Kitab oz format deyiSHİKLİKLÜER. 26 11 2008 indd
Yüklə 0,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Faydalı təcrübə: Çexiya Respublikası
48 - Varis Dövlət başqa Dövlətin ərazisində daimi yaşayan şəxslərə öz vətəndaşlığını, əks halda vətəndaşlığı olmayan şəxs olacağı hallar is- tisna olmaqla, onların istəklərinə qarşı verməyəcək; - Fərdlərin iki və ya daha çox Dövlətin vətəndaşlığını almaq imkanı olduqda, maraqlı Dövlətlər onların vəziyyətini nəzərə alacaqlar. Hər bir maraqlı Dövlət müvafiq Dövlətlə müəyyən bağlılığı olan şəxslərə, əks halda vətəndaşlığı olmayan şəxs olacaqsa, həmin Dövlətin vətəndaşlığını seçmək hüququ verməlidir; - Maraqlı Dövlətlər maraqlı şəxsləri heç bir əsasla ayrı-seçkilik vasitəsi ilə vətəndaşlığını saxlamaq və ya almaq və ya seçim hüququndan məhrum etməməlidirlər. - Vətəndaşlıq haqqında Avropa Konvensiyası və Vətəndaşsızlığın dövlətlərin varisliyi nəticəsində qarşısının alınmasına dair Kon- vensiyasına 1961-ci il Konvensiyasının müddəaları və BHK tərəfindən hazırlanmış maddə layihələrində göstərilən prinsiplər da-xildir. Avropa Konvensiyasında bütöv bir fəsil Dövlətlərin varisliyi və vətəndaşlığa həsr olunub. Burada dörd əsas prinsip vurğulanmışdır: - Maraqlı şəxs və Dövlət arasında həqiqi və effektiv əlaqə; - Varislik aktının bağlandığı tarixə maraqlı şəxsin adi yaşamağı; - Maraqlı şəxsin istəyi; və - Maraqlı şəxsin ərazi mənşəyi. Bundan başqa Vətəndaşlıq haqqında Avropa Konvensiyası qeyd edir ki, sələf Dövlətin vətəndaşları olmayan, varis Dövlətin ərazisində daimi yaşayan və varis Dövlətin vətəndaşlığını əldə etməyən şəxslər bu Dövlətdə qalmaq və vətəndaşları kimi həmin sosial və iqtisadi hüquq- lardan istifadə etmək hüququna malik olmalıdırlar. - Vətəndaşsızlığın dövlətlərin varisliyi nəticəsində qarşısının alınmasına dair Konvensiyasına Dövlətlərin varisliyi hallarında vətəndaşlığa dair dəqiq sübut qaydaları daxildir (maddə 8): “Varis Dövlət onun varis olmağı nəticəsində vətəndaşlığı olmayan şəxs olmuş və bu cür şəxslərin standart tələblərə uyğunluğunun yersiz olduğu hallarda vətəndaşlığın verilməsi üçün vacib olan sübuta dair adi tələblərin yerinə yetirilməsini tələb etməməlidir. Varis Dövlət varislik aktının bağlandığı tarixə qədər onun ərazisində adi olaraq yaşayan və ya onun varis olmağı nəticəsində vətəndaşlığı olma- yan şəxs ola biləcək şəxslərdən söhbət getdikdə başqa vətəndaşlığın
49 alınmamasının sübutunu tələb etməməlidir”. 8-ci maddənin birinci paraqrafı vətəndaşlığın alınmasında sübut etmə şərti ilə bağlı standart tələblərin yerinə yetirilməsinin fərd üçün qeyri- mümkün və ya artıq dərəcədə çətin olduğu halları müzakirə edir. Bəzi hallarda fərdin onun mənşəyini təsdiq edən bütün sənədləri təqdim etməyə imkanı olmaya bilər. (məsələn, vətəndaşlıq aktlarının qeydiyyat arxivi məhv edilibsə). Bəzən, yaşayış yerinin qeydiyyatı aparılmırsa, yaşayış yeri barədə sənədli sübutlar gətirmək də qeyri-mümkün olur. Göstərilən müddəa, həmçinin, bu cür hallara aiddir ki, fərd tələb olu- nan sübutları gətirə bilər, lakin bu düşüncəsiz olardı. Məsələn, bu halda sübutların təqdim edilməsi ərizəçinin səhhəti və həyatını təhlükə altına atır. Sübutların gətirilməsini çətinləşdirən hallar hər zaman Dövlətlərin varislik aktı ilə birbaşa əlaqədar deyillər. Onlar varislik aktından əvvəl və ya sonra baş vermiş hadisənin nəticəsi ola bilər. (məsələn, sələf Dövlətin rejimində vətəndaşlıq vəziyyəti aktlarının arxivi məhv edilmişdirsə və ya müəyyən sənədlər əhalinin bəzi kateqoriyalarına verilmirdisə). Bu hal- lar bu cür sübutların olmasının böyük ehtimalı və/və ya müstəqil ifadələr varis Dövlətin vətəndaşlığını almaq üçün tələb olunan şərtlərin yerinə yetirilməsində kifayət sayıla bilər. 