Journal of selcuk communication

Selçuk İletişim, 7, 3, 2012 
 
164
Mersin  yerel  gazetelerinde  incelenen  tarihler 
arasında  birinci  sayfada  yer  alan  haberlere  ait 
söylem  analizi  tekniği  bulguları  “makro  yapı” 
ve  “mikro  yapı”  başlıkları  altında  ortaya  ko-
yulmaktadır. 
a. Makro Yapı 
Habere  ilişkin  makro  yapının  incelenmesi; 
“tematik çözümleme” ve “şematik çözümleme” 
çerçevesinde  gerçekleştirilmektedir.  Başlık, 
spot/haber girişleri ve habere ilişkin fotoğraflar 
tematik  çözümlemeyi;  ana  olay  ve  sunuş, 
ardalan  ve  bağlam  bilgisi,  sonuçlar  ve  tepkiler 
ile  beklenti  ve  değerlendirme  ise  şematik  çö-
zümlemeyi oluşturmaktadır. 
Başlık  
Genelde  büyük  puntolar  ve  sansasyonel  ifade-
lerle  kurgulanan  başlıklar;  hem  ideolojik  an-
lamlarla yüklü olmasından hem de ilgili haber-
le  yönlendirmeler  içermesi  nedeniyle  haberin 
makro yapısı içerisinde bir “işaret fişeği” göre-
vini  üstlenmektedir  (Arslan  2010:  192).  Bu 
bağlamda haber başlıkları, haberi okur kitlesine 
tanıtan  ve  okumaya  teşvik  eden  en  önemli 
unsurlar arasında yer almaktadır. 
Haber  başlıkları  incelendiğinde  karışıklık  ve 
savaş  vurgusunun  yapıldığı  görülmektedir. 
“Mersin karıştı”  (Akdeniz-23.05.2011),  “Şehir 
savaş 
alanına 
döndü” 
(Bugün 
Mersin-
23.05.2011), 
“İç 
savaş 
gibi!” 
(İmece-
23.05.2011),  “Çatışma  korkuttu”  (İmece-
24.05.2011),  “Çilek  mahallesi  savaş  alanına 
döndü”  (Mersin-23.05.2011)  başlıkları  net  bir 
biçimde göstermektedir ki; yerel basın ağırlıklı 
olarak  barış  gazeteciliği  duruşundan  uzak, 
savaş/şiddet  odaklı  söylemleri  başlıklara  taşı-
maktadır.  Ayrıca  haber  başlıklarında  şiddetin 
görünür  etkileri  birinci  sayfa  haberlerinin  baş-
lıklarında  ölü,  yaralı  ya  da  gözaltı  sayılarıyla 
ifade  edilmektedir.  “Bir  ölü  40’da  yaralı  var” 
(Güney-23.05.2011),  “‘Cono’  kavgasında  15 
gözaltı” 
(Hakimiyet-24.05.2011) 
başlıkları 
savaş/şiddet odaklı vurgulara işaret etmektedir.  
Hakimiyet  Gazetesi’nin  “‘Cono’  kavgasında 
15  gözaltı”  başlığı  çatışmaların  tüm  sorumlu-
ğunu  Cono  aşiretine  mensup  vatandaşların 
üzerine  odaklamaktadır.  “Eşkıya  yaktı  polis 
baktı”  (Çukurova-23.05.2011)  başlığında  ise, 
bu  kez  Kürt  kökenli  vatandaşlar  benzer  bir 
durumla karşı karşıya bırakılmaktadır. Bu nok-
tada  gazeteler;  olayın  taraflarına  eşit mesafede 
durarak,  aynı  saygıyı  göstermek  yerine  bir 
tarafı sorun olarak göstermektedir. Söz konusu 
durum;  okuyucu  kitlesini  yanlış  yönlendirebi-
lecek,  olayın  taraflarını  kışkırtabilecek  ve  bir 
tarafın  diğerine  yaptığını  meşrulaştırabilecek 
riskleri bünyesinde taşımaktadır. 
“Korkulan 
oldu” 
(Hakimiyet-23.05.2011) 
haber  başlığı  söz  konusu  çatışmanın  zaten 
beklendiğine  vurgu  yapmaktadır.  Asıl  dikkat 
çekici nokta ise başlığı atan Hakimiyet Gazete-
si de dahil hiçbir gazetenin söz konusu olaylar 
öncesi  şiddeti  önlemek  amacıyla  “proaktif” 
nitelikli  haberler  yapmamasıdır.  Görüldüğü 
üzere  yerel  gazetelerdeki  olaya  ilişkin  tüm 
haber başlıkları var olan şiddet üzerine odakla-
nan  “reaktif”  niteliktedir.  Bu  ise  savaş/şiddet 
odaklı haberciliğin izlerine işaret etmektedir. 
“Conoların  evleri  tahliye  edildi”  (Akdeniz-
23.05.2011),  “Zorunlu  göç  sürüyor”  (Çukuro-
va-24.05.2011),    “Zorunlu  göç!”  (Özgür  Ha-
ber-23.05.2011)  başlıkları  ise  yaşanan  olaylar 
sonrası  Cono  aşiretine  mensup  vatandaşların 
polis nezaretinde bölgeden göçünü kamuoyuna 
yansıtmaktadır. 
Sonuç  olarak  başlıklarda  genellikle; reaktif  bir 
tavırla  bir  korku  psikolojisinin  yaratıldığı,  bir 
tarafın sorun olarak yansıtıldığı, şiddetin görü-
nür  etkilerinin  sergilendiği  dikkati  çekmekte-
dir. 
Spot/Haber Girişleri 
Haber  ana  metnin  üst  kısmında  ve  başlığın 
altında  yer  alan  spot/haber  girişleri haber hak-
kında  özet  bir  bilgiyi  okuyucuya  sunmaktadır. 
Habere ait en çarpıcı noktaların özet bir biçim-
de  aktarıldığı  spot/haber  girişleri  okuyucunun 
ilgisini  habere  çekme  işlevi  görmesi  açısından 
haber  söyleminde  önemli  bir  yer  tutmaktadır.
 
