Journal of selcuk communication

Osmanlı Döneminde Bosna Hersek’te Çıkan İlk Özel… (100-116) 
 
                              
 
109 
fiyatına  ayrıca  posta  ücreti  ilave  edileceği 
yazılmıştır. Birinci sütunda yayınlanacak ilanın 
ücreti  satır  başına  5,  diğer  sütunlarda 
yayınlanacak  ilanların  satırı  ise  2  kuruştur.  
Halkın  yararına  olan  ilanlardan  ise  para 
alınmayacağı bildirilmiştir. 
Bu  mâkul  abone  fiyatlarına  rağmen,  gazetenin 
abone bedellerini tahsil etmede sıkıntı yaşadığı 
bir  kaç  defa  sayfalarında  abonelerin  borçları 
hakkında 
bilgi 
vermesinden 
anlıyoruz. 
Gazetenin  zaman  zaman  dağıtım  problemleri 
yaşadığı  da  13  Mart  1869  tarihli  sayısının 
Boşnakça  bölümünde  yer  alan  şu  ifadelerden 
anlaşılmaktadır.  ''Matbaamızın  yazarları  ve 
çalışanları,  gazetenin  vaktinde  çıkması  için 
devamlı  bir  gayret  içerisinde  olup  postaya 
vaktinde 
ulaştırarak 
diğer 
sancaklara 
gitmelerini  sağlamaktadırlar.  Fakat  polise, 
Sarajevo  Sancak  Kadılığına  ve  Pljevlje'ye 
gönderilen gazetelerde ne gibi bir sorun var da 
düzenli  olarak  ulaşmıyor''  (Gülşen-i  Saray,  13 
Mart 1869). 
Tirajı  hakkında  elimize  ulaşan  yeterli  bilgi 
bulunmamakla 
birlikte 
en 
güvenilir 
olanlarından  biri,  Gülşen-i  Saray'ın  her 
sayısından 
1000 
adedinin 
Istanbul'a 
yollandığını belirten Hamdija Kreševlajković'in 
iddiası  (Kreševljaković  1920:  21).  Bunun 
dışında  Emina  Memije'nin  verdiği  bilgiye  
göre; Sarajevo Şark Enstitüsü Arşivi'nde Bosna 
Hersek'teki  abonelerin  listesinin  bulunduğu 
birkaç belge  yer almaktadır. Bu belgelere göre 
Gülşen-i  Saray'ın  Saraybosna'da  100,  Bihaç'ta 
ise 135 abonesi vardı. (Memija 1991: 21). 
4.4. Gülşen-i Saray'ın Kadrosu 
4.4.1. Kurucusu ve Başyazarı Mehmed Şakir 
Kurtçehayiç 
1844 
yılında 
Akova’da 
(Bijelo 
Polje) 
Bosna’daki  birkaç  vilayette  görev  yapmış  olan 
ve  tanınmış  bir  ailenin  reisi  Kadı  Mehmed 
Emin  Kurtçehayiç'in  oğlu  olarak  doğan  ve 
Safvet-beg 
Bašagić'in 
deyimiyle 
Bosna 
Hersek'te halk canlanmasını idrak eden ilk isim 
olan  Boşnak  gazetecidir.  Mehmed  Šaćir, 
doğduğu  şehir  Lima'da  ibtidai  mektebini 
bitirmiştir.  Yeteneği  ve  bilgiye  olan  açlığı 
sebebiyle,  okula  devam  edemese  de  kendisini 
babasının  yanında  yetiştirmiştir.  Çalışkanlığı 
