L. F. Mahmudova RƏYÇİLƏR; I e. d., prof. D.Ə. Vəliyev dos. A. Y. Yəhyayeva Məmmədova Ş. S., Əmiraslanova N. T. Müasir iqtisadi nəzəriyyələr. Dərs
Yüklə 8,38 Kb. Pdf görüntüsü
|
seksual inqilab baş vermişdi. Qərb sosioloqlan onlarla kəbin formalannı qeyd edirdilər ki, bu da “seksual inqilab” kimi qərb ənənəvi dəyərlərini dağıdırdı. Neokonservatizmin ikinci əsas dəyəri - onun din, kilsə ideologiyasına, Allaha inama söykənməsilə bağlı idi. Çünki 60- cı illərdə dinə etinasızlıq ənənəsi güclənmişdi. Hal-hazırda Qərbdə din, kilsə ideyalan yüksək səviyyədə qorunur və həyata keçirilir. Neokonservatizmin üçüncü əsas dəyəri - onun “patriotluq” əsasında gənclərin tərbiyəsinin gücləndirilməsi idi. Neokonservatizm - hal-hazırda hüquq və azadlığa, sahibkarlıq əhval-ruhiyyəsinin aşılanmasına, dövlətin deyil, öz qüvvəsinə inam və s. kimi ideologiyalara daha çox diqqət verir. Bütün bunlar neokonservatizmin ümumi ideoloji xarakteristikaları və dəyərləridir. Əlbəttə, neokonservatizm eyni zamanda böyük iqtisadi dəyərlərə də malik idi. Çünki yaranan ümumdünya iqtisadi böhranının aradan qaldıniması vacib məsələlərdən idi. Bu mənada da eokonservatizmin özünün xüsusi iqtisadi dəyərlərini qısaca olaraq aşağıdakı kimi qiymətləndirmək olar. Neokonservatizm ilk növbədə xüsusi mülkiyyət və bazar konyunkturasına, özəl qərarlar qəbul etməyə və sahibkarlığa söykənirdi. Onlar 1975 və 1980-ci illərin böhranının ən böyük səbəblərindən biri kimi iqtisadiyyatın həddən artıq səviyyədə tənzimlənməsini göstərirdilər. Bu da özünü sosial proqramları reallaşdırmaq məqsədilə yüksək vergi dərəcələrinin tətbiqində özünü ifadə etmişdi. Belə ki, bu cür ən yüksək vergilər, məsələn, İsveçdə - 75%, ABŞ-da 55%, İngiltərədə - 35% və s. tətbiq olunurdu. Neokonservatorların fikrinə görə, yüksək vergilər də öz növbəsində özəl biznesin və sahibkarlığın inkişafına əngəl törədən ən böyük faktorlardandır ki, bu da nəticədə “kölgə” və 92 ya “gizli” iqtisadiyyatın meydana çıxmasına şərait yaradır. Bundan başqa, neokonservator ideoloqları iddia edirdilər ki, dövlət həddən atrıq sosial proqramlara yer ayırır, işsizlik qorxusunun yaranmadığından nəticədə özəl stimullaşdırmanm qarşısı almır. Xüsusilə iqtisadi sferada neokonservatorlar üçün iqtisadi azadlıq xüsusi və yeni xüsusi əhəmiyyət kəsb edərək onlar bazar tənzimlənməsi, azad sahibkarlıq sistemi və s. kimi dəyərlərin tara formada bəıpasına çalışırdılar, keynsçilər həmişə “böyük dövlət” şüarı altında dövlət xərclərinin artırılması uğrunda mübarizə aparırdılar (“böyük dövlət” - bu həm də “böyük vergilər” demək idi). Nəticədə, yuxanda qeyd edildiyi kimi, konservatorlar belə hesab edirdilər ki, bu ideyalar iqtisadi>'yata 2 istiqamətdə zərbə vururdu: sahibkarlıq ya dövlət bürokratiyası ilə əvəz olunmalı, ya da sahibkarlar ona tabe olmağa məcbur idilər. İkincisi, proqressiv vergi qoyuluşlan xəzinədən sahibkarlıq mənfəətinin xeyli hissəsini özünə götürürdü və bu da xüsusi biznezsin stimullaşdınimasını aşağı səviyyəyə salırdı. Konservatorlar 70-ci illərin böhranını məhz köhnə dəyərlərin (sahibkar azadlığı, bazar, xüsusi mülkiyyət və s.) itirilməsilə izah edirdilər. Bu böhrandan çıxmağın yeganə yolunu onlar həmin dəyərlərin tam mənada bəıpasında görürdülər. Bu istiqamətdə konservatorlarııı dövlət siyasəti proqramı da işləndi. Onun başlıca ideyalarını dövlət tənzimlənməsi fəaliyyətinin həcminin ixtisar edilməsi və həmçinin bazann və xüsusi biznesin böyük tənzimləyici rolunun bərpası təşkil edirdi. İqtisadiyyatın dövlət müdaxiləsinin miqyası iki göstərici ilə: dövlət mülkiyyətinin xüsusi çəkisi və həcmi, həmçinin dövlət büdcəsi vasitəsilə yenidən bölüşdürülülən ÜDM-in payı ilə konkretləşdirilirdi. Beləliklə, bütün qeyd edilənlərdən çıxış kimi neokonservatorlar iki yol təklif edirdilər: 93 1. iqtisadiyyatın dövlət sektorunun özəlləşdirilməsi. Çox maraqlı faktlardandır ki, də Azərbaycan Respublikası da 1990-cı illərdə ikinci dəfə dövlət müstəqilliyini əldə etdikdən sonra və bazar iqtisadi sistemə keçməsilə əlaqədar atılan ilk addımlardan biri də dövlət mülkiyyətinin özəlləşdirilməsilə bağlı dövlət proqramının qəbul edilməsi olmuşdur. 2. Dövlət büdcəsi vasitəsilə ÜDM-in yenidən bölgüsünün bölgü paylarının aşağı salınması. Deməli, neokonserv'ator- ların konkret təklifləri və tövsiyələri məhz vergilərin və sosial xərclərin aşağı salınması olmuşdur. Beləliklə, neokonservator- lann iqtisadi sahə və sferalardakı ideyalannm əsas mahiyyətini iqtisadiyyatın tənzimlənməsinin ümumi səviyyəsinin aşağı salınması və azad sahibkarlıq şüarlarının yenidən canlandınlması təşkil edirdi. 7.3. “Tetçerizm”, “reyqanomika'”baxışları və neokonserva- tizmin bəzi çatışmamazlıqları Tetçerizmin iqtisadi proqramında dövlət mülkiyyətinin ixtisar edilməsi, özəlləşdirmə birinci dərəcəli məsələlər kimi irəli sürülmüşdü. ABŞ-da məlum olduğu kimi böyük dövlət sektoru mövcud olmadığı üçün reyqanomikanm mərkəzi məsələsini əsasən vergi islahatı; vergi daxil olmaların ümumi cəminin təxminən 30% azaldılması (xüsusilə daha çox təminatlı amerikalılar hesabına) təşkil edirdi. Hərbi xərcləri əksinə qəti olaraq beynəlxalq kurslara uyğun R.Reyqan artırmağı planlaşdınrdı. İnflyasiya ilə mübarizə məqsədilə balanslaşdınimış büdcə siyasəti önə çəkilirdi ki, bunu da sosial proqramlann ixtisar edilməsi nəticəsində nail olunmasına çalışırdılar; ABŞ-da sosial proqramların bir çoxu tamamilə ləğv edilirdi, ya da ki, onların Yüklə 8,38 Kb. Dostları ilə paylaş:
|