8-ci maddənin ikinci paraqrafı sələf Dövlətin mövcudluğunu itirdiyi və bunun nəticəsi olaraq bütün vətəndaşların öz vətəndaşlıqlarını avtoma- tik olaraq itirdiyi hallara aiddir. Əgər varis Dövlət çoxvətəndaşlılığı qəbul etmir və ya vətəndaşlıqların sayını məhdudlaşdırırsa, həmin Dövlət maraqlı şəxsdən başqa vətəndaşlıq almadığı və ya vətəndaşlığı olma- yan şəxs olduğu barədə sübutlar tələb edə bilər. Başqa vətəndaşlığın olmamağı və ya vətəndaşsızlıq barədə sübutların tələbini çox vaxt yerinə yetirmək mümkün deyil. Ona görə ki, bu digər Dövlətlərin əməkdaşlığa hazırlığından asılıdır. Varislik nəticəsində maraqlı şəxsin vətəndaşlığı olmayan şəxsə çevrilmək təhlükəsi mövcud olduqda, varis Dövlət bu şəxsə vətəndaşlıq verməzdən əvvəl başqa vətəndaşlıq almadığı və ya vətəndaşlığı olmayan şəxs olduğu barədə sübutlar tələb etməməlidir. Bu qayda üstünlük təşkil edən fikir üzərində qurulub ki, vətəndaşsızlığın azaldılması dünya ictimaiyyəti üçün prioritetdir, eyni zamanda bir neçə vətəndaşlıq almaq və ya onlardan imtina etmək hər Dövlətin fərdi şəkildə həll etdiyi məsələdir. Bu müddəalar, ərazisində çoxvətəndaşlılıq hallarının azaldılmasına çalışan Dövlətin başqa Dövlətlərlə əməkdaşlığına və vətəndaşlığın alınması və itirilməsinə dair məlumat mübadiləsinə əngəl yaratmır. Çox- vətəndaşlılıq problemi Milli qanunlar arasında ziddiyyətlərə dair bəzi məsələlər haqqında 1930-cu il Haaqa Konvensiyasında və fərdin könül- lü olaraq başqa vətəndaşlıq aldıqda, vətəndaşlığın avtomatik itirilməsi 50 imkanını nəzərdə tutan Avropa Konvensiyasının 7.1.a maddəsində yer almış başqa vətəndaşlığın tanınmaması barədə müddəa əsasında həll edilə bilər. Dövlət, həmçinin, maraqlı şəxsdən başqa vətəndaşlığı olmadığı və olmayacağı barədə yazılı bəyanat tələb edə bilər. Bu, Dövlətə, nəticədə maraqlı şəxsin yalan bəyanat verdiyi aşkarlandığı halda öz vətəndaşlığını ləğv etməyə imkan yaradacaq.
1 yanvar 1993-cü il tarixində, əvvəllər Çexoslovakiya adlanan Dövlət dağıldıqda, hər iki varis Dövlət - Çexiya Respublikası və Slovakiya Respublikası – hər ölkənin vətəndaşlarının ilkin məcmusunu müəyyən etmiş vətəndaşlıq haqqında yeni qanunlar qəbul etdi və əsasında onların vətəndaşlığının verildiyi proseduru müəyyən etdilər. Lakin hər iki qanun məcmusu Çexoslovakiyanın 1969-cu ildə qəbul olunmuş vətəndaşlıq haqqında qanunu əsasında hazırlanmışdı və bu səbəbdən yeni reallıqlara uyğun deyildilər. İki yeni yaradılmış Dövlətin vətəndaşlıq haqqında qanunlarına əsasən 1954-cü ilə qədər anadan olmuş şəxslər, yəni Çexoslovakiya Sosialist Respublikasının federativ dövlətə çevrildiyi tarixə qədər 15 və daha çox yaşı olan şəxslər bu dövlətlərin ərazisində doğulublarsa onların vətəndaşları olurdular (jus soli). 1954-cü ildən sonra doğulmuş şəxslər ya jus soli əsasında (qarışıq çex/slovak vətəndaşlığı olan valideynlərdən olan şəxslər adətən doğulduqları yerdən asılı olaraq vətəndaşlıq alırdılar) və ya valideynlərinin vətəndaşlığı əsasında (jus sanguinis) – hər iki valideynin vətəndaşlığı eyni olduqda, bu Dövlətlərin vətəndaşı olurdular. Nəticədə, ömür boyu Çexiya Respublikasında yaşayanların çoxu Slovakiya vətəndaşlığı aldılar və əksinə. Çexiya Respublikasında yaşayan etnik azlıq olan qaraçıların əksəriyyəti hüquqi cəhətdən çıxılmaz vəziyyətə düşdülər, ona görə ki, onların çoxu Slovakiya ərazisində doğulmuş və ya onların əcdadları Slovakiyada doğulmuşdular. Slovakiyanın vətəndaşlıq haqqında qanunu Çexoslovakiyanın bütün keçmiş vətəndaşları üçün vətəndaşlıq almaq hüququnu məhdudlaşdırmırdı, lakin Çexiya Respublikasının vətəndaşlıq haqqında yeni qanunu əsasında Çexiya vətəndaşlığının verilə biləcəyi sərt tələblər qoymuşdu. Çexiya vətəndaşlığını almaq üçün şəxs aşağıdakı şərtlərə uyğun gəlməli idi: - Federasiyanın dağılmağından əvvəl iki il ərzində Çexiya Respublikasının ərazisində daimi yaşamalı və qeydiyyatda olmalıdır;
Yüklə 0,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|