M-61 I e. d prof., Zahid Fərrux Məmməd
Yüklə 2,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
147 Mərkəz Bankın fəaliyyətinin əsas məqsədi öz səlahiy- yətləri daxilində qiymətlərin sabitliyinin təmin edilməsini nəzərə alaraq Milli Bank monetar amillərdən asılı olaraq dəyişən baza inflyasiya göstəriъisini hədəfləyir. Baza inflyasiya üzrə hədəf MB tərəfindən hər növbəti il üçün işlənən və iъti- maiyyətə bəyan olunan pul siyasətinin əsas istiqamətlərindəöz əksini tap ır. Pul siyasəti üzrə son məqsədə nail olmaq üçün aralıq hədəflər müəyyən edilir. Baza inflyasiya üzrə illik hədəfə nail olmaq üçün pul siyasətinin aralıq hədəfləri kimi pul kütləsindən və Nominal Effektiv Məzənnədən (NEM) istifadə edilir. Hədəf götürülən inflyasiya səviyyəsindən asılı olaraq tələb olunan pul kütləsinin artım həddi və eləъə də NEM-nin dəyişim trayektoriyası təyin edilir. Sonra bu göstəriъilər pul si- yasətinin tətbiqi üçün istiqamət rolunu oynayır. Azərbayъanda pul siyasətinin aralıq məqsədləri kimi pul kütləsi və NEM-dən istifadə olunması uzunmüddətli dövrdə inflyasiyanın dinami- kasının əsasən məhz bu parametrlərdən asılı olması iləəlaqə- dardır. Pul siyasətinin aralıq hədəflərindən asılı olaraq onun əməliyyat hədəfləri m üəyyənləşdirilir. Pul siyasətinin əməliyyat hədəfləri pul bazası və manatın ABŞ dollarına nəzərən ikitərəf- li nominal məzənnəsidir. Bu göstəriъilərdən əməliyyat hədəfləri kimi istifadə edilməsi ölkənin maliyyə bazarlarının xüsusiyyət- ləri iləəlaqədardır. Belə ki, sərənъamda olan pul siyasəti alətləri vasitəsilə Mяркязи Bank pul bazasına və ikitərəfli məzənnəyə digər potensial operativ hədəflərə müqayisədə daha effektiv təsir göstərə bilir. Pul siyasətinə dair gündəlik qərarlar pul bazasının və ABŞ dollarının məzənnəsinin dəyişimində dərhal öz əksini tapır. Pul bazasının və manatın ABŞ dollarına nəzərən məzənnəsinin dəyişimi isə pul kütləsinə və NEM-ə təsir göstərir. Bu da müəyyən vaxt ərzində inflyasiya üzrə hədəfə nail olmağa imkan verir. Operativ hədəflərdən asılı olaraq pul siyasəti alətlərinin kəmiyyət parametrləri, o ъümlədən açıq 148 bazar əməliyyatlarının həъmi, valyuta mübadiləsinin məbləği və s. müəyyənləşdirilir. Maliyyə bazarlarının inkişaf səviyyəsini nəzərə alaraq Mяркязи Bank 2007-ъi ildən etibarən pul siyasətinin beynəlxalq ətandartlara uyğunlaşd ırılmasıçərçivəsində «faiz dərəcələri dəhlizi» yanaşmasının tətbiqini nəzərdə tutur. Yeridilən pul siyasətinin reallaşması mexanizmlərinin mütərəqqi forma- larından olan faiz dəhlizinin tətbiqiqи yeni əməliyyat struktu- runu nəzərdə tutmaqla Mяркязи Bankın iqtisadiyyatda pulun dəyərinə təsir etmək imkanlarının genişləndirəcəkdir. Mərkəzi Bank Pul siyasətini aşağıdakı alətlər vasitəsilə həyata keçirir: 1. açıq bazarda əməliyyatların aparılması; 2. faiz dərəcələrinin müəyyənləşdirilməsi; 3. kredit təşkilatlarıüçün məcburi ehtiyatların müəyyənləşdirilməsi; 4. kredit təşkilatlarının yenidən maliyyələşdirilməsi; 5. depozit əməliyyatlarının aparılması; 6. bank əməliyyatlarının məhdudlaşdırılması; 7. beynəlxalq təcrübədə qəbul edilmiş pul siyasətinin digər alətləri. 