Olayların  yerel  gazetelerdeki  yansımaları 
spot/haber girişleri bağlamında incelendiğinde;  
gazetelerin  ilgili  haberlerde  ağırlıklı  olarak  bir 
ya  da  iki  spot  kullandıkları  dikkati  çekmekte-
dir.  Ayrıca  inceleme  dönemi  içerisinde;  23 
Mayıs 2011 tarihinde Bugün Mersin ve Mersin, 
24  Mayıs  2011  tarihinde  ise  Çukurova  ve  Ha-
kimiyet  gazetelerinin  haber  kurgularında  spot 
kullanmadıkları görülmektedir. 

---

Yerel Basında Etnik Çatışma Söylemi: Mersin İli Örneği (155-172) 
 
165 
Yerel  gazetelerde  olayla  ilgili  spotlar  incelen-
diğinde  ağırlıklı  olarak;  haberin  taraflarının, 
çatışmanın ortaya çıkış nedeninin ve sonuçları-
nın özetle okuyucuya aktarıldığı görülmektedir. 
Haber  spotlarında,  çatışmanın  tarafları  gazete-
lerde  farklı  biçimlerde  konumlandırılmaktadır. 
İmece,  Hakimiyet  ve  Özgür  Haber  gazeteleri 
hariç  diğer  gazetelerin  haber  spotlarında; 
“Cono  aşireti  mensuplarıyla  Güneydoğu  kö-
kenli  vatandaşlar”,  “Conolarla  Doğu  kökenli 
vatandaşlar”  gibi  kimlik  tanımlamaları  yer 
almaktadır.  Cono  aşireti  mensuplarının  vatan-
daş  tanımlaması  içerisinde  yer  almaması  sade-
ce Güneydoğu/Doğu kökenli vatandaşlar ifade-
sinin  spotlarda  yer  alması  bir  “ötekileştirme” 
düşüncesinin  bir  izdüşümü  olarak  ön  plana 
çıkmaktadır.  Ayrıca  İmece  gazetesinin  haber 
spotunda  yer  alan  “Kürt  vatandaşlarla  Cono 
aşireti  mensubu  vatandaşlar”  ifadesi  dikkati 
çekmektedir. Söz konusu gazete diğer gazetele-
rin  aksine  Doğu/Güneydoğu  kökenli  tanımla-
malarının  yerine  “Kürt  vatandaşlar”  ifadesine 
spotunda  yer vermektedir. Hakimiyet gazetesi-
nin  spotunda  “bir  mahallede”  ifadesi,  haberin 
önemli unsurları  içerisinde  yer  alan  yer  kavra-
mına  ilişkin  bilgiyi  okur  kitlesine  verememek-
tedir.  Haber  spotlarında  olayların  çıkış noktası 
olarak  “çocuk  meselesi”  ön plana  çıkartılmak-
tadır.  Ayrıca  söz  konusu  spotlarda  çatışmaya 
ilişkin  ilk hamlenin hangi  taraftan  geldiği  vur-
gulanmamaktadır.  Çatışmanın  çıkış  noktasına 
ilişkin yeterli bilgi olmamasından kaynaklanan 
bir durum olabileceği ihtimalinin kabulüyle; bu 
yaklaşım  barış  odaklı  gazeteciliğin  gereklerin-
den birinin yerine getirildiğini göstermektedir. 
Habere ilişkin spotlarda dikkati çeken bir diğer 
nokta da; spotlarda ağırlıklı olarak şiddet olay-
larında kullanılan silahlara ve şiddetin görünür 
etkilerine  odaklanılmaktadır.  Haberin  vitrini 
niteliğindeki  spotlarda;  “pompalı  tüfek,  bıçak, 
taş,  sopa,  ateşe  verilen  araç ve  ev, bir  ölü,  41 
yaralı, savaş alanı” gibi ifadelerin sıklıkla yer 
alması  bir  anlamda  şiddeti  kışkırtıcı  nitelikte-
dir. 
İmece gazetesinde, olayla ilgili 24 Mayıs 2011 
