Kəlilə və DİMNƏ azərbaycan respublikasi prezidentiNİN İ Ş L ə r id a r ə s I n I N

Şah  v əzirin   tə d b irin i  b ə y ə n d i,  y e rin ə   y e tirilm ə si  haqda  ə m r verdi.
A ltı  ay  k e ç m ə m işd i  k i,  ad a m la r  siç a n la rın   vurduğu  z ə rə rin   h a - 
m ısm ı p işik lə rd ə n  g ö rd ü lə r.  O n ları e v d ə n  qov u b   ö ld ü rm əy ə b aşladılar. 
A z  b ir  m ü d d ə td ə   ş ə h ə rd ə   o la n   p işik lə ri  q ırıb   qurtardılar,  ya  ap arıb   əl 
çatm az  b ir y e rd ə   a z d ırd ıla r.  A x ırd a   iş  o  y e rə   çatdı  ki,  bu b arəd ə  m ə s ə l 
d ə   d ü zəltd ilər:  b irin in   p a lta rın d a   d eşik   g ö rd ü k d ə ,  x alça  və  ya  p arçad a 
d id ilm iş bir y e r m ü şa h id ə   e td ik d ə   d e d ilə r:  “ D e y əsən ,  şəhərin k ə n a rm - 
dan  p işik  k e ç ib ” ,  in sa n la r v ə   y a  h e y v a n la r arasın d a x əstəlik  y ay ıld ıq d a 
isə  d e y ə rd ilə r:  “D e y ə s ə n ,  b u   ş ə h ə rə   p işik   g ə lib ” .  Siçanlar b u   k ə lə k lə  
p işik lə rd ə n   y a x a la rm ı  q u rta rıb   rah at y a şa m a ğ a  başladılar.
B ə d ə n c ə   z ə if,  a ğ ılc a   m isk in   b a la c a   b ir  h ey v an   öz  d ü şm ən in i 
aradan  q ald ırm aq   ü ç ü n   ç a rə   tap ırsa,  c a n lıla rın   ə n   çox  bilm işi  v ə   ən  
təd b irlisi  olan  in san   d ü ş m ə n ç iliy ə   b aşlasa,  g ö r n ə lə r  ed ə  bilər?!..
QIZILQUŞ VƏ XORUZ
Rəvayət. 
Ş ə trə b a   dedi:  -   G ö y d ə  iti  uçan  qızılquşla  y erd ə  b ə rk  
q açan   qızılb aş  x o ru z   a ra sın d a   b e lə   b ir  s ö h b ə t başladı.  Q ızılquş  d ed i:  -  
Ey  ü z d ə   dost,  a rx a d a   d ü şm ə n ,  z ah ird ə  x o şrəftar,  b a tin d ə   q ə d d a r  olan 
xoruz!  N ə   üçün  q ə lb in iz d ə   sə fa ,  ə h d in iz d ə   v ə fa  yoxdur?!
B  e  y  t:  Zatində  vəfa olmayan  bir sort  qara daş,
Daha yaxşıdır, noinki  vəfasız qardaş.
X o ru z   dedi:  -   B iz d ə   n ə   b iv əfalıq   g ö rü b ,  n ə  b iəh d lik   m ü şah id ə 
etm isin iz  ki,  b e lə   a ğ ır  s ö z lə r  d an ışırsım z?  Q ızılq u ş  dedi:  -   B undan  da 
artıq  b iv ə fa lıq   o larm ı  ki,  ad am lar  sizin   h aq q ın ızd a  bu  q ə d ə r  lü tf 
g ö stərir,  siz  ə z iy y ə t  ç o k m ə d ə n ,  m ə ş ə q q ə t  g ö rm ə d ə n   güzəran  k e ç irir- 
siniz.  İnsanlar  siz ə   hin  tikib  tə r   tö k ü rlər,  su  verib  d ən   tökürlər,  lakin 
h ə r d ə n b ir   q o n a q lıq d a n ,  q o n a q lığ a   tu tu b   k ə s m ə k   istə y ə n d o   bu 
h ə y ə td ə n   o  h ə y ə tə   q a ç ırsın ız,  bu  d am d an   o  dam a  uçursunuz.  Ə hli 
olm ağ ın ıza  b ax m ay araq   h ə y a   etm irsiniz,  heç  utanm ırsm ız.
