Journal of selcuk communication
Yüklə 4,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
Osmanlı Döneminde Bosna Hersek’te Çıkan İlk Özel… (100-116) 113 Gerek devlet görevinde bulunanlar gerekse halktan kimseler, vilayet içinde memnun kaldıkları hizmetleri, gazete aracılığı ile halka duyurmak böylece hem teşekkür etmek hem de duygularını halk ile paylaşmak istiyorlardı. Mesela; Bosna Zaptiyesinden Yüzbaşı Hüseyin adıyla gazeteye gönderilen bir yazıda: Gözünden rahatsız olan Yüzbaşı, hastalığına çok şifa aradığını ama bir türlü tedavi olamadığını, sonunda Saraybosna Gazi Hüsrev Bey Vakfı Gureba Hastanesine başvurduğunu, hastanenin tabibi Cemal Efendi’nin kendisini yatırarak tedavi ettiğini ve şifa bulduğunu anlatmıştır. Cemal Efendi’nin çok maharetli bir doktor olduğundan bahsederek O’nu bütün halka tanıtmak ve bir teşekkür etmek istediğini ifade ederek bu yazısının Gülşen-i Saray’ın bir köşesinde yayınlanmasını rica etmiştir (Gülşen- i Saray 18 Nisan 1870). Mevadd-ı Hususiye (vilayet haberleri) başlığı altında yer alan bir yazıda; okulların terbiye ve eğitim ile ilgili önemine değinilmiş, okulların faziletleri anlatılmış, insanı hayvandan ayıran konuşma özelliğinin gelişmesi de okullar sayesinde olduğu ifade edilmiştir. Geçen bir kaç senede bir çok alanda çok güzel ilerlemeler olduğu gibi eğitim ile ilgili yapılan çalışmaların da eski ile kıyaslanamayacak kadar çok olduğuna ancak okulların padişahın istediği seviyeye gelmesi için çok daha fazla gayret gerektiğine dikkat çekilmiştir. Yazının devamının tarafımızca sadeleştirilmiş özeti şöyledir. “Eğitimin önemi herkes tarafından bilindiği ve takdir edildiği halde neden Vali’nin vilayetin resmi gazetesinin 109. sayısında yayınlanan emri ve beyanı üzere hareket edilmez. Emirname’yi iki dilde yani hem resmi dil olan Türkçe ile hem de halkımızın konuştuğu Boşnak lisanında yayınlatmış olması Paşa’nın bu emirnameye fevkalade önem verdiğini ispat etmektedir. Vilayetin görülecek pek çok işi varken Vali hazretlerinin öncelikle eğitim konusunu ele alması, memleketimiz adına sevinç gözyaşları dökmemize sebep olacak kadar güzel bir icraattır. Halkımıza düşen de Vali hazretlerinin istediği eğitim faaliyetlerinin hızla yayılmasını temin etmektir. Vali hazretleri geçen Pazartesi Saraybosna’daki Ortodoks, Katolik ve Yahudi Okullarını ziyaret ederek eğitimin öneminden bahsetmiştir. İşittiğimize göre, Yahudilerin okulu Vali hazretlerini pek de hoşnut etmemiştir. Teessüf ederiz ki Yahudi cemaatinin daha önce inşaatına başlamış oldukları okullarını aralarındaki ihtilaftan dolayı bitirememişlerdir. Hatta Vali hazretleri mektepleri muayene ettiği zaman (belki utandıklarından) okulu değil ibadethanelerini ziyaret ettirmişler ve bir aya kadar okullarını bitireceklerini vaat etmişlerdir. Onlara nasihat ederiz ki aralarındaki kavgayı bitirip inşası için hazinenin de yardım ettiği okullarını bir an önce bitirip hizmete açsınlar, eğitim için öğretmenler temin etsinler ve böylece hem Allah’ın hem