Kisaltmalar

9

1.

  AAP tarafından yayınlanan hiperbilirubinemi yönetimi 

ile ilgili öneriler yaygın olarak kullanılmakla beraber 

uygulamalarda belirgin farklılıklar vardır ve bu kılavuza 

uyum düşük kalmaktadır. 

2.

  Son yıllarda önceki yıllara göre bu durum hakkında 

farkındalık daha fazladır ve ülkeler kendi kılavuzlarını 

hazırlama gayretindedirler.

3.

 Buna neden farklı ülkeler veya coğrafik bölgelerde 

hiperbilirubinemiyi artırma veya azaltma potansiyeli 

taşıyan lokal gelenekler veya görenekler ve sağlık 

sistemlerinin özellikleridir.

4.

  Ülkemizde yenidoğanlarda hiperbilirubinemi sıklığı ile 

ilgili net veriler yoktur.

5.

  Kılavuz hastanede çalışan neonatologlara olduğu kadar 

tüm kamu ve özel sağlık kurumlarında çalışan çocuk 

hekimi ve aile hekimlerine yönelik olarak hazırlanmıştır.

---

---

11

2.1. BİRİNCİL KORUMA

2.1a Yeterli ve başarılı emzirme

Hiperbilirubinemi riski ile bebeğin tek başına anne sütü 

ile beslenmesi arasında güçlü bir ilişki belirtilmiştir.

47

 Bu 

nedenle başlıca birincil önleme girişimi yeterli ve başarılı 

bir emzirmenin sağlanmasıdır. Anne sütünün faydaları 

iyi bilinmektedir ve anneler bebeklerini emzirmeleri için 

desteklenmelidir. Mümkün olduğu kadar erken, tercihen 

doğumdan sonraki ilk saat içinde emzirme başlatılmalıdır. 

Herhangi bir nedenle bebek annesini direkt memeden 

ememiyorsa, yeterli süt üretimini uyarmak için anneler 

sütlerini sağmalıdır. Sağılan süt en kısa sürede bebeğe 

verilmelidir. 

Emzirme sıklığının artması anlamlı hiperbilirubinemi 

gelişme olasılığını azaltır. Bu nedenle yaşamın ilk günlerin-

de annelere günde en az 8-12 kez emzirmeleri önerilir.

7

 Tek 

başına anne sütüyle beslenme desteklenmelidir. Bunun 

için her anneye emzirme danışmanlığı verilmesi önemlidir.

Tek başına anne sütü ile beslenen bebekler 3. gün 

civarında doğum ağırlıklarının %6-8’ini kaybederler. İlk 

üç günde doğum ağırlığının %10’undan fazla veya günde 

%3’den fazla tartı kaybı varsa yeterli beslenme açısından 

bebek değerlendirilmelidir. İdrar çıkışı (4-6 bez/gün) takip 

edilmelidir. Yetersiz beslenme bulguları varsa, bebek 

dehidratasyon açısından klinik ve biyokimyasal olarak 

değerlendirilmelidir. Öncelikle emzirme danışmanlığı 

gözden geçirilmeli, hipernatremi mevcutsa sık emzirmeyle 

birlikte sağılmış süt/formül mama verilmelidir. Hidrasyonu 

düzelmiyor, tartı kaybı devam ediyor ve oral beslenemiyorsa 

intravenöz sıvı verilebilir.

Geç preterm bebekler (34-37 gebelik haftası) yeterli 

beslenememe ve hiperbilirubinemi açısından risklidir. 

Bu nedenle bu bebekler beslenme ve sarılık yönünden 

yakından izlenmelidir.

2.1b Su ve şekerli su desteği

Yenidoğan bebeklere hiçbir koşulda su veya şekerli su 

desteğine gerek yoktur. Anne sütü ile beslenen bebeğe su, 

dekstrozlu mayi verilmesi hiperbilirubinemiyi önlemez 

veya bilirubin düzeyini düşürmez.

48, 49

1.

 

Hiperbilirubinemiyi önlemek için tüm yenidoğanların 

emzirilmesi desteklenmelidir.

2.

 

Bebekler yaşamın ilk günlerinde günde 8-12 kez 

emzirilmelidir.

3.