B  e  y  t:  No  hörmot bilirsiniz,  no  nemət,  nə  haqq,
Yemoyi,  içməyi  verm əzlər nahaq?!
B iz  isə  v əh şi  q u ş  o lm a ğ ım ız a   b ax m ay araq ,  b ir  m üddət  insanlarla 
bir y e rd ə  olub, ə llə rin d ə n  b ir p a rça ə t y e d ik d ə n  sonra, nankorluq etm ir,
əlim izə k eçən  şikarı  o n la ra   veririk.  T ə sa d ü fə n   o n lardan  uzaq  düşən d o  
bizi  uca  səslə  çağ ırsalar,  u c a -u c a   o n ların   y an ın a  qayıdırıq.
Xoruz  dedi:  -   D o ğ ru   buyurursunuz.  Lakin  m ə n ə   deyin  görüm   heç 
sizin cinsinizdən tav ad a qovurulanı, şişd ə qızardılanı görən olubm u? Biz 
isə  öz  nəslim izin  kabab  olduğunu  d ö n ə -d ö n ə   görm üşük.  Ə g ə r  siz  də 
özünüzü  odda  ütülən,  y a ğ d a  qızardılan,  şişdə  kabab  edilən  görsəydiniz, 
insanların  evi  M ə k k ə   olsaydı  belə,  onun  ətrafın a  dolanm azdınız.  Biz 
dam dan-dam a  uçuruqsa,  siz  d ağ d an -d ağ a p ərv az  edərdiniz.
TISBAĞA VƏ  ƏQRƏB
Rəvayət. 
D im n ə  dedi:  -   Bir  tısbağa  b ir  ə q rə b lə   h ə m d ə m   olub 
d ostluq  və  qardaşlıq  iddiası  edirdi.
B  e  y  t:  Sohərdon  axşama  tək  bir oturub  durardı,
Gecodon  sübho  qodor onunla  mırt vurardı.
Bu  d ə fə   tobii  fo lak o t  ü z  verdi,  d o ğ m a  v ə tə n i  tə rk   edib  b aşq a  ycro 
k ö çm əli  oldular.  T ə sa d ü fo n   d ərin  bir  çaya  rast  g əld ilə r.  T ısb ağ a  çayı 
k eçm əy o  h azırlaşm ağ a  başlad ı,  əq rə b   isə y e rin d ə   donub qaldı.  T ısbağa 
dedi:  -   Ey  oziz  dost!  S ono  n ə  olub  ki,  fıkir d ə ry a sın a  batm ısan ?  Ə qrob 
dedi:  -   Q ardaşım ,  bu  çay d an ,  sudan  necə  k e çəco y im i  düşünürom . 
M o n im   üçün  no  sudan  k eçm o k   m üm kündür,  n o   sə n d ə n   əl  çokm ok?!
B  c  y  t:  Sən  gcdirson,  daltnca  axar gözümiin  yaşı,
Çox  çotindir dost gedə,  qala  onun  yoldaşı!
Tısbağa  dedi: 
Q om   çokm o,  m ən  səni  d alım a  alıb  bu  sudan  k cçi-
rəro m .  A talar  d e m işlo r  ki,  dostu  ç ə tin lik lə   əlo  g o tirib ,  asan lıq la  oldon 
v erm o k   nadanlıqdır.  T ısb a ğ a   bunu  d cd ik d ən   so n ra  əqrobi  dalına  alıb 
ö zü n ü   suya  vurdu.  Ç ay ın   ortasına  çatd ıq d a  d alın d an   x o şa g ə lm ə z   bir 
so s eşitdi.  Ə qrobo  dcdi:  -  Q ard aşım , bu n ə  sə sd ir ki,  m ən eşid irəm ?  Bu 
no  om oldir  ki,  son  ed irso n ?  Ə qrob  cavab  verdi  ki,  tikanım ı  sən in   v ü - 
c u d u n d a  im tahan  cd irəm .  T ısb ağ a q ə z ə b lə n ib   dedi:  -  A y  insafsız,  mon 
so n in   üçün  bu  bola  b u lağ ın a  düşm üş,  şirin  canım ı  bu  folakot  doryasına 
atm ışam   no  m innot  bilirso n ,  no  m ürüvvət.  T o şo k k ü r  ctm irsən   co h o n - 
n o m ,  heç  o lm azsa  dinc  o tu ru b   sancm a!