sayesinde  Türkçe'yi  iyi  öğrenmiş  ve  erken 
yaşta  devlet  hizmetine  girmiştir.  İlk  olarak 
Pljevje'deki  kadılıkta  katip  olarak  göreve 
başlamış, 
sonrasında 
Novi 
Pazar'da 
mahkemede  görev  almıştır.  Bir  önceki  işinin 
sayesinde,  Topal  Şerif  Osman  Paşa'nın 
üstesinden  gelebileceğine  inandığı  Türkçe  ve 
Boşnakça olarak çıkan Bosna vilayetinin resmi 
organı  Bosna  gazetesi  için  Sarajevo'daki 
vilayet  matbaasına  atanmıştır.  Ayrıca  Gülşen-i 
Saray 
gazetesinin 
kuruculuğunu 
ve 
editörülüğünü  üstlenmiş,  vilayet  matbaasının 
müdürlüğünü  sürdürmüştür.  Türkçe  de  resmi 
mütercim  olan  Mehmed  Šaćir  bununla  birlikte 
Meclis-i  Umumi-i  Vilayet'te  üyelik  yaptıktan 
sonra 1872'den itibaren de Saraybosna belediye 
başkanı  olmuştur.  Bütün  bu  görevleri  vilayet 
idaresi  için  bilinçli  ve  sorumluluk  yüklenerek 
yapmıştır. 
Genç gazeteci Sırp ve Hırvat gazetelerine karşı 
rekabette başarı elde etmiştir. Basit ve anlaşılır 
bir  dil  kullanmayı  hedeflediği  halde  bunu  her 
zaman 
başardığı 
söylenemez. 
Farklı 
kesimlerden  olan  okuyucu  kitlesine  basit  ve 
anlaşılır  bir  şekil  sunmaya  çalışmıştır.  Gelen 
zamanı çok iyi anlamış memleketini cehaletten 
kurtarma 
arzusu 
içerisinde 
olmuştur. 
Yazılarında 
sürekli 
eğitim 
ve 
kültürün 
zayıflığına  dikkat  çekerek  kültür  ve  medeniyet 
alanında  Avrupa’nın  geldiği  noktanın  ötesine 
geçmemiz gerektiğini ifade etmiştir. 
Devlet 
kurumlarına 
ve 
kanunlara 
dokundurmaktansa,  vatandaşlara  okul  açmayı 
tavsiye 
ve 
çocukları 
okutmakla 
alakalı 
fikirlerini  empoze  etmeye  gayret  etmiştir.  Hiç 
ümitsizliğe düşmeden halkını, kendi yaşıtlarını 
ve  orta  yaşlı  kişileri  aydınlatmaya  çalışmıştır. 
Bugünden  bakıldığında  üç  buçuk  senelik 
gazetecilik hayatına ne kadar çok şey sığdırdığı 
daha  net  görülebilmektedir.  Osmanlı  ülkesinin 
birliğinin  devam  ettirilmesi  gerektiğine  ve 
farklı  milletlerin  ve  dinlerin  bir  arada  huzurla 
yaşayabileceğine  inanmış,  fikirlerini  ifade 
ederken 
hiç 
birşeyden 
çekinmemiş, 
gerektiğinde  vatan  ve  millet  düşmanı  olarak 
gördüğü  kimseler  için  çok  sert  ifadeler 
kullanmaktan geri durmamıştır.  
Bu 
azimli, 
gayretli, 
kabına 
sığmayan, 
inandığını 
söylemekten 
çekinmeyen 
ve 
kimsenin hizmetten  alıkoyamadığı  genç  adamı 

