Journal of selcuk communication

Osmanlı Döneminde Bosna Hersek’te Çıkan İlk Özel… (100-116) 
 
                              
 
111 
4.5. Gülşen-i Saray'ın İçeriği 
Gülşen-i  Saray'ın  sayfalarında  sürekli  üç  ana 
başlık 
kullanılmıştır. 
Bunlar: 
Bosna'dan 
haberlerin  yer  aldığı  Mevad-ı  Husussiye, 
Osmanlı 
Devleti'nin 
her 
yerinden 
ve 
İstanbul'dan  haberlerin  yer  aldığı  Mevad—
Umumiye  ve  dış  devletlerden  haberlerin  yer 
aldığı  Havadis-i  Hariciye'dir.  Bunların  dışında 
ilan ve reklamların yer aldığı İlanat, ilgi çekici 
yazı  ve  haberlerin  yer  aldığı  Ne  Tuhaf,  her 
sayıda  birbirini  takiben  devam  eden  edebi 
ürünlerin yer aldığı Tefrika, tavsiye ve na-  
sihatların yer aldığı Bak ve Oku gibi başlıkların 
da kullanıldığı görülmekteir. Bazı sayılarda ise 
sadece  yazının  başlığı  verilmiş  yukarıdaki 
isimler  kullanılmamıştır.  Bunların  devamında 
altbaşlıklar  da  yer  almaktaydı.  Bu  alt  başlıklar 
altında,  bazı  kısa  haberler,  en  yeni  haberler, 
duyurular,  ilanlar  ve  neredeyse  her  sayıda  yer 
alan döviz kurları bulunmaktaydı.  
Aşağıda,  Gülşen-i  Saray  gazetesinde  yer  alan 
metinlerin  gruplandırıldığı  bir  tablo  yer 
almaktadır (Dizdar 2000: 26): 
Y
ıl
 
V
il
a
ye
t 
H
ab
e
rl
e
ri
 
D
ış
 H
ab
e
rl
er
 
İç
 H
a
b
e
rl
er
 
M
u
h
te
li
f 
K
a
m
u
 Y
az
ış
m
a
lar
ı 
İl
an
 v
e
 R
e
k
lam
lar
 
G
ü
lş
e
n
-i
 S
ar
ay
'ı
n
 
T
avs
iye
le
ri
 
G
r
u
p
lan
d
ır
ıl
m
a
m
ış
 
H
ab
e
rl
e
r
 
P
os
ta 
v
e
 T
e
lgr
a
f 
E
k
 
Y
ıl
lı
k
 T
op
la
m
 
H
ab
e
r
 
1868 
2 
1 
1 
 
 
 
