Kulturologiya –mədəniyyət nəzəriyyəsindən daha geniş bir elm sahəsidir ki; hazırda bu elmin başqa sosial- numanitor ellərin heç birinə bənzəməyən fuksyiyaları və nəzəriyyəsi mövcuddur
Yüklə 2,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 14.2.Dövlət təşkilatlarında ictimaiyyətlə əlaqələrin təşkili xüsusiyyətləri
. 414
lardan fərqləndirən ən əhəmiyyətli xüsusiyyət isə onun geniş həcmli təşkilatlanma formasına malik olmasıdır. Təşkilat -insanların cəmiyyətin daxilində həm mad- di və həm də mənəvi məhsul meydana gətirmək üçün müəyyən bir məqsəd istiqamətində gördükləri işlərin plan- lı və bərabər idarə olunan hərəkətləridir. Bu hərəkətlər ümumiyyətlə, müəyyən bir qayda-qanunlar sistemi əsasın- da reallaşır. Mahiyyət etibarilə təşkilatlar da, öz növbə- sində planlaşdırılan təşkilatlar və planlaşdırılmamış (özba- şına meydana gəlmiş) təşkilatlara ayrılır. Təşkilata başqa bir mövqedən tanaşdıqda o, cəmiyyətin müəyyən bir par- çası və eyni zamanda ayrı-ayrı şəxslərin meydana gətirdiyi bir qurum kimi başa düşülür. Onların fəaliyyətləri isə, müəyyən qayda-qanunlar sistemi əsasında tənzimlənir. Beləcə müəyyən bir iş və yaxud da bir ideya bərabər idarə olunan əmək kollektivinin sistemli bir fəaliyyəti əsasında həyata keçirilir. Tədqiqatçılar tərəfindən aparılan araşdırmalar bir daha sübut edir ki, son dövrlərdə dövlət təşkilatları ilə ya- naşı qeyri-dövlət təşkilatlarının da cəmiyyətdə oynadığı rol günü-gündən armaqdadır. “Mutəxəssislər son 10-15 ildə baş verən ən mühüm siyasi proseslər barəsində danı- şarkən aşağıdakı əsas məqamları göstərirlər: • SSRİ-nin dağılması nəticəsində özlərinin sosial, iqtisadi, siyasi və hərbi problemləri olan bir sıra mustəqil dövlətlərin yaranması; . 415
• Geniş insan kütlələrinin, kütləvi hərəkatların, icti- mai və qeyri-hökumət təşkilatlarının siyasi fəallığının, on- ların siyasi proseslərə marağının artması.” 107
Təşkilat mədəniyyəti, qısaca desək, şəxslər tərəfin- dən paylaşılan əxlaqi-mənəvi dəyərlər sistemi əsasıda formalaşan bir qurumdur. İşlərin necə görülməsinə dair ortaq görüşlər, etik davranışlar, təsir etmə formaları, pay- laşılan inanclar, istifadə edilən simvollar və təşkilatın mü- bariz qəhrəmanları bu ortaq mədəniyyəti meydana gətirir. Təşkilatın rəhbərliyi (xüsusilə qurucular, liderlər) fərd və qrup davranışını təyin edən mədəniyyətin yaradılmasında təsirli və təyinedicidir. Təşkilat mədəniyyəti eyni zaman- da, xarici ətrafa uyğunlaşma və daxili inteqrasiya olunma problemlərinin həll edilməsi əsasında inkişaf etdərək, mənəvi dəyərlər əsasında formalaşır. Cəmiyyət həyatının bütün əsas sahələri dövlət və dövlət hakimiyyətinin nəzarəti altında olur və dövlət ictimaiyyətə norma yaratma, nizamlayıcı amil kimi təsir göstərir. Cəmiyyət həyatındakı müxtəlifliyi nəzərə alsaq bu nöqteyi-nəzərdən dövlət yalnız dövlət təşkilatları ilə məhdudlaşa bilməz və qeyri-dövlət təşkilatlarının da ya- ranması, fəaliyyət göstərməsi müasir dövr üçün normal bir hal hesab oluna bilər. Dövlət strukturları və qeyri-dövlət təşkilatları da cəmiyyətdə insanların həyatına önəmli təsir göstərə bilir.
