M I l L i k I t a b X a n a
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
M İ L L İ K İ T A B X A N A ____________________________________ 196
yaşamasını nəzərə alaraq Heydər Əliyev bərabər hüquqların təmin edilməsi, yəni dinindən, dilindən, milliyyətindən, irqindən, siyasi mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, bütün insanlarm, vətəndaşların eyni hüquqlara malik olması və bu hüquqlardan səmərəli istifadə etməsi imkanlarmm Konstitusiyada əks olunmasını zəruri sayırdı. Prezident Azərbaycan vətəndaşlarının seçib-seçilmək hüquqlarının təmin edilməsinin Konstitusiyada əsas müddəalardan, fəsillərdən biri kimi əks olunmasına ciddi fikir verməyi məsləhət görürdü. O, bu məsələlərin çox dərindən işlənilməsini və respublikada demokratik prinsiplərin təmin edilməsi üçün bütün dünyanın təcrübəsindən istifadə edilərək Azərbaycanın mövcud tarixi, ictimai-siyasi şəraitinə uyğun olaraq işlənilib hazırlanmasını vacib hesab edirdi. Konstitusiya Komissiyasının sədri Heydər Əliyev layihəni hazırlayarkən birinci növbədə dövlətlə, hakimiyyətlə xalq arasında olan münasibətlərin əks etdirilməsinə xüsusi yer verilməsi fıkrini irəli sürürdü: «Hakimiyyət bölgüsü, - ali icra, qanunvericilik, məhkəmə hakimiyyəti - bunlar hamısı xalqın iradəsinə söykənməli, seçkilər yolu ilə təmin olunmalıdır». Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının yaradılmasında dünyanın demokratik dövlətlərinin təcrübəsindən istifadə edilməsinə də xüsusi əhəmiyyət verilirdi. Heydər Əliyev göstərirdi ki, biz demokratik, hüquqi, dünyəvi dövlət qurmaq üçün inkişaf etmiş Qərb ölkələrinin dövlət quruculuğu, demokratik prinsiplərinin bərqərar olması sahəsində əldə etdiyi nailiyyətlərindən istifadə edirik və edəcəyik. 1 Ona görə də Azərbaycan Konstitusiyasında bu müddəaların, prinsiplərin əks olunmasının əhəmiyyəti və zərurəti xüsusi qeyd edilirdi. Konstitusiyanm əsas vəzifələrindən biri də ondan ibarətdir ki, bu Əsas Qanun respublikada sabitliyi təmin etməyə, sabitliyi pozmaq istəyən qüvvələrin qarşısını qanuni yolla almağa xidmət etməlidir. Heydər Əliyev Konstitusiya Komissiyasının ilk iclasında bu və başqa fikirlərini söyləməklə, özünün qeyd etdiyi kimi, bununla heç də «mən kimə-
1
M İ L L İ K İ T A B X A N A ____________________________________ 197
konseptual prinsiplər haqqında onun bəzi fikirləridir. O bildirirdi ki, bütün məsələlər Komissiyada kollegial işlənilməlidir, çünki Komissiya kollegial bir orqandır, burada nəinki Komissiya üzvlərinin bilik və təcrübəsindən, eyni zamanda respublikanın bütün intellektual potensialından istifadə edilməlidir. Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin başçılığı ilə yeni Konstitusiya layihəsini hazırlayan Konstitusiya Komissiyası altı ay müddətində günbəgün çalışıb yeni layihəni hazırladı və ümumxalq müzakirəsinə verdi. Bu layihənin qısa müddətdə, yüksək səviyyədə işlənməsi Konstitusiya layihəsini hazırlayan Komissiyanın sədri Heydər Əliyevin təcrübəsinin və məsuliyyətinin, bacarığının nəticəsində mümkün olmuşdu. «Komissiyanın sədri kimi şəxsən mən bu böyük tarixi sənədin hazırlanmasında öz şəxsi məsuliyyətimi daim dərk etmişəm... Ona görə də bu sənədin hazırlanmasına xeyli vaxt sərf etmişəm. Haqqım var deyəm ki, çox zəhmət çəkmişəm. Hər bir kəlmənin, hər bir sözün mənasını dəfələrlə araşdırmışam, onun bu gün üçün, gələcək üçün nə qədər əsaslı olmasını dəfələrlə təhlil etmişəm. Mən çox rahatlıq hissi ilə bu layihənin altından imza atır və bu layihəyə görə tam cavabdeh olduğumu bu gün bəyan edirəm». 1