B  e y t:  Xeyir vero bilmirsən,  heç  olmasa  qaç  şordən,
Dostluq  edə  bilmirsən,  gəl  olrna son  bir düşmon.

---

O n u   da  y ax şı  b ilirsə n   ki,  sənin  tikanın  m ə n ə   z ə rə r  y e tirə  b ilm ə z , 
neçin   b elə  e d irsə n ?   Ə q rəb   dedi:  D oğru  buyurursan,  lakin  n ə   e d im   k i, 
tə b iə tim   b eləd ir.  E şitm əm işsən m i  deyiblər:
B  e y t:  Əqrəbin çalması  deyil  ədavət,
Zatındadır onun belə bir adət.
T ıs b a ğ a   b u n u   e ş itc ə k   dedi:  -   M ə n im   d ə   x a s iy y ə tim   s u y a  
b atm aq d ır.
O   saat dalı ü stə  çev rilib  suya yatdı,  ə q rə b  dərh al  sürüşüb  s u y a  b a td ı 
v ə   b oğuldu.
B u   m ə sə li  d e m ə k d ə n   m ə q sə d im   o d u r  ki,  sən  şirin  x ə y a n ə tin d ə n  
eh tiy atlı  olasan.  K im   n ə s ih ə tə   qulaq  asm asa,  m ü sib ətə  rast  g ə lə r.
DOVŞAN,  CANAVAR VƏ  TÜLKÜ
Rəvayət. 
K ə lilə   dedi,  rə v a y ə t e d irlə r ki,  bir ac  can av ar b ir s ə h ra d a  
y e m ə k   ü çün  b ir  şey  axtarırdı.  B ird ən   g ö rd ü   ki,  b ir  dovşan  k o lu n   k ö l-  
g ə s in d ə   yatm ışdır.  G ə lib   o n u n   yanına  çatdı.  D ovşan  o n u n m ə  m ə ş u m  
h ə n irtis in d ə n ,  m ə ş u m   ay aq   sə sin d ə n   o y an ıb   istə d i  q aça,  f ü r s ə t 
tap m ay ıb   y erin d ə  q a lm ağ a  m ə c b u r oldu.  C an av ar  dedi:
B  e  y t:  Tez ol,  gəl-gəl  səno  çoxdur hacotim,
Getmo-getmo,  artıq  yoxdur taqotim!
D ovşan,  can av arın   qo rx u su n d an   özünü  itirib  y a lv a r-y a x ara   b a şla d ı 
v ə  dedi:
-  
B ilirəm ,  aclıq  böyük  d ərd d ir  v ə   o  sizin  kim i  bir  şa h z a d ə y ə  
yaraşm az.  Lakin m ə n im   kim i  özü arıq,  əti  dadsız bir m əxluqla  iş  aşm az. 
A m m a  bu  y axınlıqda  şə ləq u y ru q   bir  tülkü  var,  d ey irlər  onun  əti  b ü tün 
heyvanların  d ərm an ı,  suyu  bütün  n əbatatların  canıdır.  Ə g ər  şa h z a d ə  
h ə z rə tlə ri  z ə h m ə t  q əb u l  edib  onun  kaşanəsini  öz  m übarək  q ə d ə m ilə  
z in ə tlə n d irsə ,  güm an   ed irəm   ki,  m ən  onu  m ə k r  v ə   h iy lə  ilə  ə lə   g ə tirə  
b ilərəm .  Ə g ər o n u n la  doym asanız,  m ən   y en ə  qulluğunuzda hazıram .
M   i  s  r a:  B aşq aların   sal  k ə m ə n d ə ,  m ə n   ki,  artıq  b ən d d əy əm .
C an a v a r  d o v şan ın   yağlı  d ilin ə   in an ıb   tülkünün  yuvasına  t ə r ə f  
yollandı.
