15
B
1
(tiamin), mq
1,5
1,5
1,5
1,4
B
2
(riboflavin), mq
1,8
1,7
1,7
1,6
NE (niasin ekvivalenti), mq
20
20
20
18
TE (tokoferol ekvivalenti), mq
10
20
20
10
C (askorbin turşusu), mq
70
60
60
60
Qida il
ə alınan qisamüddətli enerji çatışmazlığında orqanizm ehtiyat
madd
ələrini qismən sərf etməyə başlayır. Uzunmüddətli dəyərli enerji qidanın
çatışmazlığında o təkcə ehtiyat karbohidratlarını və yağları deyil, həmdə zülalları sərf
edir, bu da
əsəb sisteminin pozulmasına, skelet əzələlərinin çəkisinin azalmasına və
orqanizmin ümumi arıqlamasına gətirib çıxarır. Eyni zamanda qidanın uzunmüddətli
artıq qəbul edilməsi zamanı yağlar və karbohidratlar orqanizm tərəfindən biraşa sərf
edilmir, yağ depolarında yığılır, bu da nəticədə piylənməyə gətirib çıxarır. Enerjinin
yet
əri qədər qəbul edilməməsində neqativ nəticələrə, ilk növbədə də həyatın
uzunluğunun qısalmasına gətirib çıxarır.
Yaş, həmçinin insanın enzimatik statusu nəzərə alınmaqla balanslaşdırılmış
qidalanma madd
ələr mübadiləsi üçün normal şərait yaradır. Balanslaşdırılmış
qidalanma n
əzərriyəsinin inkişaf etdirilməsi üçün akademik A.M.Uqolyev 1985-ci
ild
ə adekvat qidalanma nəzəriyyəsini təklif etmişdir, buraya qida lifinin insan
orqanizminin h
əyat fəaliyyəti üçünəhəmiyyətli rolunu, həmçinin qida maddələrini, o
cüml
ədən də əvəzedilməz olanları yaradan bağırsaqların mikroorqanizmləri daxil
et
mişdir.
2001-ci ild
ə edilmiş optimal qidalanmanın müasir konsepsiyası orqanizmin
t
əkcə qida maddələrilə, enerji və essensial faktorlarla tələbatının tam təmin
edilm
əsinin zəruriyyətini və mütləq olmasını, həmiçinin bir sıra qidanın bioloji fəal
qida komponetntl
əri də nəzərə alınır. Əgər qida maddələri fiziki və əqli fəaliyyətin
yaxşılaşdırılmasına yardım edirsə və ya həyatın uzadılmasına və sağlam olmasına
şərait yaradırsaonların optimal qəbul edilməsi konsepsiyası qidalanma rasionunu
optimal kimi mü
əyyən edir.
Hal-
hazırda hər nəfərin müstəqil olaraq milli ənənələri, sağlamlığın vəziyyətini
v
ə maddi səviyyəni müəyyən edən bir sıra faktorlar əsasındaözü üçün qida rasionu
seçm
ək imkanı vardır. Rasionun enerji dəyərinin qadınlar üçün sutkada 2200
kilokalori v
ə kişilər üçün sutkada 2600 kilokalori olmaqla insanın essensial qida
madd
ələrində tələbatını 60 faizdən 70 faizə qədər təmin etmək mümkündür. ABŞ-da
K
ənd təsərrüfatı nazirliyi Səhiyyə nazirliyi və sosial xidmətlərlə birgə öz vətəndaşları
üçün xüsusi piramida işləmişdir, o qidalanma rasionunun fərdi olaraq tərtib etməyə
imkan yaradır.
M
ənşəyindən asılı olaraq bütün qida məhsulları qruplara bölünmüşdür. 1-ci
qrupa bütün çör
ək ərzaqları daxildir, 3-cü və 4-cü qrupa yem taxilinin vasitəsilə
alınmış heyvan mənşəli məhsullar daxildir (ət və ət məhsulları, süd və ağartı
m
əhsulları, yumurta). Bu qrupların məhsulları orqanizmə daxil olan zəruri enerjinin
80 faizini, k
arbohidratların 70 faizini, yağların və zülalların 90 faizini təmin edirlər.
16
1986 – 2002-ci ill
ərdə hər nəfərə enerji istifadəsində azalma tendensiyası
mövcuddur, h
əmçinin zülalların və yağların miqdarına görə defisit müşahidə olunur.
1990 – 2002-ci ill
ər ərzində hər nəfərə qidalanma rasionunun enerji dəyərinin 2700
kilokalorid
ən 2200 kilokaloriyədək aşağı düşmüşdür, onun zülalla təmin edilməsi 100
qr-dan 70 qr-d
ək (30 faiz), yağların qəbul edilməsi 78 qr-dan 65 qr-dək (17 faiz)
azalmışdır.
17
Əsas növ dən komponentlərinin qidalıq dəyəri
(100 kq)
D
ənin növü
Qida
d
əyəri, yem
vahidi
Kimy
əvi tərkibi, %
Mübadil
ə
enerjisinin
miqdarı,
kalori
Çiy
protein
Çiy
yağ
Çiy
sellüloz
Lizin
Metionin+
sistin
Kalsium
Fosfor
Natrium
Yulaf
100,0
10,5
4,6
10,3
0,38
0,29
0,12
0,35
0,04
267
Qarğıdalı
130,0
8,6
4,0
2,0
0,23
0,31
0,02
0,25
0,03
330
Arpa
113,0
11,0
2,1
5,6
0,40
0,28
0,08
0,34
0,05
267
Çovdar
111,0
11,4
2,0
2,4
0,39
0,24
0,08
0,30
0,02
238
Buğda
118,0
11,5
2,2
2,7
0,30
0,30
0,05
0,33
0,03
295
Darı
95,0
10,7
3,8
8,7
0,23
0,33
0,08
0,35
0,03
276
Noxud
110,0
21,3
1,5
5,8
1,59
0,47
0,13
0,38
0,03
247
M
ərci
119,0
25,2
1,30
4,30
1,61
0,41
0,12
0,35
0,03
248
Soya
131,0
37,0
18,5
5,5
2,19
0,99
0,21
0,65
0,03
350
Lupin (acı paxla)
111,0
32,0
3,7
13,5
1,45
0,74
0,26
0,46
0,03
230
Çöl noxudu
117,0
24,1
1,5
5,60
1,31
0,49
0,15
0,39
0,03
241
Yem paxlası
115,0
25,0
1,5
6,73
1,40
0,53
0,11
0,50
0,02
237
L
ərgə
106,0
25,9
1,10
5,70
1,67
0,44
0,15
0,50
0,03
244
Dostları ilə paylaş: |