tarihinde yapılan haberin “Çilek Mahallesi’nde 
yaşanan çatışmaya iki farklı partiden iki farklı 
yorum geldi. BDP, uyuşturucu ve fuhuş çetele-
rini  suçladı.  MHP  ‘teröre  taviz  verildi’  görü-
şünü  savundu.”  şeklindeki  spotu  ise  manidar-
dır.  İki  siyasi  parti  temsilcisi;  olayı  “iki  taraf 
algısı”  ile  ele  alarak,  çatışmayı  sadece  uzlaş-
mazlık  alanının  nedenleri  düzleminde  değer-
lendirmekte  ve  örtük  bir  biçimde  “öteki”ni 
medya aracılığıyla suçlu ilan etmektedir. Barış 
ikliminin oluşumuna hiçbir katkısı olmayan ve 
şiddet  odaklı  gazeteciliğin  temel  dayanak nok-
talarından  biri  olan  elde  var  sıfır  yönelimine 
örnek  teşkil  eden  söz  konusu  durumun;  haber 
spotunda  ön  plana  çıkartılması  barış  odaklı 
gazeteciliğe aykırıdır. 
Ana Olay ve Sunuş Biçimi 
Söylem analizi çerçevesinde ele alınan ana olay 
ve sunuş biçiminde; ana olayın yerel gazeteler-
deki  “sunum  biçimi”, haberde  yer  alan  “aktör-
ler”,  olayın  “ne  zaman”  gerçekleştiğine  ilişkin 
açıklama  ve  “haber  kaynakları”  incelenmekte-
dir. 
Mersin’in  Çilek  Mahallesi’nde  Cono  aşiretine 
mensup  vatandaşlar  ile  Kürt  kökenli  vatandaş-
lar arasında gerçekleşen çatışma ve bu çatışma 
nedeniyle  bir kişinin ölmesi, 40’dan fazla kişi-
nin  yaralanması,  haberlerde  ana  olayı  oluştur-
maktadır.  Ayrıca  söz  konusu  çatışmaların  ar-
dından  Cono  aşiretine  mensup  vatandaşların 
Çilek  Mahallesi’nden zorunlu  göçleri  okuyucu 
kitlesine  aktarılan  haberlerde  önemli  bir  yer 
tutmaktadır.    İlk  sayfadan  okuyuculara  aktarı-
lan  haberlerin  giriş  bölümünde  genelde  çatış-
manın  yeri, nedeni  ve  tarafları hakkında  bilgi-
ler verilmektedir. Yerel gazete haberlerinde söz 
konusu  ana  olay;  farklı  ideolojik  söylemlerle 
okuyuculara  aktarılmakla  beraber,  gazetelerin 
ortak  paydada  buluştukları  ve  odaklandıkları 
nokta;  uzlaşmazlık  alanı  ile  şiddetin  görünür 
etkileridir. 
Haberlerde;  Cono  aşiretine  mensup  vatandaş-
lar,  Kürt  kökenli  vatandaşlar,  valilik,  polis, 
medya  mensubu,  Barış  ve  Demokrasi  Partisi 
(BDP)  ve  Milliyetçi  Hareket  Partisi  (MHP)  il 
başkanları öne çıkan aktörlerdir. Özelikle habe-
rin  ana  aktörlerinin  (Conolar  ve  Kürtler)  ince-
lenen  gazetelerde  farklı  biçimlerde  konumlan-
dırıldıkları  dikkati  çekmektedir.  Örneğin,  Bu-
gün  Mersin  Gazetesi’nin  haberinde  yer  alan 
“…aşiret  mensuplarıyla  mahalle  halkı…”  ile 
Hakimiyet  Gazetesi’nin  “Cono  aşiretine  men-
sup  kişilerle  vatandaşlar  arasında…”  ifadeleri 
son derece çarpıcıdır. Söz konusu gazetelerden 
biri olayın geçtiği mahallede ikamet eden Cono 
aşiretine  mensup  vatandaşları  mahalle  halkın-
dan  görmez  iken; diğer  yerel  gazete haberi ise 

---