Kapital, Cilt: I

53

Karl Marks

Kapital I

talist toplumumuzda, belli miktarda bir insan emeðinin deðiþen talebe

göre,  bir  zaman  terzilik,  baþka  bir  zaman  da  dokumacýlýk  biçiminde

kullanýldýðý daha göze çarpar. Emeðin bu biçim deðiþtirmesi, sürtünmesiz

olmayabilir, ama olmak zorundadýr.

Üretici  faaliyet,  aldýðý  özel  biçimi,  yani  emeðin  yararlý  niteliðini

bir yana korsak, insan emek-gücünün harcanmasýndan baþka bir þey

deðildir. Terzilik ve dokumacýlýk, nitelik bakýmýndan farklý üretici faali-

yetler olmakla birlikte, her ikisi de, insan beyninin, sinirlerinin ve kasla-

rýnýn üretici harcamasýdýr ve bu anlamda, bunlar, insan emeði olarak

aynýdýr.  Bunlar,  insan  emek-gücünün  farklý  iki  harcanma  biçiminden

baþka bir þey deðildir. Kuþkusuz, bütün deðiþiklikler içinde ayný kalan

bu  emek-gücünün,  biçimlerin 

[sayfa  58]

  çeþitliliði  içinde  harcanamadan

önce, belli bir geliþme düzeyine ulaþmasý gerekir. Ama bir metaýn deðeri,

soyut insan emeðini, genel olarak insan emeðinin harcanmasýný temsil

eder.  Týpký  toplumda  sýradan  bir  insan  iken  önemsiz  bir  rol  oynadýðý

halde, bir general ya da bir banker olarak büyük bir rol oynamasý gibi,

14

salt insan emeðinin rolü de buna benzer. Yalýn emek-gücü-nün harcan-

masýdýr, yani, ortalama olarak. özel bir geliþme sözkonusu olmaksýzýn

sýradan  her  insanýn  organizmasýnda  mevcut  olan  emek-gücünün

harcanmasýdýr.  Ortalama  yalýn  emeðin,  çeþitli  ülkelerde  ve  deðiþik

zamanlarda niteliðinin deðiþtiði doðrudur, ama belli bir toplumda o da

belirlidir. Vasýflý emek, yalnýzca yoðunlaþtýrýlmýþ yalýn emek, ya da daha

doðrusu, çoðaltýlmýþ yalýn emek demektir; belli miktarda vasýflý emek,

daha  çok  miktarda  yalýn  emeðe  eþit  olarak  kabul  edilir.  Deneyim  bu

indirgemenin sürekli olarak yapýldýðýný göstermektedir. Bir meta, en va-

sýflý bir emeðin ürünü olabilir, ama deðeri, vasýfsýz yalýn emeðin ürünü

ile eþitlenirse, bu, yalnýzca yalýn emeðin belirli bir miktarýný temsil eder.

15

Onlarýn ölçü birimleri olarak, farklý emek türlerinin, vasýfsýz emeðe in-

dirgenmesindeki farklý oranlar, üreticilerin gerisinde devam edip giden

bir toplumsal süreç tarafýndan ortaya konur ve dolayýsýyla, bunlar gelenek

ve alýþkanlýklar tarafýndan saptanmýþ gibi görünür. Ýþimizi basitleþtirmek

için, bundan böyle emeðin her türünü, vasýfsýz emek, yalýn emek olarak

kabul  edeceðiz;  böylece,  devamlý  indirgeme  yapmak  zahmetinden

kurtulmuþ olacaðýz.

Ceket ile keten bezini deðer olarak ele aldýðýmýz zaman bunlarý

farklý kullaným-deðerlerinden soyutladýðýmýz gibi, bu deðerlerin temsil

ettiði emek için de ayný þeyi yapýyoruz: onun yararlý biçimleri arasýnda-

ki, dokumacýlýk ve terzilik arasýndaki farký dikkate almýyoruz. Kullaným-

deðeri  olarak  ceket  ve  keten  bezi,  özel  üretici  faaliyetlerin  kumaþ  ve

iplikle birleþmesidir, oysa ceket ile keten bezi, deðer olarak, birbirlerin-

14

 Karþ: Hegel, Philosophie des Rechs, Berlin 1840, s. 250, § 190.

15

 Okur, burada, iþçinin belirli bir emek-zamaný için aldýðý ücretin ya da deðerin deðil, bu

emek-zamanýnýn  somutlaþtýðý  metaýn  deðerinin  sözkonusu  edildiðine  dikkat  etmelidir.  Ücret,

bir kategori olarak, incelememizin bu aþamasýnda henüz mevcut deðildir.

