M. Ə. MƏMMƏdov

xanaları üçün oxuculara yaxşı xidməti və kitab fondunu tam 
mühafiz
əsini təmin edəcək (fond-saxlayıcı  otaq  hər 1000 
kitab üçün 3 
kvadrat metr oxu zalı, abonomentə 20 kvadrat 
metr hesabı ilə) lazımi uyğun otaqlar ayırsınlar.  
Əmrdə ETK-lar üçün otaq sahələrinin həcminin, kitab 
fondunun miqdar
ına  görə  hesablanması  meyarı  10-15 min 
nüsx
ə  fondu olan ETK-lar üçün orta hesabla 50-60 kvadrat 
metr sah
əni təmin edir. Məhz bu səbəbdən hazırda respublika 
ETK-
larının  çoxu  orta  hesabla  bir  o  qədər otaq sahəsinə 
malikdir. 
Şübhəsiz inzibati amirlik idarəetmə  sistemi  şərai-
tind
ə  başqa  cür  ola  bilməzdi.  Belə  ki,  müvafiq  əmrdən və 
buna  uyğun  digər  əmr və  göstərişlərdən  sonrakı  dövrlərdə 
adları  qeyd  edilən iri sənaye sahələrinin ETK-şəbəkələrinin 
maddi-
texniki bazalarının xeyli yaxşılaşması, kitab fondları-
nın dinamik inkişafı, oxuculara xidmət göstəricilərinin yük-
s
əlməsi haqqında və yaxud müsbət dəyişiklikləri təsdiqləyən 
xeyli faktlar v
ə yazılar vardır.  
1965-ci ild
ə  “Texniki  kitabxanalar”adlı  ümumittifaq 
xüsusi ixtisas jurnalında dərc olunmuş məqalədə göstərilirdi 
ki, Az
ərbaycanda texniki kitabxanaların maddi-texniki baza-
ları hiss olunacaq dərəcədə möhkəmlənmiş ümumi fəaliyyəti 
canlanmışdır. Həmçinin ona qədər ETK-nın, o cümlədən Qa-
radağ Neft-qazçıxarma İdarəsinin (NQÇİ), Neftcihaz Xüsusi 
Konstruktor Bürosunun, P.
Montin adına Neft-mədən Maşın-
qayırma  Zavodunun,  yeni  Bakı  Neftqayırma  Zavodunun  və 
başqalarının  texniki  kitabxanalarının  yeni otaqlarla təmin 
olunduğu göstərilirdi.  
Eyni zamanda bu müsb
ət hallarla  yanaşı qeyd  edilirdi 
ki,  idar
ə və təşkilatların vacib olan vəsaiti ayırmalarına res-
38 

---

publikada  kitabxana  avadanlığı  və  texnikası  hazırlayan,  is-
tehsal ed
ən,  xüsusi  ixtisaslaşmış  müəssisələr  olmadığından 
texniki  kitabxanalar  lazımi  avadanlıq  və  texnikanı  almaqda 
ç
ətinliklə qarşılaşırdılar.  
Yeri g
əlmişkən qeyd edilməlidir ki,  bu gün də  res-
publikamızda  standart  ölçülü,  xüsusi müasir kitabxana ava-
danlıqları  və  texnikası  istehsal  edən və  hazılayan  müəssisə 
yoxdur.  Bu da t
əkcə  texniki  kitabxanaların  deyil,  ümumiy-
y
ətlə,  respublikanın  bütün  kitabxana  şəbəkələrinin  qarşılaş-
dığı ciddi problemlərdən biridir.  
M
əhz bu səbəbdən də hazırda bütün kitabxanalar kimi, 
ETK-
şəbəkələri  də  demək olar ki,  20-30 il və  ondan çox 
əvvəl istehsal olunmuş və buraxılmış avadanlıqlarla, texnika 
il
ə kifayətlənməli olurlar.  
Ona gör
ə  vaxtı  ilə  respublikanın  və  keçmiş  ittifaqın 
m
ərkəzi mətbuatında  Azərbaycanda  kitabxanaların  müasir 
texnika v
ə  avadanlıqlarla  təminatı  vəziyyətinin zəif  olması 
v
ə  bu göstəriciyə  görə  müttəfiq  respublikalar  arasında 
sonuncu yerd
ə olduğu qeyd edilmişdir.  
Respublikanın  Elmi-Texniki Kitabxana  şəbəkələrinin 
maddi-texniki 
bazasının müasir vəziyyətini obyektiv qiymət-
l
əndirilməsi və səciyyələndirilməsi məqsədilə son 20-30 illik 
bir  dövr
ə  nəzər  salınmışdır.  Bu  zaman  aydın  olmuşdur  ki, 
80-ci  ill
ərə qədər ETK-ların maddi-texniki bazaları nisbətən 
dövrün t
ələblərinə cavab vermişdir. Bu proses ildən-ilə, daha 
çox d
əyişilmiş və 90-cı illərin sonunda özünün ən ağrılı və-
ziyy
ətinə çatdırılmışdı.  
İkinci nəzərə çarpan əsas cəhətlərdən biri istehsal sahə-
l
ərində (NQÇİ-lərdə, zavodlarda, fabriklərdə) və qeyri-isteh-
39 