Padişahın hem de kendi milletlerinin rızasını kazansınlar.” (Gülşen-i Saray, 1 Temmuz 1869). Bu haberde görülmektedir ki; Vilayet yönetimi dolayısıyla Osmanlı Devleti ayrım yapmadan bütün halkın eğitimi ile yakından ilgilenmekteydi, gazete de yukarıdaki şekilde haber yaparak bu ilgiden halkı haberdar etmek istemiştir. Gülşen-i Saray'ın sayfalarında, bazen gerçek mi, asparagas mı olduğu net anlaşılmayan ve halkı eğlendirmek maksadıyla yayınlandığı anlaşılan haberler görülmektedir. Aşağıda sadeleştirilmiş olarak yer alan haber de bunlardan biridir: ''Taşlıca’daki güvenilir muhabirimizin gönderdiği habere göre, Hersek’te vazifeli askerlerin komutanı, izzetli Derviş Bey’in Taşlıca’daki çiftliğinin sorumlusu Zeynel Ağa ile Ali adındaki kişiler, geçenlerde ayı avına gittiklerinde bir ayıya rastlayıp tüfeklerini ateşlemişlerdir. Yaralanan ayı ayılığını göstermek istemişse de aldığı yaranın acısıyla kaçmaya başlamıştır. Bizim avcılar ayıyı ararken bir mağaraya rastlamışlar, mağarada irili ufaklı yedi kurt görünce hepsini haklayıp ayıyı takibe devam etmişlerdir. Bir müddet sonra korkunç bir çukura varmış, orada da bir kaçı yavru yedi kurt görmüşler, büyükleri öldürdükten sonra Ali yavrulardan birkaçını şalvarının içine koymuş ve yavru kurtlarla beraber oraya yakın olan Kakmuj köyüne gelmişlerdir. İki avcının bir günde on dört kurt ile bir ayı avlamaları o zaman kadar görülmüş bir şey olmadığı için onların avcılıktaki maharet ve cesaretleri köy halkında memnuniyet ve hayranlık uyandırmıştır. (Ne mümkün ki gürgân-ı hunhâr pehlivân-ı şecâat- şiârın karşısına durabilsin). (Cesaret gömleğini giymiş pehlivanların karşısında kan içici Selçuk İletişim, 7, 3, 2012 114 canavarların durması ne mümkün.) (Gülşen-i Saray 29 Temmuz 1869). Tirajı çok olmasa da Gülşen-i Saray'ın başta Saraybosna olmak üzere Bosna Hersek'in bütün bölgelerininde konuşulan ve halkı etkilemeyi yani bir kamuoyu oluşturmayı başarmış bir gazete olduğu rahatlıkla söylenebilir. Gazete, Doğu'yu ve Batı'yı sokakta karşılaştırmaya başlıyor, bazı doğulu adetlerinin terk edilmesi gerektiğinden bahsederek, dini konulardan daha ziyade ilim ve eğitime önem verilmesini tavsiye ediyordu. Bu başarılırsa Bosna halkının bir arada yaşamasın daha kolay olacağına inanıyordu. Gülşen-i Saray'a göre yaşanılan zaman, sokaklarda geleneksel zanaatlardan başka yeni zanaatların, eski geleneksel eğlencelerin yanında yeni eğlenme biçimlerinin ortaya çıktığı bir zamandır. Bu zaman, halkın kendi el sanatlarını, kahvehanelerini, meyhanelerini, kumarhanelerini, Karagöz'ü, ortaoyununu ve Avrupai tiyatro sahnelerini birlikte yaşatması gereken bir zamandır. Bu zaman ayrıca, resim ve fotoğrafçılık gibi sanatların, hat ve tezhip sanatıyla birlikte yaşayıp gelişebileceği bir zamandır. Bütün bunlar Gülşen-i Saray'ın sayfalarında, Kuzey Almanya Konsolosu Otto Blay'ın Saraybosna'daki Careva Köprüsü'nde Müslüman yerli halktan Çizmeci Huseyin Efendi'ye vurması gibi ''eşi görülmemiş'' sayılan haberlerdi. Gülşen-i Saray