Kasb tanlashga yo’llash mashg’ulotlari uchun dars ishlanmalari s amarqand 2015

4-bosqich	Yangi mavzu yuzasidan o‘quvchilar bilimini mustahkamlash: mavzu bo‘yicha sinov testi o‘tkazish va o‘quvchilar bilimi mustahkamlash.	Test
10
5-bosqich	Amaliy mashg‘ulot: o‘quvchilarni mavzuga oid bilimlarini mustahkamlash maqsadida maktab bog‘ida ishlarni tashkil qilish.	Suhbat, ko‘rsatmalilik, savol-javob,	35
6-bosqich	Uyga vazifa berish, darsni yakunlash. Kasblar tasnifini, kasblarda mehnat turlarining (odam-tabiat, odam-texnika, odam-odam, odam-belgili tizim, odam-badiiy obraz) ta`rifi mavzusi yuzasidan qo‘shimcha adabiyotlardan foydalanib mavzuni mustahkamlab tayyorlanib kelish va mavzuga oid ma’lumotlarni to‘plash.	Og‘zaki muloqot	10

Yangi mavzu bayoni
Kasblar klassifikasiyasi
Dunyoda minglab kasblar bor. Mana shu rangbarang kasblar olamida qanday qilib mo‘ljal olish kerak. Xayot yo‘lini mehnat faoliyatini to‘g‘ri boshlash uchun qaysi kasbni tanlagan ma’qul. Bu ishda kasblar klassifikasiyasi sizga yaxshi yordam berishi mumkin.
Ko‘pgina predmetlarni o‘rganish chog‘ida siz har xil oddiy va murakkab obyektlar, faktlar, voqea-xodisalar va boshqa shunga o‘xshash narsalar qanday tizimlashtnrilishini bilib olgansiz. Masalan, usimlik va xayvon organizmlari tiplarga, turkumlarga, turlarga. oilalarga birlashtiriladi.
Kasblar klassnfikasiyasi uchun har xil belgilari asos qilib olish mumkin. Masalan, ularning nomlari boshlanadigai birnichi xarflar bo‘yicha bo‘lib chiqish mumkin. Bu xuddi lug‘atlarning tuzilishiga o‘xshagan bo‘ladi. To‘g‘ri, bunday klassifikasiyadan kasb tanlash uchun foydalanish unchalik qulay bo‘lmaydi, chunki kasb tanlash uchun eng avvalo o‘sha kasbning nomini bilishi kerak. Hamma gap shundaki, ko‘p hollarda kasbning nomi, uning qanday atalishini kasb tanlayotgan kishiga ma’lum bo‘lmaydi. Masalan, aytaylik, siz yaxshi rasm chizasiz, bu mashg‘ulot sizga juda yoqadi va siz bundan keyin ham o‘zingizdagi mana shu rasm chizish qobiliyati kerak bo‘ladigan joyda ishlashni xoxlaysiz. Xo‘sh, aytingchi, siz dazmol ishlab chiqarishda rasmlardan nusxa ko‘chiruvchi kasb borligini, poligrafiyada — dizayner, kolorist, retushyor kasbi, badiiy-zargarlik buyumlari ishlab chiqaradigan korxonalarda inkrustator kasbi borligini bilasizmi. Bu ro‘yxatni yana davom ettirish mumkin.
Kasblarini yana ular bozor iqtisodiyotining qaysi sohasiga taalluqli ekanligiga qarab ham joylashtirib chiqish mumkin. Bunday klassifikasiya korxonalar va o‘quv yurtlarining rahbarlari uchun qulay bo‘lsa ham, lekin kasb tanlayotgan kishiga unchalik qulay kelmaydi. Chindan ham, masalan, birgina tikuvchilik sanoatining o‘zida modelyer-konstruktorlar, texnologik jihozlari sozlovchilar, chilangarlar, dazmol saralaydigan hisobchi-tanlovchilar, qirquvchilar, xisobchilar, iqtisodchilar singari juda ko‘p kasblar mavjud. Lekin kishining shaxsiy fazilatlari qiziqishlari, mayllari, qobiliyatlari hosil qilgan tajribasi bilan sanoatning bir tarmog‘iga kasblarni butunlay qamrab olish mumkunmi. Albatta, yo‘q. Shuning uchun ham tarmoq belgilari bo‘yciha tuzilgan klassifikasiyadan emas, balki odamning o‘zidan, ya’na mehnatda bevosita ishtirok etadigan kishining o‘zidan kelib chiqadigan belgilarga qarab tuzib chiqilgan klassifikasiyadan foydalanish kasb tanlayotgan kishi uchun qulay bo‘ladi.
Chindan ham, odam ishlayotgan sohasiga emas bu soha obru-e’tiborli va boshqa ko‘pgina afzalliklarga ega bo‘lishga qaramay, balki mehnat predmeti obyektiga qaralgan bo‘ladi. Mana shu predmetni ishlatib, nimadir qilish kerak bu endi mehnatning maqsadi bo‘ladi. Har qanday mehnatda qurollar, vositalar mavjuddir. Nihoyat, odam uchun uning qanday sharoitda ishlashi muhim ahamiyatga egadir.
Sxematik tarzda olganda, bunday klassifikasiyani to‘rt qavatdan iborat piramida shaklida tasavvur qilish mumkin. Uning qavatlari: kasblarning tiplari; kasblarning turkumlari; kasblarining bo‘limlari kasblarning guruhlaridan iborat bo‘ladi. Eng yuqorida bo‘sh qoldirilgan to‘g‘ri burchak sizning bo‘lajak kasbnigizga mo‘ljallangan.
U sxemani siz o‘zingizning kelajakdagi mehnat yo‘ligizni tanlayotganingizda o‘ylab olishingizga imkon beradigan, asta-sekin pastdan qarab chiqib borish mumkun bo‘lgan (kasb tipini aniqlashdan boshlab, uning turkumini muhokama qilishga va hokazo) bir «pillapoya» sifatida qarash mumkin.
1. Kasblarni qanday belgilarga qarab klassifikasiya qilish mumkin?
2. Nima uchun kasblar klassifikasiyasini bilish zarur?