Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yoxlama sualları
- Referatların mövzuları
çevrilmişdir. Rusiya, Qazaxıstan, Özbəkistan və Azərbaycanın təbii resursları, ilk növbədə isə, neft, qaz, kömür, müxtəlif filizlər, qiymətli metallar və s. onların diqqət mərkəzindədir. •
TMK-lar ilə əməkdaşlıq böyük səmərə verir: ölkə qabaqcıl texnologiyaları əldə edir, xammal resursları mənimsənilərək təsərrüfat fəaliyyətinə cəlb olunur, məşğulluq genişlənir, gəlirlər artır və s. Amma gələcək yaxşı planlaşdırılmalıdır: hökumətlər yalnız xammal layihələrinə aludə olub, emal sənayesi sahələrinin, kənd təsərrüfatının inkişafına, müasir infrastrukturun yaradılmasına lazımi diqqət yetirmədikdə, ölkə qüdrətli TMK- nm tələbatlarına (onlara isə yalnız xammal gərəkdir) möhkəm tellərlə bağlanır. Bu ssenari fərziyyəvi deyil, bu gün böyük təbii resurslara malik inkişaf etməkdə olan ölkələrin üzləşdiyi real vəziyyətdir. Bunun nəticəsində ölkə BƏB prosesinə tabe rolda cəlb olunur. •
TMK-nı qəbul edən ölkələrin hökumətləri ilk növbədə, öz hasilat sənayelərinin dayanıqlı inkişaf məqsədlərinə nail olunması üçün zəmin yaratmasına görə cavabdehdir. Onlar ölkənin neft və mineral resurslarının dayanıqlı inkişafı təmin etməsinə necə yardım etdiyini əvvəlcədən görməyə imkan verən elmi əsaslandırılmış konsepsiyanı işləyib hazırlamalıdır. Bununla bağlı olan siyasətin hazırlanması və həyata keçirilməsi üçün bütün ölkə təsərrüfatını əhatə edən inkişaf strategiyası müəyyənləşdirilməlidir. Faydalı qazıntıların hasilatından gəlirlərin planlaşdırılması və idarə edilməsi, onlardan istifadə olunması məsələləri üzrə dəqiq strategiya həm bütün dövlət, həm də onun milli subyektləri səviyyəsində işlənib hazırlanmalıdır. •
uzunmüddətli və dayanıqlı səmərənin təmin olunmasını əvvəlcədən planlaşdınualıdır. Faydalı qazıntıların hasilatından əldə edilən gəlirlərin özəl sektorun potensialını artınnaq məqsədilə istehsal güclərinin genişləndirilməsinə, insan resurslarının inkişafına və tətbiq olunan texnologiyaların səviyyəsinin yüksəldilməsinə, investisiya qoyuluşlarına, məskunlaşma siyasətinin həyata keçirilməsi üçün evlərin və mənzillərin, yolların inşasına, şəhər və kəndlərdə infrastrukturun yaradılmasına yönəldilməsinə xüsusilə vacibdir. Bundan savayı, direktiv orqanlar həm hasilat sahələri çərçivəsində, həm də yaxın sahələr arasında şaquli əlaqələrin inkişafını dəstəkləməlidir. •
Siyasətin işlənib hazırlanması və həyata keçirilməsi prosesində 457 hökumət xərclər və əldə edilən fayda arasındakı qarşılıqlı əlaqələri, habelə mineral məhsullar bazarının konyunkturunun sabit olmadığını nəzərə almalıdır. Ölkə öz hasilat sənayesinə TMK-nı dəvət etmək istəyirsə, onun işgüzarlıq mühiti, investisiya qoyuluşu şərtləri və ixtisaslı kadrlarının səviyyəsi rəqibləri ilə müqayisədə kifayət qədər cəlbedici olmalıdır. •
Hökumətlərin birtərəfli qərarlar qəbul etməsinə ehtiyacını azaltmaq üçün işgüzar fəallıq tsiklinin müxtəlif fazalarına davam gətirə biləcək təməl, məsələn, hasilat sənayesindən əldə edilən gəlirlərin büdcəyə səfərbər olunmasının mütərəqqi vergitutma sistemi yaradılmalıdır. Hasilat sahələrində fəaliyyət göstərən firmaların işinin ekoloji və sosial nəticələri də nəzərə alınmalıdır. Son illərdə bu sahədə müəyyən pozitiv meyillər müşahidə olunmaqdadır. Get-gedə daha çox ölkə hasilat sənayesində təbiəti mühafizə məsələlərini tənzimləyən qanunvericilik aktları qəbul edir. •
rolu, ilk növbədə, qəbul edən ölkənin qanunlarına əməl etməklə, səmərəli istehsalın təşkilinə yardım göstənnəkdən ibarət olmalıdır. Faydalı qazıntı yataqları dövlət idarəçiliyi zəif olan yaxud avtoritar ölkələrdə yerləşdikdə, xarici şirkətlər özlərinin oradakı fəaliyyətinin nəticələrini əvvəlcədən nəzərə almalıdır. •
daxil olan gəlirlərdən istifadəyə hərtərəfli parlament və ictimai nəzarətin olması zəruridir. Yoxlama sualları 1.
TMK-nm hasilat sənayesində faydalı qazıntıların çıxarılmasına və emal olunmasına son dərəcə güclü maraq göstərməsinin səbəbi nədir? 2.
sahəsində fəaliyyətini dünyanın hansı regionlarında həyata keçirir? 3.
Mineral xammal bazarının konyunkturu niyə qeyri-sabitdir? Bu məqam TMK-nm strategiyalarına necə təsir göstərir? 4.
investisiya q03oıluşları üçün obyekt kimi daha böyük maraq kəsb edir? 5.
Hasilat sənayesində (neft, qaz, metal filizləri və s.) xarici TMK-nm payı nə qədərdir? Orada hansı TMK-lar fəaliyyət göstərir? 6.
458 7.
Dünyanın ən böyük qaz TMK-nın adlarını söyləyin. Bu iki qrupda Rusiyanın TMK-sı vanm? 8.
Dağ-mədən və neft-qaz sahələrində TMK-nın fəaliyyətinin maraqları nədədir? 9.
cəlb etməyə marağı nədir? 10.
Hökumətlər TMK ilə münasibətlərini necə qunnalıdır? 11.
qanunvericiliyinə riayət edirmi? Onların fəaliyyəti ölkə vətəndaşlarının maraqlarına nə dərəcədə cavab verir? Referatların mövzuları 1.
Təbii sərvətlərin dünya ölkələrində yerləşməsi və onların mənimsənilməsi sahəsində TMK-nın fəaliyyəti 2.
mənimsənilməsində onların iştirakının nəticələri 3.
Təbii sərvətlərin müxtəlif növlərinin mənimsənilməsində xarici TMK- nın fəaliyyətinin təhlili: rəqabətin güclənməsi 459 Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|