---

sal  sah
ələrində  (Elmi-Tədqiqat  institutlarında,  layihə-konst-
ruktor  büro  v
ə  təşkilatlarında)  fəaliyyət  göstərən  ETK-ların 
maddi-texniki 
bazalarında (əsasən otaq sahələrində, yazı ma-
şınları və oxu aparatlarının təminatında və s. -də) olan fərq-
l
ərdir. Belə ki, qeyri-istehsal sahələrin ETK-ları otaq sahəsi 
v
ə  avadanlıqlarla  daha  yaxşı  təmin  olunmuşdur.  Onların 
çoxu 
geniş,  yararlı  otaqlarla,  yazı  maşınları,  oxu  avadan-
lıqları  ilə  təmin  olunmuş  və  ədəbiyyat  alınması  üçün  daha 
çox v
əsait ayrılmışdır. Məs., İstehsalata xidmət edən respub-
likanın ən iri zavodlarından olan Səttərxan  adına Bakı Neft 
Maşınqayırma  Zavodunda  ETK-nın  yerləşdiyi  otaq  sahəsi 
c
əmisi  46,  1km
2
; 
Bakı  Neft  Mədəni  Maşınqayırma  Zavo-
dunda ETK-nin otaq sah
əsi 52 km
2
, N
ərimanov NQÇİ-nın və 
Bin
əqədi  NQÇİ-nin  ETK-larının  hər biri fəhlə  yataqxa-
nasında  30-35 km
2
  sah
əyə  malik  olmuşlar.  Belə  az  sahəyə 
malik  olan  ETK-lar  bununla  bitmirdi.  Lakin  qeyri-istehsalat 
sah
ələrində  fəaliyyət  göstərən  ETK-lar  100-300  km
2 
otaq 
sah
əsinə  malik  olmuşlar.  Bu  da  şübhəsiz  həmin  kitabxa-
nalara oxuculara xidm
ət işində daha geniş imkanlar yaradır-
dı. Məs.: Azərbaycan  Neft Maşınqayırma Elmi-Tədqiqat və 
Layih
ə  İnstitutunun  ETK-sı  250  km
2
,  Neft-kimya  Avtomat 
Elmi-T
ədqiqat və Layihə İnstitutu ETK-sı 280 km
2
  otaq  sa-
h
əsinə malik olmuşdur. Qeyri-istehsalat sahələrində fəaliyyət 
göst
ərən ETK-ların böyük hissəsi geniş otaq sahələrinə malik 
olmuşdur.  Belə  bir  fərqli  cəhətin  yaranmasının  əsas  səbəb-
l
ərindən biri elmi-tədqiqat institutlarının və layihə-konstruk-
tor t
əşkilatlarının ETK-larının daha çox sənəd fonduna malik 
olması faktı ilə bağlıdır. İstehsalat sahələrində fəaliyyət gös-
t
ərən  ETK  fondlarında  10-15  min,  ən  çox  halda  20-30  min 
40 

---