 
1 
 
 
5 
1869 
177 
93 
26 
 
1 
16 
11 
83 
8 
9 
424 
1870 
95 
109 
11 
17 
10 
20 
47 
141 
 
 
450 
1871 
132 
141 
23 
28 
8 
16 
10 
160 
 
 
518 
1872 
45 
47 
7 
12 
 
5 
 
27 
 
 
143 
Toplam 
451 
390 
68 
57 
19 
57 
68 
412 
8 
9 
1540 
 
Bu  kadar  çok  sayıda  haberin  sunulması  için 
yazar, muhabir ve editör kadrosunun büyük bir 
çaba  içerisinde  olması  gerekmektedir.  Fakat, 
teknik  konularda,  mesai  konularında  ve 
profesyonellik  konusunda  gazetenin  çalışma 
sistemi  hakkında  çok  az  sayıda  bilgiye 
rastlamaktayız.  Gülşen-i  Saray'ın  bu  fevkalade 
faaaliyetini,  yukarıda  sıraladığımız  kadrosu  ile 
gerçekleştiremeyeceği  açıktır.  Bütün  bunları 
vilayet  matbaasından  ve  vilayet  gazetesi  olan 
Bosna  gazetesinin  teknik  kadrosundan  aldığı 
yardımla sürdürebildiğini düşünebiliriz (Dizdar 
2000: 28). 
Vilayet  gazetesi  Bosna,  resmi  hüviyetinden 
dolayı, Osmanlı Devleti aleyhine bazı yayınlara 
ve  yabancı  devletlerin  düşmanca  politikalarına 
istenilen  şekilde  cevap  veremiyordu.  Halbuki 
Gülşen-i  Saray  özel  bir  gazete  olduğu  için 
halkın  hislerine  tercüman  olarak,  gerektiğinde 
çok  sert bir üslup kullanmaktan çekinmiyordu. 
Denilebilir  ki  vilayet  gazetesinin  yazamadığını 
Gülşen-i  Saray  yazıyor  böylece  hem  halkı 
uyanık  tutmaya  çalışıp  zararlı  etkilerden 
koruyor  hem  de  resmi  gazetenin  açığını 
kapatıyordu.  
Kurtçehayiç'in  hangi  dinden  ve  ırktan  olursa 
olsun bütün Bosna halkının sosyal hayatına ilgi 
duyduğu,  yazılarında  ele  aldığı  konulardan 
rahatlıkla  anlaşılmaktadır.  Bosna'nın  refahının, 
medeniyetin 
bütün 
icaplarına 
uymakla 
mümkün  olacağına  inandığı  için  herkesi 
kardeşçe  ve  huzur  içinde  bu  icapları  yerine 
getirmeye  davet  etmiştir.  Zararlı  Tesirler 
köşesinde  batıl  inançlar  ve  şarlatanlıklar  ile 