sayfalarında sultanların, kralların haberleri ile karşılaşabileceği gibi, tüm Avrupa'daki savaş resimlerine tükürüldüğü de okunabilir. Bunun yanında sıradan insanların ve olayların haberlerine hatta sokak köpekleriyle ilgili haberlere rastlamak da sürpriz sayılmazdı. Senada Dizdar, yaptığı çalışmada Gülşen-i Saray ve Kurtçehayiç hakkında şu görüşlere yer vermektedir. '' Gülşen-i Saray, Kurtçehayiç'in sadece kararlı duruşu, polemikleri ve (Bosna Hersek halkının) milli savaşı (7) adına yazdıklarıyla doldurulmuş değil, ayriyeten yaşanan hayattan karelerin, medeniyet buluşmalarının, yeni fikirlerin ve görünümlerin derlendiği bir gazetedir. Kurtçehayiç için yeni olan bu zaman, sadece durmadan savunduğu Osmanlı idaresi için faydalı reformların zamanı değil, nereden geldiğinin önemi olmadan her çeşit ilmi, bütün kalbiyle benimsediği bir zamandır. Bu nedenledir ki, birilerinin kendisine engel ve düşman olacağının bilincinde olmasına rağmen başta ilim, teknik ve kültür alanında Batı'nın başarılı modellerini görmekte, yazmakta ve geniş kitlelere ulaşmasını arzu etmekteydi. Bosna Vilayetindeki durumlara bakış açısı, zamanının çok ötesindeydi. Hırsı, ona engel değil destek olmakta ve bütün bir kültür küresi içinde sonradan elde edilen bilgilerle kesişmekteydi. Bu sebeple Kurtçehayiç'in tarzı ve vizyonu yirminci yüzyılda da denenmeyi hak ediyor.'' (Dizdar 2000: 77). SONUÇ Vilayet gazetelerini ve vilayet gazetelerinden sonra vilayet matbaasının imkanlarıyla çıkarılan özel yerel gazeteleri göz önüne aldığımızda, vilayet gazetelerinin yerel basını geliştirmede ne büyük bir görev aldığı açıkça görülmektedir. Gülşen-i Saray bunun en güzel ve en canlı örneklerinden biridir. Osmanlı'dan ayrılıp bağımsızlığını ilan eden bir çok yeni devletin gazeteciliği, bu vilayet gazetelerinin bıraktığı mirasın üzerine bina edilmiştir. Bu devletlerin gazetecilikteki öncülerinin de bu vilayet gazetelerinde yetişen gençlerden oluştuğunu söylemek abartı sayılmamalıdır. Gülşen-i Saray gazetesinin sayfalarında daha çok, kendini memleketine ve milletine adamış bir genç aydın ve yazarın gayretlerine şahit olmaktayız. Mehmet Şakir Kurtçehayiç'in, İstanbul'daki gazeteci ve yazarlardan oldukça etkilendiğini söylemek mümkün ise de O'nun Şinasi'ye daha çok benzediğini söylemek herhalde çok iddialı olmasa gerek. Kurtçehayiç'e göre; memleketin ilerlemesi için vakit kaybetmeden Batı'nın tekniklerinin alınması gerekir ve bunu yaparken de yerli kültürün ayak bağı olmasına meydan verilmemelidir. Bosna Hersek'te, Osmanlı döneminde ve ondan sonraki yakın tarihte yayınlanan gazetelerle ilgili bir çok makale yayınlanmış, üniversitelerin ilgili fakültelerinde yüksek lisans ve doktora çalışmaları yapılmış, kütüphanelerdeki eski eserler tasnif edilip mikrofilmlere aktarılmış, el yazması eserlerle ilgili bir çok kataloglar çıkarılmıştır. Bu tür çalışmalar halen büyük bir hızla devam etmektedir. Bütün bu çalışmalara ve 1992-1995 Yüklə 4,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|