L. F. Mahmudova RƏYÇİLƏR; I e. d., prof. D.Ə. Vəliyev dos. A. Y. Yəhyayeva Məmmədova Ş. S., Əmiraslanova N. T. Müasir iqtisadi nəzəriyyələr. Dərs
Yüklə 8,38 Kb. Pdf görüntüsü
|
Təklif nəzəriyyəsinin ən mühüm xidməti - iqtisadi artım probleminin əsaslı surətdə ö)Tonilməsidir. Təklif nəzəriyyəsinin monetarizmdən fərqli cəhəti, onun nümayəndələrinin istehsal amillərinin (kapital və iş qüvvəsi) təklifinin uzunmüddətli dövlət tənzimlənməsini, vergi dərəcəsini aşağı salmağı və məhdud pul siyasətinin yeridilməsini zəmri hesab etmələridir. İqtisadi təklif nəzəriyyəsi məcmu təklifi öyrənən cərəyandır. Onun mahiyyəti məcmu təklifi stimullaşdırmaq, istehsalı və məşğulluğu fəallaşdırmaqdır. Bu nəzəriyyənin tərəfdarı bazarı - iqtisadiyyatın təşkilinin ən səmərəli üsulu və təbii qərarlaşmış iqtisadi fəaliyyət sistemi kimi qələmə verirlər. Təklif iqtisadiyyatı məktəbinin dörd əsas məqamlannı aşağıdakı kimi ümumiləşdirmək olar: 1. Birincisi, onun metodologiyası ilə bağlıdır. Belə ki, bu təlim iki məktəbin - neoavstriya və ınobetarizmin sintezi adlanır. Artıq məlumdur ki, neoavstriya məktəbini ABŞ-da işləyən avstriyalılar olan L.Mizes və F.Hayek təmsil edirdi. F.Hayek 1974-cü ildə “Pul nəzərij/yəsinin, konyuktur dalğalar, iqtisadi, sosial və struktur proseslərin tədqiqi” işinə görə Nobel mükafatına layiq görülmüşdür. Neoavstraliyalılar - tam mənada bazar iqtisadçıları və xalis konservatorlardır. Təklif iqtisadiyyatının nümayəndələri də öz təlimlərində F.Hayekin foımalaşdırdığı dörd vacib tezislərə söykənirlər: a) inhisar bazar qaydalan, F.Hayekə görə, iqtisadiyyat o qədər mürəkkəb prosesdir ki, insan ağlı obyektiv iqtisadi qanunları dərk etmək vəziyyətində olmur. Ona görə də, onun tənzimlənməsinin ən yaxşı vasitəsi A.Smitin “görünməz əl” prinsipidir. Düzdür, F.Hayek bazarın “spontan” - öz-özünü tənzimləmə xarakterini ideallaşdınmr. Əgər, dövlət iqtisadiyyata müdaxilə edərsə, onda o doğulmağa başlayır. F.FIayekə görə, 109 “gömnməz 3İ” ilk növbədə insanların sərbəst fərdiliyinə uyğundur, ikincisi, məhdud resurslan daha yaxşı bölüşdüriir, daha sonra isə bazar qanunlan haqqında daha yaxşı məlumat verir. b) Təklif iqtisadiyyatının söykəndiyi, ikinci tezis bazarın təmizliyi konsepsiyasıdır. F.Hayekə görə, dövlət bazan çirklən- dirir, buna görə də o, dövlət tərəfindən iqtisadiyyatın tənzimlənməsinin bütün istiqamətlərinə əks gedir. c) Təklif iqtisadiyyatının dayaq nöqtəsi hesab etdikləri F.Hayekin üçüncü tezisini- yenidən bölüşdürücü büdcə siyasətinin kəskin tənqidi təşkil edir və bu bölgünün iqtisadiyyata və cəmiyyətə zərbə vurduğunu qeyd edir. d) Dördüncü tezis - həmkarların kəskin tənqidilə bağlıdır. O, həmkarların fəaliyyətini əməyin