---

Selçuk İletişim, 7, 3, 2012 
 
112
sosyal  ve  kentsel  sorunlar  hakkında,  Terakki 
köşesinde  eğitim,  sağlık,  bilim,  ve  tarım 
hakkında,  karşılıklı  konuşma  köşesinde  ise 
Bosna'daki 
olumsuzlukları 
dile 
getirerek 
çareleri hakkında  görüşler  dile  getirmiştir.  Ara 
sıra 
İstanbul'da 
yayınlanan 
gazetelerle 
polemiklere  girmiş  fakat  bu  durum  Gülşen-i 
Saray'ın bazı okuyucularının kızgınlığına sebep 
olmuştur. 
Gazetenin,  yurtdışı  haberleri,  yurtiçi  haberleri 
ve  vilayet  haberleri  köşelerindeki  yorumlara 
bakıldığında,  Kurtçehayiç'in  günlük  politikayı, 
Avrupa'daki  gelişmeleri,  düşman  devletlerin 
Bosna 
üzerindeki 
emellerini, 
özellikle 
Rusya'nın  Panslavist  politikasını,  devletler 
arası  siyasi  çekişmeleri,  Osmanlı  Devleti'nin 
içinde  bulunduğu  ekonomik,  siyasi  ve  idari 
sıkıntıları  çok  iyi  bildiğine  ve  devamlı  takip 
ettiğine hükmetmek mümkündür.  
Kurtçehayiç'in  gazetesi, zaman  zaman  devletle 
halkı  barıştırmak,  devlet  ile  halk  arasındaki 
problemleri  çözmek  için  devletin  halkının 
aleyhine  icraatlar  yapmayacağını  anlatarak, 
halkı 
devletin 
icraatlarını 
desteklemeye 
çağırıyordu.  Devlet  adamlarının  ağzından 
Bosna  halkının  sadakat  ve  cesaretlerinin 
anlatıldığı  ve  gazetenin  devletle  halkın 
kaynaşmasına  hizmet  ettiğini  gösteren  ve 
Miralay  Osman  Nazım  Bey  tarafından  yazılan 
yazı  “Aynen  bir  varaka-i  mergubedir  Bosna 
ahalisinin  sadakat  ve  itaat  ve  zekavatle 
silahşörlükleri”    başlığı  ile  verilmiştir.  Yazıda, 
askerlik  yanında,  Bosna’da  başka  resmi 
görevler  de  üstlendiğini  belirten  Miralay 
Osman  Nazım,  bu  görevleri  sırasında  çok  iyi 
gözlem  yaptığını  ve  Bosna  ahalisini,  mert, 
sadakatli,  cesur  ve  itaatkar  olarak  tanıdığını 
ifade etmiştir. Üç tarafı ecnebi ile çevrili Bosna 
kıtasında  ahali  bir  çok  şeyden  mahrum  olduğu 
halde  Padişah  tarafından  verilen  bir  emirle 
1280 senesinde her biri 750 askerden oluşan üç 
taburdan  gönüllü  bir  alay  teşkil  edildiğini 
belirten  Osman  Nazım  Bey  Bosnalıların  hem 
dünyada  hem  ahiretde  kazançlı  çıkacaklarına 
inandıklarına 
dikkat 
çekmiştir. 
Miralay, 
Bosnalıların  sadakat  ,  cesaret  ve  askerlikteki 
maharetlerinden 
şüphe 
edenleri 
talimleri 
seyretmek üzere Saraybosna’daki kışlaya davet 
ettiği yazısını askerlere ve padişaha dua ederek 
tamamlamıştır.  
Miralay  Osman  Nazım  Bey’in  bu  yazısına 
karşılık  Gülşen-i  Saray  da  yazının  hemen 
bitiminde  4.  sütunda  Miralay’a  şu  mukabelede 
bulunmuştur.  “Sahib-i  varakanın  vatanımız 
halkını  bu  derece  ve  böyle  suret-i  aleniyede 
meth  ve  sitayişe  şayan  görmeleri,  hem 
kendilerinin  ahlak-ı  hesene-i  mezkureleri 
kaafesiyle  mecbul  ve  mütehallık  olduklarına 
delil  ve  hem  de  kendileri  Bosna  ahalisini 
sevdikleri  gibi  umum  Bosna  ahalisinin  dahi 
kendilerine  muhabbet-i  taammeleri  olduğuna 
beraat-i  istihlal  ve  hisle  vatanımız  askerinin 
böyle  ümera  ve  zabitana  nailiyetinden  dolayı 
gece  ve  gündüz  teşekkürler  etmeye  borçlu 
oldukları  vareste-i  kayd-u  eşkaldir.”  (Gülşen-i 
Saray 22 Haziran 1872). 
Mevadd-ı  Umumiye  (Yurtiçi  haberler)  köşesi, 
Kurtçehayiç'in  Osmanlı  Devleti'nde  gelişen 
olayları  ele  alıp  aktardığı  bir  köşedir. 
Yazılanlardan  anladığımız  üzere  bu  bilgiler 
Istanbul  gazetelerinden  alınmaktadır.  Burada 
Kurtçehayiç, 
matbaanın 
faaliyete 
başlamasından, gazetenin çıkışından ya da yeni 
çıkan  kanunlardan,  sivil  kıyafet  giyebilmesi 
için  askere  verilen  izinden,  yabancı  kaynaklı 
bilgilerin 
girişinden, 
diplomatik 
değişikliklerden, 
miraslardan, 
gönderilen 
fermanlardan 
ve 
Sultana 
yapılan  resmi 
ziyaretlerden oluşan farklı bilgiler aktarmıştır.  
Gazetenin  başlığında  verdiği  bilgiye  uygun 
olarak,  din  ve  millet  farkı  gözetmeden,  bütün 
Bosna  ahalisi  ile  ilgili  ilanların  halkın 
faydasına  olması  kaydıyla  Gülşen-i  Saray 
sayfalarında yer aldığı görülmektedir. Örneğin; 
''Davet''  başlıklı  bir  yazıda  1864  senesinde 
Hazreti  Meryem  adına  temelleri  atılmış  bir 
kilisenin  inşaatının  bitirildiği  ve    açılışının  20 
Temmuz’da 
yapılacağı 
haber 
verilerek  
vatandaşlar açılış törenine şu ifadeler ile davet 
edilmektedir:  ''İmdi  kardeşçe  ihtar  ederiz  ki 
kim  kilisemizin  resmi  küşadında  ve  şu 
meserret-i ruhaniyemizde mevcut bulunmaklığı 
arzu  ederse,  yevm-i  mezkurda  buraya  azimete 
rağbet buyursun.  
Baki  kemal-i  müvalaat  ve  ihtiramatımızın 
kabulünü temenni eyleriz. 
Saray  Ortodoks  Cemaati  Saray’da  14  Haziran 
1872'' (Gülşen-i Saray 29 Haziran 1872). 

---