O   ətra fd a   b ir  tü lk ü   v a r  idi  ki,  h iy lə g ə rlik d ə   iblisə  dərs  v erərd i, 
şey tan a  papış  tik ərd i.
B  e  y t:  Orda  vardı  çox  hiylogor bir tülkü,
Qaranhqda  seçordi  qara tükü.
Q ədim dən  bəri  d o v şan ın   onunla  ə d a v ə ti  v a r  idi.  O d u r  ki,  fürsət 
tapcaq  ondan  intiqam   alm aq   fık rin ə  düşdü.  O n la r  tülkünün  yuvasının 
ağzına çatdıqda do v şan   canavarı  q ap ıd a qoyub  ö zü   içəri  girdi,  baş  əyib 
salam   verdi,  tülkü  k in a y ə   ilə  d il-a ğ ız   edib  dedi:
B  e  y t:  Xoş  golmison,  keç  otur,  son  hara,  bura  hara? 
Fərağından  çokilmiş qəlbimo  dərdli yara!
D ovşan dedi:  -  Ç o x d a n   səni  g ö rm ək  arzu su n d a  idim.  L akin q əd d ar 
ru zig ar  bu  g ö rü şə  m an e  olur,  m əni  b e lə   b ir  x o şb ə x tlik d ə n   m əh ru m  
edirdi.  İndi  isə  tale  ö zü  m ə n im lə   sən in   q ap ın a  gəlm işd ir.  O ,  h ə r  şeyi 
b ilə n ,  h ə r  işə  vaqifdir.
B  e  y  t:  Elmi-qeybdon  verir o  hor xobori,
Bütün  dünyaya bollidir hünəri.
İndi  o  z a te -m ü b a rə k   bizim   diyara  tə ş r if  gətirm işd ir.  M ən  d ə   onu 
g ö rm ə k   h o v ə silə   g ə lib   bu  to ro flə rə   çtxm ışam .  Ə g ə r  sə n d ə  o  alicənabı 
g ö rm ə k   arzusu  varsa,  b u y u r onun  x id m ə tin ə   g ed o k ,  öz  yuvanı  tərk  e t- 
m ə y ə   m ane  olan  b ir  şey  v arsa,  icazə  v er  o  şe y x i-b ü zü rg ü v arı  bu  m ə n - 
z ilin ə   gətirim .
T ülkü  d ovşam n  b elo   şirin  dil  tö k m o sin d ən   şü b h ə lə n ib   burada  bir 
h iy lə   olduğunu  dork  ctdi  vo  ö z -ö zü n o   dedi:  -  Y axşısı  budur ki,  bu  işdo 
o n ların   özünü  tora  salam .
M  i  s  r  a:  K osok  v u ram n   cavabı  daşdı.
Sonra  tülkü  istehza  ilo  sözo  başlayıb  dedi:  m on  o  a li-h o z rə ti  qobul 
e tm ə y o   h ə m işə   hazıram .  E vim in  darvazasını  c lə   o na  gö rə  açıq  q o y - 
m u şd u m   ki,  onun  kim i  b ö y ü k   adam ların  cam al  v ə   kam alından  fcyzyab 
o la m .  X üsusilo  sənin  b u y u rd u ğ u n   o  ağaya  clo  b ir xidm ot g ö stəro m   ki, 
ö z ü n   do  afərin  deyoson.  L akin  xahiş  cd irəm   o  böy ü k   şeyxo  x o b o r  v e - 
ro so n   bir az  so b ir elosin,  m on  qu y ru ğ u m la  evi  süp ü rü b   sahm ana  salım , 
o,  b izo   g o lərk ən   x o calo t  ç ə k ib   utanm ayım .
D ovşan  dərh al  q ay ıd ıb   əh v alatı  can av ara  d an ışd ı,  tülkü  y o la  g ə l- 
d iy i  üçün  onu  təb rik   etd i,  so n ra y en ə  tü lk ü n ü n   ə tin d ə n ,  ondan  h a z ırla - 
n a c a q   naharın  lə z z ə tin d ə n   sö h b ət  saldı.  A cın d an   canavarın  ü rəyi  b u la - 
n ır,  bu  sö zlərd ən   isə  ağzı  sulanırdı.

---