yerində keçirilən yığıncaqlarda, iclaslarda geniş müzakirə edildi. Layihəyə ayrı-ayrı vətəndaşlardan, təşkilatlardan üç mindən çox təklif, əlavə və düzəliş daxil olmuşdu ki, bunlardan da layihənin təkmilləşdirilməsində istifadə edilmişdi. Müzakirələr geniş və demokratik şəkildə keçirilmişdi. Layihəni hazırlayan Komissiyanın sədri şəxsən Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə hətta daha çox maraq doğuran 23-cü maddənin - Azərbaycanı dövlət dilinə aid məsələnin - xüsusi müzakirəsi təşkil edildi. Oktyabrın 14-də Konstitusiya Komissiyasında, oktyabrın 31-də Azərbaycan MEA-da alimlərin, ziyalıların, dilçi mütəxəssislərin və ictimaiyyət nümayəndələrinin iştirakı ilə keçirilən yığıncaqda, noyabrın 2, 5, 10-da Konstitusiya layihəsini hazırlayan Komissiyanın iclaslarında 23-cü maddə ayrıca, həm də geniş və ətraflı müzakirə edildi. Bundan sonra Konstitusiya layihəsi ümumxalq referendumuna təqdim edildi.
1
Heydər Əliyev. Yeni Konstitusiya layihəsini hazırlayan komissiyanın son iclasmda çıxışı. - «Azərbaycan» qəzeti, 21 noyabr 1995-ci il
M İ L L İ K İ T A B X A N A ____________________________________ 198
dövlətin Konstitusiyası referendum - ümumxalq səsverməsi yolu ilə qəbul edildi. Referendumda seçicilərin 86 faizi iştirak etmiş və onlann 91,9 faizi Konstitusiyanm layihəsini bəyənmişdi. 1
Müstəqil Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında indiki və gələcək nəsillər qarşısında Azərbaycan xalqının arzusu aşağıdakı şəkildə bəyan edilir: « - Azərbaycan dövlətinin müstəqilliyini, suverenliyini və ərazi bütövlüyünü qorumaq; - Konstitusiya çərçivəsində demokratik quruluşa təminat vermək». Yeni Konstitusiya beş bölmədən, 12 fəsildən və 158 maddədən ibarətdir. Konstitusiyada demokratik prinsipləri əsas tutaraq insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarına, vəzifələrinə geniş yer verilir. Bunlar ikinci bölmədə 48 maddədən ibarət olub ümumi mətnin üçdə bir hissəsini təşkil edir. Hər bir şəxs doğulduğu gündən ömrünün sonunadək toxunulmaz, pozulmaz, ayrılmaz və azadlıq hüquqları ilə təmin edilir. Yeni Konstitusiyada Azərbaycanın ayrılmaz tərkib hissəsi olan Naxçıvan Muxtar Respublikasına aid xüsusi fəsil ayrılmışdır. Orada Naxçıvan Muxtar Respublikasının statusuna dair 134-cü maddədə qeyd edilir: «Naxçıvan Muxtar Respublikası Azərbaycan Respublikasının tərkibində muxtar dövlətdir». Bu müddəa ətrafında layihənin müzakirəsi zamanı bəzi siyasət adamları tərəfindən anlaşılmazlıq olduğu aşkar edildi. Bəziləri belə düşünürdü ki, guya unitar dövlətin içərisində muxtar respublika bir dövlət kimi ola bilməz. Bəziləri də bunun Azərbaycanın federallaşmasına yol açdığını söyləyirdilər. Bu fikirlərin heç bir elmi, siyasi və hüquqi əsası yox idi. Tarixi təcrübə göstərir ki, dünya praktikasında unitar dövlətlərin tərkibində muxtar qurumların bir dövlət kimi olması mövcuddur. Həm də Konstitusiyada «Naxçıvan Muxtar Respublikasının Azərbaycan Respublikasının ayrılmaz tərkib hissəsi» olması xüsusi qeyd edilir. Digər tərəfdən, Naxçıvan Muxtar Respublikasının yarandığı gündən Konstitusiyanın qəbul edilməsinədək olan tarixi təcrübəsi və ənənələr, həm də gələcək nəzərə alınır.
1
Heydər Əliyev. Müstəqillik yollarında. Bakı, 1997, səh. 312 Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|