Kitab Azərbaycanın kənd təsərrüfatının inkişafında və təşəkkül tapmasında misilsiz
Yüklə 7,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Doymuş yağlı turşular, qr
- Qida lifl əri, qr
- Maqnezium
13
Sortun d
əyişdirilməsi - dövlət sort sınaqlarının nəticələrinin əsasında istehsalda köhn
ə sortların yeni, daha məhsuldar və ya keyfiyyətinə görə daha yaxşı sortlarla əvəzedilməsidir. Sortun yenil ənməsi – sort və bioloji keyfiyyətləri zəifləmiş toxumların həmin sortun daha yaxşı toxumları ilə əvəzedilməsidir.
Qidalanma – insanın həyat fəaliyyətinin əsasıdır, onun mövcud olmasına, uzunömürlüyün ə, əhvalına və kefinə, infeksiyalara qarşı davamlığına və ətraf mühitindig ər əlverişsiz faktorlarına dayanıqlığının əsas şərtlərindən biridir. Qidaya və heyvanların yem rasionuna ərzaq və yemlərinkeyfiyyəti birbaşa təsir etdiyindən onların həcmi və strukturu müəyyənləşdirilir. Bundan başqa, qida rasionunun optim
allaşdırılması bir çox xəstəliklərin profilaktikası və müalicəsi üçün istifadə edilir.
Qida – t əkcə plastik materialın və enerjinin mənbəyi deyil, həm də orqanizmin funksiyalarını tənzimləyən bioloji aktiv maddələrin kompleksidir. Ana südü istisna olmaqla, heç bir qida m əhsulu orqanizmi bütün zəruri olan nutriyentlərlə təmin edə bilm
əz. İnsanın istehlak etdiyi, həyatı ərzində tərkibi və miqdarı dəyişən müxtəlif ərzaq məhsullarının tərkibində olan qida maddələrinin bütün kompleksi lazımdır. Ərzaq məhsullarının müxtəlifliyilə yanaşı yalnız bir qrup daima bütün qida rasionlarında mövcuddur – bu da dənli bitkilər əsasında olan məhsullardır. Çörək – onların əsas nümayəndəsidir, onun yüksək qida dəyəri və unikal xüsusiyyəti var. Müxt
əlif qida nəzəriyyələri mövcuddur. Balanslaşdırılmış, adekvat və optimal qida n
əzəriyyələri müasir rasionların və dietoloq məsləhətlərinin əsasıdır. Bundan əlavə, funksional, ayrılmış, vegetarian, qan qrupuna görə və s. qida nəzəriyyələri işlənmişdir. Bunlardan hər biri müəyyən prinsipləri bildirir, öz tərəfdarları və əleyhdarları mövcuddur. Ad ətən, rasional qidalanmanın əsasında qida rasionlarının balanslaşdırılması mü əyyənləşdirilmiş, bunun sayəsində insanın makro- və mikronutriyentlərə olan t ələbatı təmin olunur. Rasional qidalanma nəzəriyyəsi əsas üç prinsiplərə riayət edilm əsini nəzərdə tutur: -
ələrinin balansı, yəni əsas qida maddələrinin – zülalların, k arbohidratların, yağların, həmçinin tərkibində əvəzedilməz amin turşuları, doymamış yağ turşularının, vitamin və mineral maddələri olan essensial komponentlərinoptimal miqdar nisb əti; -
e nerjinin balansı, yəni insanın həyat fəaliyyətinə daxil olan və sərf edilən enerjinin tarazlığına riayət edilməsi; -
qida rejimin ə riayət edilməsi. Rasional balanslaşdırılmış qidalanma rasionunun nəzəriyyəsi müxtəlif yaş və əmək qrupları üçün tərtib edilmiş balanslaşdırılmış qadalanma düsturlarında öz əksini 14
tapmışdır. Qidalanmanın rasional normaları akademik A.A.Pokrovski tərəfindən 1964-cü ild ə işlənib hazırlanmışdır və sonralar bir neçə dəfə dəqiqləşdirilmişdir. Balanslaşdırılmış qidalanma düsturlarında biokimyəvi mahiyyəti insan orqanizmində baş verən və onların onun yaşayış şəraitindən asılı olaraq dəyişənmübadilə prosesl ərini əks etdirir. Aşağıdakı cədvəldə fiziki fəal əhalinin çoxluq təşkil etməsini, nisb ətən sərin iqlimi, əsas müəyyən qida maddələrinin istehlak xüsusiyyətlərini nəzərə alınmaqla orta sakinin balanslaşdırılmış qidalanma düsturu göstərilmişdir. Enerjidə ümumi istifad ə 2 500 kilokalori müəyyən edilmişdir. Müqayisə üçün cədvəldə ABŞ üçün Amerika Milli Elml ər Akademiyası tərəfindən tövsiyə edilmiş normalar göst
ərilmişdir, bu normalar üzrə gündəlik enerji istifadəsi 2 000 kilokalori təyin edilmişir. ABŞ-da ərzağın etiketində qida dəyəri qeyd edilərkən, həmçinin qida madd ələrinin gündəlik enerji sərfini 2 500 kilokalori hesabı ilə qeyd etmək adət edilmişdir. BMT FAO “Alimentarius Məcəlləsi” komissiyası yer kürəsinin şərti “orta” sakini üçün günd əlik rasionun enerji dəyərinin norması kimi 2 300 kilokalori mü əyyən etmişdir. Enerjinin qorunub saxlanması qanununa müvafiq olaraq insanın h əyat fəaliyyəti prosesində enerjini sərf etdiyi qədər qidalanmalıdır. Bu tarazlığın pozulması ya piylənməyə və ya orqanizmin arıqlamasına gətirib çıxarır. İnsanın daxili işə (əsas madddələr mübadiləsi: nəfəs alma, ürəyin işləməsi və s.) enerji sərfiyyatı əsasən onun yaşından, cinsindən, çəkisindən asılıdır, eyni zamanda xarici işə (həyat f əaliyyəti) əməyin xarakterindən, yaşam yeri və həyat tərzilə müəyyənləşdirilir. Qida madd ələrində və enerjidə insanın gündəlik tələbatının variantları Qida madd ələri SanPiN 2.3.2.560-02 Günd əlik tələbat Amerika Milli Elml ər A kademiyası “Alimentarius M əcəlləsi” Enerji d əyəri, kkal 2500
2000 2500
2300 Zülal, qr 75
50 63
50 Yağlar, qr 83
65 83
- Doymuş yağlı turşular, qr 25
10 25
- D oymamış yağlı turşular, qr 11
- - - Xolesterin, mq 300
300 300
- H əzmedilən karbohidratlar,qr 365
300 375
- Qida lifl əri, qr 30
25 30
- Mineral madd ələr, mq Natrium 2400
2400 2400
- Kalium 3500
3500 3500
- Kalsium 1000
1000 1000
800 Fosfor 1000
1000 1000
800 Maqnezium 400
400 400
300 D əmir 14
18 18
14 Vitaminl ər RE (retinol ekvivalenti), mkq 1000
1500 1500
1000 Yüklə 7,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|