Journal of selcuk communication

Selçuk İletişim, 7, 3, 2012 
 
162
Medyanın  toplumları  etkileme  ve  yönlendirme 
gücünü, özellikle savaş ve çatışma durumların-
da  haber  söylemini  toplumsal  barış  ve  uzlaşı 
ortamının  yaratılması  amacıyla  kullanması 
günümüz  gazetecilik  pratiklerinin  dışında  bir 
yaklaşımla  “barış  gazeteciliği”  ile  mümkün 
olabilecektir. 
Türkiye etnik çeşitlilik gösteren bir toplumdur. 
Medya yaptığı yayınlarla bu farklılıkların ulusa 
entegre  olması  yolunda  güçlendirici  bir  rol 
oynar.  Bu  bağlamda  medyanın,  genellikle,  bir 
ulusa ait  olma  (nationness)  duygusuna  katkıda 
bulunmak,  farklı  kültürlere,  politik  ve  dini 
inançlara  sahip  insanların  ortak  çıkarlarına 
dikkati  çekmek  amacıyla,  vurguyu  bölgesel  ve 
yerel  sorun  ve  konulardan  ulusal  olanlara  yö-
nelterek  işlediği  söylenebilir.  Medyanın  tutu-
num  ve  dayanışmayı  yükseltici  semboller  üre-
terek  değerler  üzerinde  oydaşma  yaratıp,  sür-
dürme  ve  ulusla  özdeşleşmeyi  sağlama  işlevi 
(Gencel  1993:  14)  barış  gazeteciliği  ilkelerini 
benimsemiş bir yayıncılık ile mümkündür. 
Basın,  olayları  dünya  ve  ülke  bazında  değer-
lendirip gazetede yer alacak haberleri seçerken, 
geniş kitlelerin ortak ilgi alanlarını göz önünde 
bulundurur.  Bu  bağlamda  yerel  basının  ulusal 
basından  ayrı  bir  özelliği  vardır.  Yerel  basın 
daha  dar  çevredeki  olaylara  değinir.  Ulusal 
basının  birkaç  satırda  geçtiği  yöresel  haberler 
yerel  basında  en  ince  ayrıntısına  kadar  verilir. 
Bu özelliği yerel basına ulusal basın karşısında 
üstünlük  sağlamaktadır  (Bodur  1997:  39).  Gü-
nümüz  modern  yerel  basını,  kitle  iletişimi açı-
sından  toplumu  düzenleyici  özellikleriyle  sos-
yal  yaşamda  da  etkin  bir  role  sahiptir.  Her  ne 
kadar  yerel  yönetimlerin  ve  siyasilerin  kulla-
nım  ve  propaganda  aracı  olarak  gözükse  bile 
tartışmasız  olarak  yayınlandığı  kent  içinde 
kamuoyu oluşum sürecinde başat rol oynamak-
tadır. 
Yerel  basın  topluma  sunduğu  mesajlarla  bire-
yin  toplumdaki  diğer  birey,  grup,  kurum  ve 
kuruluşların  yapıları  ve  görüşleri  hakkında 
bilgi  sahibi  olmalarını  sağlar.  Bireyin  yaşadığı 
toplum içinde farklı gruplara dahil olarak siya-
sal  ekonomik  ve  kültürel  anlamda  fikirlerini 
paylaştığı  bir  tartışma  ortamı  yaratır.  Bununla 
birlikte  yerel  basın  toplumda  var  olan  tüm 
gruplar  arasında  karşılıklı  ilişkilerin  doğması 
ve  bu  grupların  toplum  içinde  ortak  paydada 
buluşmaları  yoluyla  “yakınlaştırıcı”  ve  bütün-
leştirici”  bir  işlevin  gerçekleştirilmesi  konu-
sunda  ayrı  bir  öneme  sahiptir.  Yerel  basının 
böylesine önemli bir işlevini tam olarak yerine 
getirebilmesi  için  barış  gazeteciliği  ilkeleri 
doğrultusunda  bir  yayıncılık  anlayışını  gerçek-
leştirmesi gerekmektedir. 
4. ARAŞTIRMANIN AMACI VE 
YÖNTEMİ 
Yerel  basında  etnik  çatışma  söylemini,  barış 
gazeteciliği  perspektifinden  değerlendirmeyi 
amaçlayan bu çalışma; Mersin ili Çilek Mahal-
lesi’nde 21 Mayıs 2011 tarihinde doruk nokta-
sına  ulaşan  Kürt  kökenli  vatandaşlarla,  Cono 
aşiretine  mensup  vatandaşlar  arasındaki  çatış-
malar  üzerine  odaklanmaktadır.  Söz  konusu 
çatışmalarla ilgili Mersin ili dahilinde yayımla-
nan  yerel  gazetelerin  haberler  söyleminden 
hareketle;  yerel  basında  barış  gazeteciliği 
normlarının  ne  kadar  uygulandığını  ortaya 
koymak  çalışmanın  ana  amacını  oluşturmakta-
dır. 
Çalışma,  konuya  ilişkin  ardalanı  ortaya  koy-
mak  için  betimleyici  literatür  taramasına  ve 
haber niteliğine ilişkin sonuçlara ulaşmak ama-
cıyla  da  söylem  ve  içerik  analizi  tekniğine 
dayanmaktadır.  Betimleyici  literatür  tarama-
sında; etnik kavramı, Mersin ili etnik yapısı ve 
barış  gazeteciliği  irdelenmiştir.  Uygulama 
aşamasında  ise,  niceliksel  verileri  elde  edebil-
mek  için  dar  kapsamlı  bir  içerik  analizi  ve 
sonrasında da Teun van Dijk’ın söylem analizi 
tekniği  kullanılmaktadır.  Çalışmada,  Mersin 
ilinde  resmi  ilan alan  ve  düzenli  olarak  yayın-
lanan  12  günlük  gazetenin  18-24  Mayıs  2011 
tarihleri  arasındaki  sayıları  içerik  analizi  yön-
temiyle  incelenmektedir.  Belirtilen  tarihlerde 
birinci sayfadan okuyuculara aktarılan 12 haber 
ise  barış  gazeteciliği  perspektifinden  söylem 
analizi tekniği ile ele alınmaktadır. 
Teun  van  Dijk’a  (1998:  22)  göre,  “metinler 
sadece  düşünceleri  iletmezler  aynı  zamanda 
ideolojiler ve diğer inançlar da metinler içinde 
etkileşim  halindedir  veya  söylem  biçimine 
dönüşür”.  Van  Dıjk'ın  söylem  üzerine  gerçek-
leştirdiği  eleştirel  çözümleme  modeli  temel 
olarak  iki  bölümden  oluşmaktadır.  Bunlar 
"makro  yapı"  ve  "mikro  yapı”dır.  Makro  yapı 
bir anlamda haberin ideolojik çerçevesini oluş-