Müəyyən insan qruplarının təşkilat adlanması üçün müvafiq tələblər mövcuddur. Həmin tələblər aşağıdakı- lardır:
107
Mehdiyev Ramiz. Fəlsəfə. Dərs vəsaiti. Bakı, "Şərq-Qərb", 2010. səh.
335 . 416
1)Təşkilat kimi fəaliyyət göstərən qrupun üzvləri- nin sayı ən azı iki nəfər olmalıdır; 2) Təşkilatda heç olmasa ümumi bir mədsəd olmalıdır; 3) Təşkilatda hamını maraqlandıran məqsədə nail olmaq üçün, təşkilat üzvlərinin şüurlu bir şəkildə bir yerdə işləməsi və calışması vacibdir. Təşkilat iqtisadi mənfəət əldə etmək və eyni za- manda ideoloji,siyasi, sosial məqsədlərin gerçəkləşdiyi bir mərkəz hesab olunur. İstər dövlət, istərsə də qeyri-dövlət təşkilatlarının tərkibində müəyyən sosial vəzifələri yerinə yetirən işgüzar və yaradıcı insanlar vardır. Bu insanların hər biri təşkilat üçün son dərəcə vacib və bacarıqlı,təşkilatı sürrətlə irəliyə aparan və davamlı inkişafı təmin edən savadlı və intelektual şəxslər olmalıdır.
təşkili xüsusiyyətləri Dövlət təkcə siyasi hakimiyyəti deyil, həm də müa- sir cəmiyyətin sosial-iqtisadi inkişafını təmin edir. Demək olar ki, bütün demokratik dövlətlərdə dövlət hakimiyyəti cəmiyyətdən, xalqdan bəhrələnir və hakimiyyətin əsas mənbəyini təşkil edir. Bu nöqteyi-nəzərdən də xalqın ira- dəsini özündə əks etdirən və xalq hakimiyyətinin daşıyı- cısı olan dövlət, ictimaiyyətin rəsmi nümayəndəsi forma- sında çıxış edir və cəmiyyətdə çox mühüm sosial-iqtisadi funksiyaları yerinə yetirir. Ümumiyyətlə, cəmiyyətin idarə edilməsi pro- sesi idarəetmənin ən çətin və mürəkkəb sahələrindən biridir. Mədəni cəmiyyətin bütün inkişaf mərhələlərində
. 417
idarəetmə sistemi mövcud olmuşdur. İctimaiyyəti məq- sədyönlü bir şəkildə nizamlamaq, insanların həyat və fəa- liyyətini, onların mənafelərini müdafiə etmək məhz idarə- etmə sistemi ilə müəyyən olunur. Məhz idarəetmə sistemi nəticəsində müəyyən təşkilatlarda, qruplarda, kollektiv- lərdə birləşən və müxtəlif mənafeləri müdafiə edən insanların fəaliyyəti bir çox xüsusiyyətlərlə xarakterizə olunur. Bu baxımdan dövlət təşkilatının aşağıdakı xüsusiyyətləri mövcuddur:
Dövlət təşkilatının xərcləri dövlət tərəfindən ödənir;
Dövlət təşkilatında çalışanların yeganə məqsədi cəmiyyətə xidmət etmək, cəmiyyətin problemlərinin həlli yollarını tapmaqdır;
tərəfindən müəyyən olunur;
Dövlət təşkilatında çalışan insanlar arasında müəyyən mövqe və vəzifə fərqləri mövcuddur və s.
Dövlət orqanları ona verilən səlahiyyəti hüdudların- da qərarların hazırlanması, qərarların qəbul edilməsi, qə- rarların icrası və bu qərarların tətbiq edilməsini nəzarətdə saxlayır. Ümumiyyətlə, həm fərdi vətəndaş, həm də hakim elita, bürokratiya, yəni, məmurlar zümrəsi kimi müxtəlif insan birlikləri, dövlət idarəetməsinin subyekti formasında çıxış edə bilərlər. Bunlar dövlət idarəetməsinin subyekti kimi idarəetmə münasibətlərində müxtəlif qrupları da təm- sil edə bilərlər. Dövlət idarəetməsində xüsusi rol oynayan dövlət təşkilatları əsasən aşağıdakı qüvvələrin maraqlarını təmin edir: a) Dövlət idarəetməsində qərar qəbul edənlərin; b) Dövlət idarəetməsində qərarlara təsir edənlərin; Yüklə 2,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|