inhisarlaşdıniması adlandırır. Düzdür, təklif iqtisadiyyatının nümayəndələri tam mənada F.Hayeklə razılaşmırdılar. Belə onların fikrinə görə, F.Hayek iqtisadiyyatda dövlət üçün heç bir yer qoymur. Onlar sadəcə, dövlətin tənzimləmə funksiyalarının aşağı salınmasını təklif edirlər, bu funksiyaların tamamilə aradan qaldırılmasının tərəfdarı deyildilər. Təklif nəzəriyyəsinin nümayəndələri monetaristlərlə də fikir ayrılığına malikdirlər. Belə ki, monetaristlər əsasən mübadilə sferasına üstünlük verirdilərsə, təklif iqtisadçıları isə istehsalı ön plana çəkirlər. 2. Təklif iqtisadiyyatının ikinci əsas məqamı - işsizlik nəzəriyyəsilə bağlıdır. Onlar sosial zəmanətlər sistemini tamamilə rədd edirlər. Məlum olduğu kimi, M.Fridmen bu sistemə müəyyən yer vemıişdir; Sosial xərclər, vergilər, yığımlar, investisiyalar, məşğulluqlar. M.Feldşteynin bir çox kəskin məhdudiyyətlər modeli təklif olunmuşdu. 110 3. Təklif iqtisadiyyatının üçüncü əsas məqamı - inflyasiya ilə bağlıdır. Onlar M.Fridmenin pul kütləsinin məhdudlaşdıniması tezisilə həmfikir idilər. Ancaq bu problemin həlli məsələsində onlar M.Fridmcndən (yəni, dövlət məmurları arasında onları düzgün pul siyasəti aparılması ilə bağlı aydmiaşdırıcı işlərin həyata keçiri İməsiuin zəruriliyini) fərqlənirdilər: belə ki, onlar məmurlann ictimai deyil, şəxsi maraqlar nöqteyi-nəzərdən hərəkət etdiyini göstərərək, aydmiaşdırıcı tədbirlərin qaydasız olduğunu qeyd edirlər. 4. Təklif iqtisadiyyatı təliminin dördüncü əsas məqamı - iqtisadi artımla bağlıdır. Bu nəzəriyyənin tərəfdarları iqtisadi artımla bağlı. Vergi dəyişikliklərilə bağlı onlarm irəli sürdükləri tövsiyələr bunlardır: bütövlükdə ev təsərrüfatlanndan və sahibkarlardan yığılan vergiləri ixtisar etmək (ancaq, bərabər ölçülərlə olmadan) lazımdır. İlk növbədə investisiyalardan və yüksək gəlirli insanlardan vergiləri azaltmaq lazmıdır. Bu isə, öz növbəsində problemsiz olaraq, yığımların investisiyalara çevrilməsinə gətirib çıxarar. Nəticədə, investisiyalann artımı və iş yerlərinin sayı yüksəlir. 9.2. Təklif iqtisadiyyatı nümayəndələrinin işsizlik, inflyasiya, dövlətlə bağlı baxışları və Laffer səmərəsi Təklif nəzəriyyəsinin nümayəndələri monetarizm tərəfindən yaradılmış işsizlik, inflyasiya və iqtisadiyyatın dövlət tənzimləməsi konsepsiyalarına bəzi əlavələr etmişlər. Bu nəzəriyyənin tərəfdarları qeyd edirlər ki, təbii işsizliyin əsas amili dövlətin sosial təminat sistemidir. Geniş miqyaslı sosial proqrama dövlət büdcəsinin xərclərinin artması, sonuncu 3 ^a isə vergi rüsumlarmın yüksək dərəcəsinin səbəbi kimi baxırlar. Vergi dərəcələri yüksək olduqda vergilər ödənildikdən sonra real I I I Yüklə 8,38 Kb. Dostları ilə paylaş:
|