Kayit dişI İSTİhdam ve mücadele yöntemleri planlama uzmanliği tezi

Yevmiyeli Çalışanlar ve Ücretsiz Aile İşçileri: 
Bu kişiler
 
için zorunlu bir 
sigortacılık uygulaması bulunmamakla beraber bu kişiler isteğe bağlı olarak belirli 
şartlar dahilinde sosyal sigorta kuruluşlarına kayıt olabilmektedir.

---

22 
Kutu 2.1 İsteğe Bağlı Sigortalılık
45
 

Zorunlu sigortacılık kapsamı dışında yer alan kişiler istekleri halinde isteğe bağlı olarak belirli 
şartlar dahilinde sosyal güvenlik kuruluşlarına kayıt olabilmektedirler. 

SSK’da, Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanunu’na göre tarım işlerinde süreksiz olarak hizmet 
akdiyle çalışanlar, en az 1080 gün sigorta primi ödemiş olmak şartı ve diğer sosyal güvenlik 
kuruluşlarında sigortalı ya da emekli olmamak şartıyla isteğe bağlı sigortalı olabilmektedirler. 

Bağ-Kur’da 18 yaşından büyük olmak şartıyla diğer sosyal güvenlik kurumlarına prim ya da 
kesenek ödeyenlerle bu kuruluşlardan yaşlılık, malullük, tam iş göremezlik geliri alanlar ya da 
almak için talepte bulunanların dışında, ev kadınları, Türkiye’de ikamet eden yabancı uyruklular 
istekleri halinde isteğe bağlı sigortalı olabilmektedirler. 

Emekli Sandığı’nda ise, en az 10 yıl devlet memuru olarak çalıştıktan sonra Kanunda belirtilen 
nedenler dışında herhangi bir nedenle işten ayrılanlar, memurluktan ayrıldıkları tarihi takip eden 
6 ay içinde sandığa başvurmaları halinde isteğe bağlı sigortalı olabilmektedirler. Ancak, diğer 
sosyal güvenlik kurumları ile zorunlu olarak ilişkilendirilmelerini gerektiren görevlerde çalışanlar 
ile bu kuruluşlardan aylık alanlar kapsam dışı tutulmuştur.
2.3
 
Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdamın Yapısı 
Türkiye’de kayıt dışı istihdamın yapısı hakkında bilgi verebilecek 
çalışmalardan başlıcası DİE tarafından yapılan Hanehalkı İşgücü Anketidir. 
Çalışmanın bu bölümünde 1989–2005 dönemi için DİE hanehalkı işgücü anketleri 
incelenecek, ancak detay bilgiler için en güncel anket verisine ulaşılamaması halinde 
eski anketler dikkate alınacak, ayrıca bölüm içinde diğer kurum ve araştırmacıların 
yapmış oldukları analizlere de yer verilecektir.
Hanehalkı işgücü anketlerindeki sosyal güvenlik kuruluşlarına kayıtlı 
olmayan istihdam, bu çalışmada kayıt dışı istihdam olarak kabul edilmektedir. 
Kayıt dışı istihdamla ilgili ayrıntılara geçmeden önce burada karşılaşılan 
önemli bir sorundan bahsetmekte fayda görünmektedir. Hanehalkı işgücü 
anketlerinde yer alan kayıtlı istihdam rakamları ile sosyal güvenlik kuruluşlarının 
kayıtlarında yer alan istihdam rakamları analiz edildiğinde aralarında önemli farklar 
olduğu görülmektedir. Örneğin sosyal güvenlik kuruluşlarının kayıtlarında yer alan 
45
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile zorunlu sigortalı çalışmayı 
gerektirecek şekilde çalışmayan ya da sigortalı olarak çalışmakla birlikte, 30 günden az çalışan ya da 
son bir yıl içinde 360 günden az çalışan ya da tam gün çalışmayanlar isteğe bağlı sigortalı 
olabileceklerdir.

---

23 
kayıtlı istihdam rakamı 2005 yılı itibarıyla hanehalkı işgücü anketinde yer alan 
kayıtlı istihdam rakamından 2,3 milyon kişi daha yüksektir.