---

Selçuk İletişim, 7, 3, 2012 
 
110
ancak onulmaz bir hastalık durdurabilmiştir. O 
zaman 
için 
tedavisi 
mümkün 
olmayan 
tüberküloz  hastalığına  yakalanan  Krutçehayiç, 
Viyana’da  bir  klinikte  1872  Eylül’ünde,  daha 
ömrünün 
28. 
yılında 
hayata 
gözlerini 
yummuştur. 
Naaşı, 
Viyana 
Merkez 
Mezarlığı’na  defnedilmiştir  (Idrizović  1964: 
353-358). 
Kurtçehayiç  ile  ilgili  bir  makale  kaleme  alan 
Muris  Idrizović,  O'nun  hakkında  geride 
bıraktığı  Gülşen-i  Saray  gazetesini  kast  ederek  
en  güzel  cümlelerden  birini  sarf  etmiştir:  ''O, 
ardında  iki  kelimeye  sığdırığı  bir  arzu 
bırakmıştır:  ''Vatan  Çiçekleri''  (Idrizović  1964: 
353-358).  
4.4.2.  Kurtçehayiç  Dışında  Emeği  Geçen 
Diğer Kişiler 
1868  yılındaki  Salname'de  matbaanın  idari 
kadrosunda,  müdür  olarak  Daviço  Efendi, 
mütercim  ve  gazeteci  Mehmed  Şakir,  dizgici 
Kadri  Efendi,  dizgici  Ahmed  Efendi,  gazeteci 
Miloş  Efendi  ve  Sırpça  dizgi  için  Stefan 
Efendi'nin yer aldığı belirtilmektedir (Salname-
i Vilayet-i Bosna 1868). 
Ayrıca  gazetenin  hazırlanmasında  gazeteci  ve 
mütercim  Miloş  Mandiç'in,  Kurtçehayiç'e 
yardım  ettiği  bilinmektedir.  Bunların  yanında 
metinlerde  imzanın  bulunmaması  gazetenin 
çalışanları ve yazarlarının kimliğini aydınlatma 
konusunda sıkıntılar ortaya çıkarmaktadır. 
Gülşen-i  Saray  gazetesinde  yer  alan  yazıların 
sadece 
193 
(%12.53) 
tanesinde 
imza 
bulunmakta  ve  bu  imzalar  arasında  Gavro 
Vučković 
Krajišnik, 
Teofil 
(Bogoljub) 
Petranović, Savo Kosanović, Dionizijie Iljević, 
Filaret Petrović, Lukijan Petrović, Veli-beg, fra 
Grga Martić ve Đorđe Lazarević'in isimleri yer 
almaktadır (Dizdar 2000: 30). 
Gazetenin  muhabirlerini  sancaklara  göre  şu 
şekilde gruplandırmak mümkündür.  
-  Bihaç'tan: 
Adem 
Čurčibašić, 
Mustafa 
Imamović,  Salih-beg  Filipović  ve  T.M. 
Putnik'in 
yer 
aldığı 
8 
muhabir 
haber 
göndermiştir. 
-  Zvornik'ten:  Abbas,  Salih  ve  Abdija, 
sonrasında  ise  J.  M.  Vajfert'in  imzalarının 
bulunduğu iki metin gelmiştir. 
-  Vilayet  merkezi  olan  Sarajevo'dan  ise: 
aralarında  Marija  Hirš,  Jovo  Popović,  Avgust 
Rudolf, Mahmud Zijo ve Gregorije Knežević'in 
yer  aldığı  16  yazardan  31  imzalı  haber 
alınmıştır. 
-  Travnik'ten: isimleri Mustafa Hulusi, Husein 
Zeći,  Mustafa  Najimefendić  ve  H  olarak  imza 
belirten  bir  yazarla  birlikte  dört  muhabirin 
yazıları basılmıştır. 
-  Hersek  Sancağı'ndan:  Mustafa  Behmenović, 
Rahip  Pavao  Petrović,  Hajdar-beg  Čengić  ve 
Špiro  Kovačević'in  bulunduğu  14  muhabirden 
toplam 17 metin gelmiştir. 
-  Novi  Pazar'dan:  Mehmed-efendija,  Ševkija, 
Salih-beg,  Pero  Kostić,  Husein,  Salih,    Jusuf 
Zija Rešid ve Mehmed Murat imzalarına sahip 
6 haber gelmiştir.  
-  Ayrıca  Tomo  Radulović,  Gradişkalı  Vehbi 
ve  Papaz  Petrović  gibi  imzalarının  bulunduğu 
altı  kişiden  altı  farklı  haber  alınmıştır  (Dizdar 
2000: 30-36). 
Gülşen-i 
Saray 
gazetesinde, 
Osmanlı 
idaresinden  Ahmed  Hamdi,  Mulazim  ve 
Mehmed  Selim  Paşa  gibi  bazı  idarecilerin 
yazılarına  da  rastlanmaktadır.  Ayrıca  gazetede 
nereden  gönderildikleri  bilinmeyen  Avram 
Roso  Moreno,  Haki  Efendija  ve  Arnold  Cezar 
imzalı 
metinlere, 
başka 
gazetelerde 
yayımlanmış  bir  takım  yazılara  da    yer 
verilmiştir.  Başka  gazetelerden  alınan  bu 
metinlerin  imzaları  Tevfik,  D.  Vidimirović  ve 
Maršal  Bazen'e  aittir.  Gazetenin  tamamının 
analizini  yapan  Senada  Dizdar,  imzasız 
metinleri üç grupta toplamaktadır: 
-  Önceden  Kurtçehayiç'in  yazıları  olduğu 
bilinen imzasız yazılar, 
-  Tamamı  ya  da  bir  kısmı  Kurtçehayiç'in 
olduğu ispatlanmış imzasız yazılar, 
-  Dünyanın her köşesinden gönderilen imzasız 
haberler (2000: 40). 

---