M. A. Axmatov Toshkent To‘qimachilik va yengil sanoat insti tuti kafedra mudiri, t f. n, dotsent
Yüklə 3,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
| 2.2. IPAK QURTINING ZARARKUNANDALARI
HAMDA KASALLIKLARI Sariq kasali. Eng ko‘p tarqalgan kasalliklardan hisoblanib, bu kasal bilan qurtlar uchinchi va to‘rtinchi yoshlari davrida, po‘st tashlangandan keyin paydo bo‘ladi. Sariq kasal tekkan qurtlar juda ham semirganday bo‘lib, rangi sarg‘ayadi, juda ham ojizlanib qolib, ishtahasi susayadi va harakati susayadi. Bunday qurtlar bir-ikki kun o‘tgach nobud bo‘ladi. Tosh (muskardina) kasallikning paydo bo‘lishiga sabab — qurtxonaning zaxlanishi, havoda namlikning ko‘payib ketishidir. Bu kasal bilan kasallangan qurtlar bo‘sh, kam harakatchan bo‘lib, barg yeyishdan qoladi. Badanlari bo‘shashib, toshdek qotadi va 6—12 kundan so‘ng halok bo‘ladi. Qurtlarning rangi ba’zan oqimtir va ko‘kish bo‘ladi. Qurtni qo‘lga olib ozgina bukilsa, darrov sinadi. 5-yoshda kasallangan qurtlar pilla o‘rashi mumkin, lekin bu pillalar yengil va pillasi shiqillatilsa, qattiq ovoz beradi. Jonsizlik yoki o‘lat (mertvennost) kasalligi eng qo‘rqinchli kasalliklardan 83 bo‘lib, u qurtning beshinchi yoshining ikkinchi yarmida va pilla o‘rash oldidan tarqaladi. Bu kasal bilan kasal langan qurtlar to‘satdan barg yeyishdan qoladi va so‘kichakning atrofiga chiqib, harakatdan to‘xtaydi. Liqqoq (chaxlost) kasali qurt boqish qoidalariga to‘la amal qilinmaganda va beshinchi yoshda paydo bo‘ladi. Bu kasalga yo‘liqqan qurtlar bargni oz yeydi, nimjon bo‘lib, terisi burishib qoladi. Kasallangan qurtlar pilla o‘rashi mumkin, lekin ularning pillasi mayda va puch bo‘ladi. Kasalliklarga qarshi kurash choralaridan biri urug‘ni faqat sog‘lom kapalakdan olish, shu bilan birga qurtxona hamda asbob-uskunalarni dezinfeksiyalash, qurt boqish davrida sanitariya va agrotexnika qoidalariga qat’iy amal qilishdan iborat. Kasallangan qurtlar tezda yo‘qotilishi va qurtxona 2 % li monoxloraminga ammiak selitra qo‘shib (baravar miqdorda) dezinfeksiya qilinishi tavsiya etiladi. Qurt boqishni boshlashdan oldin qurtxonalar ta’mirlanib, devorlari toza o‘ldirilmagan ohak bilan tekis qilib oqlab chiqiladi. Xonaning hamma joyi 3—4 % farmalin bilan dezinfeksiya qilingandan keyin, xona 48 soat davomida havo kirmaydigan qilib bekiladi. Shundan keyin xona yaxshilab shamollatiladi. Har bir zot qurt o‘ragan o‘ziga xos shakli, rangi, hajmi va ipagining chiqishligi bilan bir-biridan farq qiladi. Bundan tashqari, ipak qurti qanday sharoitda tarbiya qilinmasin baribir pillasining orasida ma’lum miqdorda nuqsonli pillalar ham bo‘ladi. Lekin ipak qurti boqish texnikasi qanchalik sifatsiz o‘tkazilsa, shuncha nuqsonli pilla ko‘payadi. Nuqsonli pillalar xarakteri va o‘lchamlariga hamda keyingi texnologik jarayondagi ishlanishiga qarab pasaytirilgan navlarga baholanadi yoki nuqsonli deb topiladi. Quyida eng ko‘p uchraydigan pilla nuqsonlari tavsiflari va ularning 2.4-rasm. Pillaning tuzilishlari: 1 — sharsimon; 2 — ellipsli bo‘g‘imsiz; 3 — ellipsli bo‘g‘imli; 4 — ellipsli yaqqol bo‘g‘imli; 5 — silindrsimon cho‘zinchoq; 6, 7 — o‘tkir uchli. 1 2 3 4 5 84 paydo bo‘lish sabablarini ko‘rib chiqamiz (2.5-rasm). Noto‘g‘ri shakldagi pillalar (ayniqsa xunuk va nayzali) dan olingan ipak tolasi ko‘p tugunli va sifati past bo‘ladi, juda o‘tkir nayzali pillalardan ipak tortilganda ular qutbdan teshiladi, shuning uchun ular suvga cho‘kib ketadi va ipak tortib bo‘lmaydi. Dukurma pilla — bir qurtdan o‘ralmay, ikki-uchta qurtlarning bitta pilla o‘rashdan hosil bo‘lgan pilla. Pillaning hajmi oddiy pillaning hajmiga qaraganda katta, qattiq va sharsimon bo‘ladi. Qurti g‘umbakka aylanmagan pilla — bunday pishib yetilmagan pillalar ularning barvaqt terilishidan yoinki qurtlarning g‘umbak larga aylanishidan oldin terilganligidan hosil bo‘ladi. Atlasli pilla qobig‘ining donadorligi yaxshi ajralib turmaydi va biroz yaltiroq tovlanadi. Bu xil pillaning tolalari bir-biriga yaxshi yopishmagan bo‘ladi. Oq pachoq pilla boshqa pillalardan o‘z qobig‘ining yupqa bo‘lishi bilan ajraladi. Qobig‘i yupqa bo‘lganligidan tez pachoq bo‘lishi mumkin. Oq pachoq pilla paydo bo‘lishi sababi, qurtning ayniqsa oxirgi yoshda ovqatga yaxshi to‘ymasligidir. Qora pachoq pillalar ko‘pincha kasal qurtlar o‘ragan pilladan paydo bo‘ladi, ayniqsa, qorason bilan kasallangan qurt pilla o‘rab bo‘lib, g‘umbakka aylanmay o‘ladi va chiriydi. Go‘ng pillalar qobig‘ining ichki devorlariga chirigan qurtning yoki g‘umbakning yopishishi natijasida paydo bo‘ladi. Bu pillalarni shiqillatilsa, odatdagi ovozni bermaydi. Usti dog‘ pilla qora pachoq pillalar boshqa ifloslangan pillalarga tegishi natijasida hosil bo‘ladi. Pilla dog‘larini o‘lchamlariga qarab bu pillalar navi past yoki nuqsonli pillalarga kiritiladi. Yüklə 3,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|