M. Ə. MƏMMƏdov

ması, bir çox problemlərə baxmayaraq XXI əsrin astanasında 
c
əmiyyət həyatının  bütün  fəaliyyət sahələrində  demokratik 
islahatların ardıcıl olaraq həyata keçirilməsi və s. -dir. Bütün 
bunlar XXI 
əsrdə  Azərbaycan  Respublikasının  tam  demok-
ratik dövl
ət  kimi  formalaşmasına  və  hərtərəfli  inkişafına 
şərait yaradır.  
Qeyd etm
ək  lazımdır  ki,  son yuzillikdə  Azərbaycan 
xalqının  qazandığı  qiymətli sərvətlər içərisində  onun  özünü 
bir xalq kimi d
ərketməsi və dövlətçiliyini inkişaf etdirməsi, 
milli xüsusiyy
ətlərin  qorunub  saxlanması  və  s.  mühüm yer 
tutur.  Elm,  t
əhsil və kitabxana işi sahəsində qazanılmış nai-
liyy
ətlər bu qiymətli sərvətlərin tərkib hissəsini təşkil edir.  
  Ölk
ədə  mədəni  inkişafın  mühüm  bir  göstəricisi kimi 
respublikam
ızda kitabxana işinin hazırkı keyfiyyət göstərici-
l
əri  haqlı  olaraq  mütəxəssislər tərəfindən birmənalı  qəbul 
edilm
əsə  də,  onun 80-90-cı  illərdə  sayca  artması  bütün  iri 
yaşayış məntəqələrinin və əmək kollektivlərinin kitabxana ilə 
əhatə olunması faktı danılmazdır.  
  
Bunu  ayrı-ayrı  aktlardan  və  rəqəmlərdən də  görmək 
olar.  Bel
ə  ki,  XX  əsrin  əvvəllərində,  bolşeviklərin inqilabi 
çevrilişinə qədər Azərbaycanda ümumi fondu 18 min nüsxə 
kitab fondu olan,  c
əmi 25  kitabxana  olduğu  göstərilirsə, 
SSRİ-nin dağıldığı ərəfədə, 1986-cı ilin statistik məlumatına 
gör
ə,  respublikamızda  ümumi  fondu  114,  9 milyon nüsxə 
olan  9548  kitabxana  olmuşdur.  Bu  kitabxanaların  4293-ü 
kütl
əvi, 4423-ü məktəb və uşaq, 832-i elmi-texniki və xüsusi 
kitabxanalar olmuşdur.  
Bu kitabxana şəbəkələri respublika əhalisinin müxtəlif 
tip v
ə növ ədəbiyyata olan tələbatları və sorğuları ödəməklə, 
35 

---

elmin,  t
əhsilin və  texniki tərəqqinin  inkişafında  mühüm  rol 
oynayırlar.  
Respublikanın vahid kitabxana sisteminin ayrılmaz bir 
hiss
əsini təşkil  edən  elmi-texniki  kitabxana  (ETK)  şəbəkəsi 
başqa şəbəkələrlə müqayisədə kiçik olsa da (1986-cı ildə 832 
elmi-texniki v
ə  xüsusi  kitabxana  olmuşdur)  lakin  onların 
fondunda toplanmış müxtəlif cür sənədlərin ümumi miqdarı 
respublikamızda  fəaliyyət göstərən  bütün  kitabxanaların 
ümumi fondunun üçd
ə birini (39, 8 milyon nüsxə) təşkil edir. 
Respublikanın elmi-texniki kitabxana şəbəkəsi geniş olmasa 
da respublikanın iqtisadiyyatını təmin edən bütün sənaye sa-
h
ələrinin iri idarə  və  müəssisələrinin çoxunda ETK-lar 
f
əaliyyət göstərmişdir.  
  90-
cı illərin əvvəllərinə olan məlumata görə, respub-
lika  iqtisadiyyatının  əsasını  təşkil  edən  irili-xırdalı  müxtəlif 
s
ənaye sahələri üzrə 30-dan çox nazirliyin, istehsalat birliklə-
rinin,  komit
ə  və  idarələrin tabeliyində  olan idarə  və  müəs-
sis
ələrdə  145  Elmi-Texniki Kitabxana  fəaaliyyət göstərmiş-
dir  (b
unlar  yalnız  metodiki mərkəz kimi,  Respublika  Elmi-
Texniki Kitabxanasında qeydiyyatı olan və ora illik hesabat 
t
əqdim edən ETK-lardır.)  
Hazırda  respublikanın  bütün  sənaye sahələrini  əhatə 
ed
ən bu ETK-ların normal fəaliyyəti üçün vacib olan lazimi 
maddi-
texniki bazası əsasən vardir.  
Az
ərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti, Azəriqaz 
v
ə neft-kimya, neft və maşınqayırma, elektrotexnika maşın-
qa
yırma,  yüngül sənaye və  s.  sənaye sahələrinin idarə  və 
mü
əssisələrinə  mənsub olan bu ETK-ların  çoxu  inzibati 
binalarda,  layih
ə-konstruktor bürolarının, təşkilatlarının yer-
36 

---

l
əşdiyi binalarda, mədəniyyət sahələrində və bəzən fəhlə ya-
taqxanalarında  ayrıca  bir-iki,  tək-tək hallarda  isə  üç otaqla 
t
əmin edilmişdilər.  
80-
cı  illərin sonuna və  90-cı  illərin  əvvəllərinə  olan 
m
əlumata və tədqiqatçının şəxsi müşahidəsinə görə, yuxarıda 
adları  qeyd  edilən sənaye sahələrində  fəaliyyət göstərən 
ETK-
ların əksəriyyəti orta hesabla 50-60 kvadrat metr sahə-
y
ə  malik 2-3  lazımi  tələblərə  cavab verən otaqlarda yerləş-
mişdir.  
Qeyd edilm
əlidir ki,  respublikanın  ETK  şəbəkələrinin 
əsasını təşkil edən Dövlət Neft Şirkəti və ona qohum sənaye 
sah
ələri ETK-larını yararlı otaqlarla, avadanlıqlarla, ədəbiy-
yat almaq üçün lazımi miqdarda vəsaitlə təmin olunması və 
s., o cüml
ədən otaq sahələrinin təxmini həcminin miqdarı da 
h
ələ 67 il əvvəl keçmiş SSRİ Neft Sənayesi Nazirliyinin 03 
dekabr 1949-cu il tarixli, 1475-
saylı müvafiq əmri ilə müəy-
y
ən edilmişdir.  
Qeyd edil
ən nazirliyin əmrində çox ciddi şəkildə idarə 
v
ə müəssisə rəhbərlərinin nəzərinə çatdırılırdı ki, onlar ETK-
ların  işinə,  onun maddi-texniki  bazasının  möhkəmləndiril-
m
əsinə, ədəbiyyat alınmasına lazımi vəsaitin vaxtlı-vaxtında 
ayrılmasına və digər məsələlərin operativ həllinə lazımi diq-
q
ət vermirlər.  Həmçinin  əmrdə  konkret olaraq ondan çox 
idar
ə  və  müəssisənin  adı  çəkilərək göstərilirdi ki,  orda yer-
l
əşən ETK-lar  yararsız  otaqlarla  təmin  edilmişdir.  Hər bir 
idar
ə və müəssisənin baş mühəndisinə əmr edilirdi ki, bu və 
ya dig
ər nöqsanları tezliklə aradan qaldırsınlar.  
Əmrin üçüncü bəndində qeyd edilirdi ki, bütün idarə və 
mü
əssisələrin rəhbərləri elmi-texniki, texniki və tədris kitab-
37 

---