8. Mərkəzi Bank bu Qanunla müəyyən edilmiş məqsəd və funksiyalarına uyğun olaraq bu Qanunun 29.1-ci maddəsində göstərilənlərdən özünün məqbul hesab etdiyi alətləri tətbiq edir. Kredit təşkilatları ilə qarşılıqlı fəaliyyət göstərmək məqsədilə, Mərkəzi Bank kredit təşkilatlarının, onların ittifaq və assosiasiyalarının nümayəndələrini cəlb etməklə bank işinin ən vacib məsələləri barəsində məsləhətləşmək, əməli təklifləri öyrənmək üçün ictimai əsaslarla fəaliyyət göstərən şuralar, işçi qrupları yarada bilər. Mərkəzi Bank kredit təşkilatlarının öhdəlikləri üzrə, kredit təşkilatları isə Mərkəzi Bankın öhdəlikləri üzrə məsuliyyət daşımırlar. Mərkəzi Bankın klassik хцсусиййятля- ринdən biri də onun kredit təşkilatlarıüçün sonuncu instansiya kreditoru olmasıdır. Belə ki, Mərkəzi Bank zəruri hallarda kredit təşkilatlarına müəyyənləşdirilmiş uçot stavkasına görə qısamüd- 149 dətli kreditlər verir. Nəhayət, Mərkəzi Bankın dövlətə müna- sibətdəəsas səlahiyyətlərindən biri də onun Azərbaycan döv- lətinin bankiri və müşaviri rolunda çıxış etməsi, həmçinin bank sistemi vasitəsilə dövlət büdcəsinin kassa icrasını təşkil etməsidir. 2008-ci ildə Mərkəzi Bank pul siyasəti üzrə hədəflərinə nail olmaq üçün faiz dəhlizinin parametrləri, məcburi ehtiyat normaları, açıq bazar əməliyyatları kimi alətlərdən aktiv istifadə etmişdir. Bankların likvidlik göstəricilərinin daha da yaxşılaşdırıl- ması məqsədilə onların xarici öhdəlikləri 5%-lik məcburi ehtiyat normasından azad olunmuşdur. Daxili öhdəhklər цzrə məcburi ehtiyat normaları isə oktyabr ayında 12%-dən 9%-ə, dekabrın 1-dən isə 6%-ə endirilmişdir. Eyni zamanda məcburi ehtiyat normalarrının ortalarına müddəti 15 gündən 1 ayadək uzadılmışdır ki, bu da banklar tərəfindən likvidliyin daha səmərəli idarə olunmasına şərait yaratmışdır. Təkcə məcburi ehtiyat normalarının azaldılması hesabına bank sisteminə 2008-ci ildə 346.3 mln. manat həcmində likvidlik dəstəyi həyata keçirilmişdir. Banklara verilən likvidliyin 63%-i xarici valyutada olan öhdəliklərə, 37%-i isə milli valyutada olan öhdəliklərə görə məcburi ehtiyat normasının azaldılması hesabına baş vermişdir. Bank sistemindəki likvidliyi tənzimləmək üçün Mərkəzi Bank 2008-ci ildə açıq bazar əməliyyatlarından da fəal istifadə etmişdir. Qlobal maliyyə böhranının təsiri ilə bankların sərbəst vəsaitlərinin azalması onların portfelinin də adekvat olaraq azalması ilə müşayiət olunmuşdur. Eyni zamanda Mərkəzi Bank hesabat ilində bankların likvidlik çatışmazlığını nəzərə alaraq onların yenidən maliyyələşdirməsini aktivləşdirmişdir. 2008-ci il ərzində Mərkəzi Bankın banklarla əməliyyat saldosu (AMB tərəfindən bank sistemindən cəlb edilən likvidlik ilə AMB tərəfindən bank sisteminə verilən vəsaitlərin həcmi arasındakı fərq) 3 dəfəyə yaxın azalmış və dekabr ayının sonuna 175.6 mln. manat təşkil etmişdir. Bu göstəricinin əhə- miyyətli aşağı düşməsi məcburi ehtiyat normalarının Yüklə 2,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|