---

54

Karl Marks

Kapital I

den  ayrýlmamýþ  emeðin  salt  türdeþ  donmuþ  halidir  ve  bu  deðerlerde

somutlaþmýþ olan emek, kumaþ ve iplik ile iliþkili üretici faaliyetler açý-

sýndan deðil, yalnýzca insan emek-gücünün harcanmasý olarak hesaba

katýlýrlar.  Terzilik  ve  dokumacýlýk,  ceket  ve  keten  bezinin  kullaným-

deðerlerinin 

[sayfa 59]

 yaratýlmasýnda, yalnýz bu iki emek türü farklý nitelik-

te olduklarý için zorunlu etkenlerdir; ama bunlar kendi özel niteliklerin-

den soyutlandýðý ve her ikisinin de ayný nitelikte insan emeðine sahip

olduðu  gözönüne  alýnýrsa,  bu  iki  emek  türü,  terzilik  ve  dokumacýlýk,

ayný mallarýn deðerlerinin özünü oluþtururlar.

Ancak, ceket ile keten bezi, yalnýzca deðerler deðil, belirli büyük-

lükte deðerlerdir, ve bizim varsayýmýmýza göre, ceket, on yardalýk keten

bezinin iki katý deðerindedir. Peki ama, deðerleri arasýndaki bu fark ne-

reden geliyor? Bu fark, keten bezinin içerdiði emeðin, ceketin içerdiði

emeðin ancak yarýsý kadar olmasýndan, ve dolayýsýyla ikincinin üretimi

sýrasýnda,  birincinin  üretimi  için  gerekli  olan  zamanýn  iki  katý  emek-

gücü harcanmasýndan ileri gelmektedir.

Öyleyse,  kullaným-deðeri  esas  alýndýðýnda,  bir  metaýn  içerdiði

emek, yalnýzca nitel olarak hesaba katýlýr, deðer esas alýndýðýnda, yalnýz-

ca nicelik hesaba katýlýr ve ilkönce, yalýn ve saf insan emeðine indirgen-

mesi gerekir. Sözkonusu olan, birincisinde Nasýl ve Ne?, ikincisinde Ne

kadar? ve Ne sürede? sorularýdýr. Bir metaýn deðerinin büyüklüðü, ken-

disinde  somutlaþan  emeði  temsil  ettiðine  göre,  belli  oranlarda  alýnan

bütün metalarýn deðer olarak eþit olmasý gerekir.

Bir ceketin yapýlmasý için gerekli her türlü yararlý emeðin üretken-

lik gücü ayný kalýyorsa, yapýlan ceketlerin deðerlerinin toplamý, sayýsý ile

birlikte artar. Yani her ceket, x günlük emeði temsil ediyorsa, iki ceket

2x günlük emeði temsil eder ve bu böyle devam edip gider. Ama varsa-

yalým ki, bir ceketin üretimi için gerekli emek-zamaný iki katýna yükselsin

ya da yapýya insin. Birinci durumda bir ceket, daha önceki iki ceket de-

ðerinde olur; ikinci durumda ise iki ceket, önceki bir ceket deðerinde

olur: oysa her iki durumda da ceket ayný iþi görür ve içinde somutlaþan

yararlý emek ayný niteliktedir. Ancak, üretimi için harcanan emeðin ni-

celiði deðiþmiþtir.

Kullaným-deðerinin  niceliðindeki  artýþ,  maddi  servette  bir  artýþ

demektir. Ýki ceketle iki insaný giydirebilirsiniz, bir ceketle ancak bir in-

saný. Bununla birlikte, maddi servetin niceliðindeki artýþ, ayný anda onun

deðer büyüklüðünde bir düþmeye tekabül edebilir. Bu karþýt hareket,

kökenini, emeðin iki yönlü niteliðinden alýr. Üretici güç, kuþkusuz, yal-

nýzca yararlý, somut emek biçimi ile ilgilidir ve belli bir zaman süresin-

de üretkenliðine baðýmlý olarak 

[sayfa 60]

 herhangi bir özel üretici faaliyetin

etkinliðidir. Bu nedenle, yararlý emek, üretkenliðindeki artma ya da ek-

silmeyle orantýlý olarak, az ya da çok, ürünlerin bereket kaynaðý  olur.

Öte  yandan,  bu  üretkenlikteki  hiç  bir  deðiþme,  deðerle  temsil  edilen

emeði  etkilemez.  Üretici  güç,  emeðin  somut  yararlý  biçimlerinin  bir

---