---

Yerel Basında Etnik Çatışma Söylemi: Mersin İli Örneği (155-172) 
 
163 
turur  ve  metin  içerisindeki  kurgulamanın  top-
lumsal  formasyondaki  gizil  bağını  ortaya  ko-
yar.  Tematik  çözümleme  ve  şematik  çözümle-
me,  makro  yapı  içerisindeki  sorgulamaları 
oluşturmaktadır.  Bu  araştırmada,  tematik  çö-
zümleme  bağlamında;  başlık  ve  spot/haber 
girişleri  irdelenmektedir.  Haberdeki  tematik 
yapı  bir  anlamda  okuyucuya  olaya  hangi  pers-
pektiften  bakması  gerektiği  konusundaki  bir 
şartlandırmanın da temellerini oluşturmaktadır. 
Şematik  çözümleme  çerçevesinde  ise  araştır-
mada;  ana  olay  ve  sunuş,  ardalan  ve  bağlam 
bilgisi,  sonuçlar  ve  tepkiler  ile  beklenti  ve 
değerlendirme,  sorgulama  başlıklarını  oluştur-
maktadır.  Haberin  mikro  yapısı  ise,  sentaktik 
çözümleme,  kelime  seçimleri,  yerel  uyum  ve 
retorik özelliklerden oluşmaktadır. Bu çalışma-
da,  haberin  sentaktik  çözümlemesi  ve  kelime 
seçimleri  ele  alınmaktadır.  Söz  konusu  iki 
noktanın analizi  gazetenin haber  söylemine  ait 
ideolojik yapılanmasına ışık tutmaktadır. 
5. BULGULAR VE YORUM 
Söz  konusu  etnik  çatışma  ile  ilgili  haberleri 
konu  alan  bu  çalışmada  bulgular  ve  yorum  iki 
başlık altında değerlendirilmektedir. Bunlardan 
ilki içerik analizi, diğeri ise söylem analizidir.  
5.1. İçerik Analizi 
Mersin ilinde resmi ilan alan ve düzenli olarak 
yayınlanan  12  günlük  gazetenin  18-24  Mayıs 
2011  tarihleri  arasındaki  sayıları  içerik  analizi 
yöntemi ile incelenmiştir. Bu incelemeden elde 
edilen  verilere  göre;  bir  gazetede  (Anadolu)  7 
günlük  süreç  içerisinde  olayla  ilgili  hiçbir  ha-
berin  yayınlanmadığı  görülmektedir.  Diğer  11 
gazetede ise sadece 23 ve 24 Mayıs tarihlerinde 
olaya  ilişkin  haberler  sayfalarda  yer  almıştır. 
Olayın ertesi günü 22 Mayıs 2011 tarihi Pazar 
gününe denk gelmektedir ve o gün yerel gaze-
teler  yayımlanmamaktadır.  Söz  konusu  iki 
günde gazetelerde olayla ilgili toplam 28 haber 
yapılmıştır.  Bu  haberlerden  19’u  23  Mayıs 
2011, 9’u ise 24 Mayıs 2011 tarihli gazetelerde 
yer almıştır. Haberler incelendiğinde 23 Mayıs 
2011  tarihinde  bir  gazetenin,  24  Mayıs  2011 
tarihinde  ise  4  gazetenin  olayla  ilgili  haber 
yapmadığı  dikkati  çekmektedir.  Söz  konusu 
durum  yerel  medyanın haber  takibi  konusunda 
bazı yetersizliklerinin olduğuna işaret etmekte-
