlarsiz ma`mleketke aylandi. 

1642-48  jillarda  grajdanliq  uris  xaliqti  wayranladi.  Elde  asharshiliq  epidemiya 

baslandi.U`zliksiz  salgirtlar  ko`beydi.  Kontr  revolyutsiya    aqirina  shekem  kele 

almadi.  Shotlandiyada  press  veteranlar  korol`  ta`repine  o`tti.  Karl  I  balasi  Karl  II 

Shotlandiya koroli dep ja`riyalandi. Ol armiya du`ze  basladi. 

Lebeller  ko`semi  Djon  Lil`bern  Angliyada    jan`a  shinjir  payda  boldi  dep  jazdi. 

Korol`di qulatti. Xaliqti aldadi. Shinjir saldi. Qozg`alg`an armiyanida o`z ishine aldi. 

Demokratiyani  talap  etiushi  ha`reket  kelip  shiqti.  Dj.Lil`bern  Independentler 

revolyutsiya    nizam  aldinda  ten`likti  talap  etti.  Lebellerler  mayda  burjuaziya  wa`kili 

edi.  Jeke  menshik  buziliwin  talap  etti.  Sonnan  Lebellerler  ortasinda  Diggerler  dep 

atalatug`in  topar  bo`linip  shiqti.  Diggerler  jerge  ja`miyetlik  menshik  boliwdi  talap 

etti.  Miynetkesh  adam    arendasiz  jerde  jasawi  tiyis  dep,  Djeral`d  Uistenli 

shig`armalarinda  aniq  ko`rsetildi.  Ol  azatliq  nizamlari  dep  atalg`an  komplektinde 

revolyutsiya ele tamam  bolg`an joq. Ol a`piwayi xaliqqa hesh na`rse bergen joq dep 

jazdi. Idealiq  ma`limlenbedi, barliq adam  islewi kerek. Tinishliq penen qayta quriw, 

Tomas  Mor  qiyaliy  sotsializmnin`  tiykari  edi.    Kromvel`  Irlandiyada  ko`terilisti 

bastiriwg`a kiristi. Tartip aling`an jerlerdi  ofitser soldatlar ortasinda bo`listirdi. 1651 

jil  Ten`izde  ju`ziw  haqqinda  novigatsiyaliq  akt  du`zdi.  Bul  boyinsha  Angliya  tovari 

tek Angliya kemelerinde bolmasa tovar o`zi shig`arg`an el kemelerinde alip keliwine 




Yüklə 0,87 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   35




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə