Kisaltmalar
Yüklə 368,16 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.3b.2 Fototerapi dozunun rutin ölçümü
- 3.3b.3 Işık spektrumunun irradiyansı
- 3.3d.1 Işık kaynağı
- 3.3d.2 Işığın mesafesi
- 3.3d.3 Yüzeyin genişliği
22 Şekil 4. Hiperbilirubinemide tedavi yaklaşımı (NICE, 2010) Acil kan değişimi Bebekte akut bilirubin ensefalopatisi bulguları varmı? Bilirubin düzeyini kontrol et TSB kan değişimi sınırının 5 mg/dL üzerinde TSB kan değişimi sınırında veya hafif üzerinde TSB kan değişimi sınırının altında ancak yakın (sınırın
TSB fototerapi sınırının üzerinde ve kan değişimi sınırına yakın değil (sınırın >3 mg/dL altında) Acil kan değişimi Kan değişimi Kan değişimi için hazırlan yoğun fototerapi başla Kan değişimi hazırlıkları bittiğinde TSB düşmemiş veya hala kan değişimi sınırının üzerinde Kan değişimi hazırlıkları bittiğinde TSB düşmüş ve kan değişimi sınırının altında TSB takibine göre ilgili akış çizelgesine geç Fototerapiye devam TSB düzeyine göre akış çizelgesine geç TSB FT sınırının 2-3 mg/dl altına indi FT kes Yoğun fototerapi başla Tek yönlü fototerapi başla Tekli FT’ye rağmen bilirubin düşmüyor veya yükseliyorsa Yoğun (çok yönlü) FT’ye geç Evet Hayır
TSB takibi FT alan bebeklerde takip tablosuna göre yapılır 3.3b.2 Fototerapi dozunun rutin ölçümü Dozun her tedavi uygulamasından önce rutin ölçümü önerilmez. Ancak yeterli dozun verildiğini gösterebilmek için periyodik ölçüm yapılması gerekir. 7 Işık gücü veya enerji çıkışı irradiyans ile belirlenir ve birim alana (cm 2 ) ulaşan foton sayısı (spektral enerji) ile ölçülür. 72 Fototerapi dozu belirli bir sürede verilen irradiyansın ölçümüdür ve maruz kalan vücut yüzey alanına göre ayarlanır. İrradiyans belirli bir dalga boyu aralığında radyometre (W/cm 2 ) veya spektroradyometre (µW/cm2/nm) ile ölçülür. 72 Hâlihazırda FT dozunu ölçmek için genel kullanımda olan tek bir yöntem yoktur. 72 Ayrıca kalibrasyon yöntemleri, dalga boyu cevapları ve cihazların geometrileri standardize değildir. 72
Aynı ışık kaynağının doz ölçümünde değişik radyometreler değişik sonuçlar verebilir. 77 Doz ölçümünde klinikte üretici tarafından önerilen cihazların kullanılması gerekir. Cihaz bebeğe ne kadar yaklaştırılırsa irradiyans o kadar yüksek ölçülür. Ayrıca ölçüm yapılan yer de önemlidir. Işığın düştüğü alanın merkezinden yapılan ölçümlerde periferinden yapılan ölçümlere göre daha yüksek değerler elde edilir ve fototerapi cihazından cihazına da fark eder. 7 Bu yüzden ölçüm bebeğin yüzey alanının birden fazla noktasından yapılır.
72 İdeal ölçüm için üreticinin talimatlarına uyulması gerekir. Tüm lambaların kullanıldıkça irradiyansları düşer. Bu yüzden lambalar üretici tarafından belirtilen maksimum lamba ömürlerinin üzerinde kullanılmamalıdır.
23 3.3b.3 Işık spektrumunun irradiyansı En etkin ışık mavi-yeşil ışık olup dalga boyu 460-490 nm arasındadır. Daha geniş spektruma sahip ışık kaynakları da etkili olmakla beraber 460-490 nm dalga boyu kadar etkili değildir. Özel mavi florasan lambaları en etkin lambalardır, ancak beyaz florasan lambalarının maviye boyanması veya mavi bir plastikle kaplanması aynı etkiyi yapmaz ve bu şekilde hazırlanan lambalar kullanılmamalıdır. Yüksek güçlü galyum nitrit içeren, emisyonu 460-490 nm arasında olan LED lambaları da etkindir ve bu lambaların yarı ömürleri daha uzun (20.000 saat) ve infrared emisyonları daha düşüktür. 3.3c Yoğun fototerapi nedir? Yoğun FT vermek için bebeğin fototerapiye maruz kalacak olan vücut yüzeyi artırılır veya yüksek yoğunluklu lambalar içeren cihazlar kullanılır. Konvansiyonel FT’de 8-10 µW/ cm 2
73 AAP yoğun FT için en az 30 µW/cm 2 /nm gücünde cihazların kullanılmasını önerir. 65 µW/cm 2 /nm üzerinde güce sahip cihazların yan etkileri olabilir. 72 Bu değerlerin üzerine çıkmak yerine fototerapiye maruz kalan vücut yüzeyi artırılır. Alttan üstten olmak üzere iki ayrı fototerapi cihazı kullanarak veya tünel FT cihazları kullanılarak yoğun FT verilir. Prematüre bebeklere FT uygulanırken daha dikkatli olmak gerekir. Cilt yapılarından dolayı yan etkiler bu bebeklerde daha fazla görülebilir. Bu bebeklere uygulanan FT sırasında hedef FT gücü 15-40 µW/cm 2 /nm’dir. Daha güçlü cihazların kullanımlarından kaçınılır. 78 Özellikle 1000 gr altındaki bebeklerde daha yüksek değerlerin mortaliteyi arttırdığına dair veriler vardır. 78 3.3d Fototerapi nasıl etkin kullanılır? Fototerapiyi etkin kullanmak için bilirubin düzeyine göre bebekler değerlendirilir. Bilirubin düzeyi kan değişimi sınırının 3 mg/dl altına kadar olan vakalarda yoğun FT, bilirubin düzeyi daha düşük olanlarda ise tek yönlü FT kullanılır. Eskiden etkinliğin artırılması için 2-3 saatte bir bebeğin yönünün değiştirilmesi önerilirken son çalışmalarda etkisi tartışılmaktadır. 79-81
Bebek küvözde FT alıyorsa, yansıma ve etkinlik kaybını en aza indirmek için fototerapi ışınları küvöz yüzeyine dik gelecek şekilde ayarlanır. 7,77 Işığın bebeğin vücut yüzeyine geliş açısı da önemlidir. Işık vücut yüzeyine 45° açıyla geldiğinde irradiyans, dik gelişine göre %40 azalır. STB seviyesi kan değişimi sınırında ise bebeğin içinde bulunduğu yatağı alüminyum folyo veya beyaz materyal ile kaplamak da FT etkinliğini artırır. 82 Fototerapi sırasında bebeğin vücuduna herhangi bir krem, yağ vs. sürülmemelidir. Bebeğin bezi mümkün olduğunca küçük tutulmalı ve ışığa maruz kalan vücut yüzey alanı artırılmalıdır. FT etkinliğini ışık kaynağı (en etkin mavi florasan veya LED ışıklar), ışık kaynağı ve bebek arasındaki mesafe ve ışığa maruz kalan yüzey alanı belirler. 3.3d.1 Işık kaynağı Fototerapi cihazları ışık kaynaklarına göre [florasan lamba (gün ışığı, mavi, özel mavi, turkuaz, yeşil), U veya spiral şekilli lamba, metal halojen lamba (spot ve küvöz) ve LED lamba] sınıflandırılırlar. 72 Evde FT veya hastanede anne yanında FT vermek için biliblanketler, fiberoptik FT kullanılabilir ancak term bebeklerin akut tedavilerinde kullanımları önerilmemektedir. 38
Cihaz bebeğe ne kadar yaklaştırılırsa etkinlik o kadar artar.
7 Işığın irradiyansı ışık kaynağı ve bebek arasındaki mesafenin karesiyle ters orantılıdır. 31 Ancak halojen ve tungsten lambalar kullanıldığında lambalar yanığa neden olabileceği için bebeğe çok yaklaştırılmamalıdır. 72 Bebek
ve bu cihazlar arasında 35-40 cm mesafe bırakılır. 31 Ayrıca bebek ve lamba arasındaki mesafeyi azaltmak ışığa maruz kalan yüzey alanını daraltabilir. 72 Florasan lambalar bebeğe mümkün olduğu kadar yaklaştırılır. Mavi florasan ışıklar bebeğe 10-15 cm yaklaştırıldığında 35 µW/cm 2 /
hem aradaki mesafeyi azaltmak hem de küvöz duvarının irradiyans üzerinde yapabileceği azaltıcı etkiyi ekarte etmek için küvöz yerine kotta tedavi verilir.
Fototerapi sırasında bebeğin ışığa maruz kalan yüzey alanı mümkün olduğu kadar geniş tutulur. Vücut yüzeyinin %100’ünün ışıkla temas etmesi mümkün değildir. Özellikle preterm bebeklerde başın vücuda göre orantısız büyük olması FT’ye maruz kalacak alanı kısıtlar. Tek yönlü FT kullanılırken bebeğin ışığa maruz kalan vücut yüzeyi %35 iken, çevresel maruziyet (farklı yönlerden vücut yüzeyinin ışık alması) bu oranı %80’lere ulaştırır. 72
Yüklə 368,16 Kb. Dostları ilə paylaş:
|