dir. 
Yerel gazetelerin etnik çatışma ile ilgili haber-
leri  okuyucularına  “hangi  sayfa”lardan  aktar-
dıkları incelendiğinde; yayınlanan 28 haberden 
sadece  12’sinin  (%43)  birinci  sayfada  yer  bul-
duğu, 16 haberin ise (%57) iç sayfalarda yayın-
landığı görülmektedir. 
Toplam  28  haberin  sayfalarda  “hangi  ko-
num”da bulundukları ele alındığında; gazetele-
rin  olayı  ‘sürmanşet’ten  ve  ‘tam  sayfa’dan 
yansıtmadığı  belirlenmiştir.  Olaya  ilişkin  ha-
berlerin  genellikle  sayfalarda  göbekte  (11  ha-
ber)  yer aldığı; manşetten 6, üst kuşaktan 8 ve 
alt  kuşakta  ise  3  haberin  yayınlandığı  dikkati 
çekmektedir.  
Yerel  gazetelerde  yayınlanan  “haberlerin  su-
num  şekli”  incelendiğinde  gazete  içeriklerinin 
tamamının (28 haber) “haber” şeklinde okuyu-
culara  aktarıldığı;  başyazı,  köşe  yazısı,  röpor-
taj,  haber-röportaj  ve  araştırma-inceleme  su-
num  şeklinin  bu  olayda  kullanılmadığı  dikkati 
çekmektedir.  Özellikle  okur  kitlesini  düşünsel 
anlamda  etkileyen  köşe  yazısı-başyazı  sunum 
şeklinin yerel gazetelerce kullanılmaması ve bu 
sunum  şekli  ile  kamuoyunun  barış  ortamına 
davet  edilmemesi  “barış  gazeteciliği”  perspek-
tifinden bakıldığında önemli bir eksiklik olarak 
değerlendirilebilir. 
Haberi  destekleyen  görsel  materyallerin  kulla-
nımında,  28  haberde  toplam  60  fotoğrafın  ga-
zetelerde  yer  aldığı;  etnik  çatışma  ile  ilgili  en 
fazla fotoğrafın Mersin İmece Gazetesi’nde (10 
fotoğraf), en az fotoğrafın ise Yenigün Gazete-
si’nde  (2  fotoğraf)  kullanıldığı  görülmektedir. 
Fotoğraflarda  ağırlıklı  olarak  çatışmadan  ve 
Cono  aşiretine  mensup  vatandaşların  Çilek 
mahallesinden  göç  etmesi/ettirilmesi  ile  ilgili 
görüntüler  yer  almaktadır.  Gazete  sayfalarında 
olayla  ilgili  yer  alan  çatışma  ve  şiddet  içerikli 
görüntüler,  okur  kitlesine  olayın  boyutunu 
sergilemek  açısından  önemli  olsa  da;    kamuo-
yunu  şiddetin  görünür  etkilerine  odaklayarak 
çatışma potansiyelini arttırmaktadır. 
5.2. Söylem Analizi 
İncelenen tarihler arasında Mersin yerel gazete-
lerinde  toplam  28  haber  yayımlanmıştır.  Bu 
haberlerin  ise  12’si  birinci  sayfadan  okuyucu 
kitlesine  aktarılmıştır.  Farklı  gazetelerde  ya-
yımlanmış  bu  12 haber  barış  gazeteciliği  pers-
pektifinden  söylem  analizi  tekniği  ile  ele  alın-
mıştır. 

---