 

Yenidoğan bebeklere su ve şekerli su verilmemelidir. 

Bu uygulama hiperbilirubinemiyi önlemez.

4.

 

Taburcu öncesi aileler uygun beslenme ve sarılık 

konusunda bilgilendirilmelidir.

5.

 

Geç preterm bebekler beslenme yetersizliği ve sarılık 

açısından yüksek risk taşırlar.

2. SARILIKLI BEBEĞE 

YAKLAŞIM VE SARILIĞIN 

ÖNLENMESİ

---

12

2.2. İKİNCİL KORUMA 

2.2a Kan gruplarının belirlenmesi

Yenidoğanlarda ciddi hiperbilirubinemi gelişme riskinin 

belirlenmesi açısından bazı önlemler alınmalıdır.

7

1.  Tüm gebe kadınların ABO ve Rh (D) kan gruplarına ve 

olağan dışı izoimmün antikorlarına bakılmalıdır.

2.  Anne kan grubu bilinmiyor veya anne kan grubu 0 veya 

Rh (-) ise, kordon kanında direkt Coombs testi, ABO ve 

Rh (D) kan grubuna bakılmalıdır.

2.2b Klinik değerlendirme

Tüm yenidoğanlar sarılık gelişmesi açısından izlenmelidir. 

Doğumdan sonra ilk muayene sırasında cilt rengi kontrol 

edilmelidir. 8-12 saat ara ile vital bulgularla birlikte 

sarılık varlığı değerlendirilmelidir. Sarılığın gözle 

değerlendirilmesi bebek çıplak iken, aydınlık ortamda 

tercihen doğal ışıkta yapılmalı, cilde parmakla basılıp 

soldurduktan sonra cildin rengine bakılmalıdır. Sarılık 

önce yüzde görülür, daha sonra gövde ve ekstremitelere 

yayılır. Sarılığın yayılımından bilirubin düzeyinin tahmini 

güvenilir değildir.

7

 Sarı görünen bebeğin total bilirubinine 

bakılmalıdır.

İlk 24 saatte gelişen sarılık aksi kanıtlanana kadar patolojik 

kabul edilmelidir. Bu bebeklerin serum bilirubin düzeyleri 

değerlendirilmelidir ve bebekler hemolitik hastalık ve 

diğer patolojik nedenler açısından araştırılmalıdır. 

2.2c Laboratuvar değerlendirmesi

2.2c.1 Yatmakta olan bebek 

Sararan her bebekte bilirubin düzeyine bakılmalıdır. Tedavi 

gerektiren düzeyde hiperbilirubinemi gelişen, tekrarlanan 

bilirubin ölçümlerinde persantil atlayan ve öykü ya da fizik 

muayenede sarılığı açıklayacak bir neden bulunamayan 

bebekler Tablo 1’e göre değerlendirilir.

7

Her bilirubin değeri bebeğin saat olarak yaşına göre hazırlanmış olan “bilirubin nomogramına” göre yorumlanmalıdır (Şekil 1).

50

 Saate göre nomogramların kullanımı 

tekrarlanan bilirubin değerlerinin seyrinin izlenmesi ve daha sonra hiperbilirubinemi gelişecek bebeğin öngörülmesini sağlar. 

Tablo 1. 

Hiperbilirubinemili yenidoğanda değerlendirme

Endikasyonlar

Değerlendirme

İlk 24 saatte ortaya çıkan sarılık

STB ölçün

Bebeğin normalden daha sarı görülmesi

TcB ve/veya STB ölçün

Fototerapi alan veya STB hızla yükselen 

ve öykü ve fizik muayene ile nedeni 

açıklanamayan sarılık

Kan grubu ve Coombs testi

Tam kan sayımı ve periferik yayma

Direkt bilirubin ölçümü

Retikulosit sayısı, G6PD, idrarda redüktan madde

Bebeğin yaşı ve STB’ye göre 4-24 saat içinde tekrarla

Kan değişimi gerektirecek düzeyde olan veya 

fototerapiye yanıt vermeyen STB

Albumin

Direkt hiperbilirubinemi

İdrar tetkiki ve idrar kültürü, sepsis araştırması (öykü ve fizik 

muayene düşündürüyorsa)

---