M I l L i k I t a b X a n a
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
M İ L L İ K İ T A B X A N A ____________________________________ 199
Respublika statusu verilmişdir. Bu elə bir vaxt idi ki, Naxçıvan əhalisinin varlığı, diyarm özünün taleyi təhlükə qarşısında qalmışdı. 1918-20-ci illərdə daşnakların silahlı dəstələri Naxçıvan əhalisinə vəhşicəsinə divan tutur, oranı erməniləşdirməyə və Ermənistana birləşdirməyə çalışırdı. Həmin vaxtda yerli əhali öz nicatını Türkiyədə gördü. Türkiyə özü çətin şəraitdə - Yunanıstanla müharibə etdiyi və Antanta ağalığına son qoymaq uğrunda mübarizə apardığı vaxtda Naxçıvanı da xilas etdi.
Eyni zamanda Türkiyə Rusiya ilə bağladığı beynəlxalq müqavilədə də Naxçıvanın taleyi qayğısına qaldı. 1921-ci ilin mart ayında Moskvada RSFSR -Türkiyə danışıqları aparıldığı vaxt Naxçıvan haqqında da məsələ müzakirə edildi. Türkiyə nümayəndəsi kamalçılarla daşnaklar arasında müharibə getdiyi vaxtda Naxçıvan əhalisinin türk əsgərlərini köməyə çağırmasını qeydetdi və belə bir bəyanat verdi: «... əhali tərəfindən türk qoşunlarının çağırılması faktına görə Naxçıvan Türkiyənin himayəsi altındadır. Buna baxmayaraq, o, bu himayəçiliyi Azərbaycana güzəştə getməyə hazırdır. Bu şərtlə ki, Azərbaycan bu himayəçiliyi üçüncü dövlətə güzəştə getməyəcəyini öhdəsinə götürsün». Moskva müqaviləsində Naxçıvan diyarma Azərbaycanın himayəsi altmda muxtariyyət statusu verilməsi rəsmiləşdirildi. Eyni zamanda türk nümayəndələrinin təklifi ilə müqaviləyə əlavə edildi ki, Azərbaycanın himayəsi altında Naxçıvana muxtariyyət bu şərtlə verilsin ki, «Azərbaycan bu protektoratlığı heç bir üçüncü dövlətə güzəştə getməyəcəkdir». Moskva müqaviləsi Türkiyə ilə Zaqafqaziya respublikaları arasında münasibətləri də müəyyən etdi. Konfransda razılaşdılar ki, Türkiyə ilə Zaqafqaziya respublikaları arasında da analoji müqavilə imzalansın. 1921-ci il sentyabrın 26-da Qarsda RSFSR-in iştirakı ilə Türkiyə ilə Zaqafqaziya respublikaları arasında müqavilə imzalandı. Bu müqavüə Moskva müqaviləsinin, demək olar ki, eyni idi. Moskva müqaviləsini həm Sovet Rusiyası hökuməti, həm də Türkiyə tərəfi müvəqqəti bir sənəd kimi yox, daimi bir sənəd kimi qəbul etmişdilər.
M İ L L İ K İ T A B X A N A ____________________________________ 200
Türkiyənin iştirakı ilə hər iki müqavilədə (Moskva və Qars müqavilələri) Naxçıvanın statusu müəyyən edilmişdir. Bu statusda dəyişiklik etmək Türkiyənin iştirakı ilə olmalıdır. Türkiyə buna ciddi əməl edir. Belə ki, 1992-ci ildə Naxçıvana Ermənistandan təcavüz artdığı zaman Türkiyə Cümhuriyyəti prezidenti Turqut Özal və baş nazir Süleyman Dəmirəl «Naxçıvandan əlinizi çəkin» səslərini ucaltdı. vaxt Naxçıvanda işləyən Heydər Əliyev və S.Dəmirəl Ankarada birlikdə bütün dünyanın diqqətini Qars müqaviləsinin qüvvədə qalması faktına yönəltmişdi. Heydər Əliyevin qeyd etdiyi kimi, onlar dünyaya bəyan etdilər ki, «Naxçıvanı qoruyanlar var, Naxçıvandan əllərini çəkməlidirlər». Azərbaycan Respublikasının yeni Konstitusiyasında bu tarixilik prinsipinin saxlanılması və möhkəmləndirilməsi Naxçıvanda sülhün və əmin-amanlığın saxlanması və qorunmasına mühüm təminatdır. Tarixdə ilk dəfə olaraq öz Konstitusiyası vasitəsilə müstəqil Azərbaycan dövlətinin əsasları müəyyənləşdirilir. Yeni Konstitusiyaya əsasən, Azərbaycan dövləti demokratik, hüquqi, dünyəvi, unitar respublikadır. Dövlət hakimiyyəti demokratik əsaslarla təşkil edilir. O, üç sütun üstündə qurulub. 7-ci maddədə deyilir ki, dövlət hakimiyyəti hakimiyyətlərin bölünməsi prinsipi əsasında təşkil edilir. Bu üçlük: Qanunverici hakimiyyətdən - Milli Məclisdən; İcra hakimiyyətindən - Prezident hakimiyyətindən; Məhkəmə hakimiyyətindən - Azərbaycan məhkəmələrindən ibarətdir. Hər bir hakimiyyətin hüquq və vəzifələri, səlahiyyətləri tam demokratik prinsiplərə riayət edilməsi yolu ilə qanunla müəyyənləşdirilir. Hakimiyyətlərin tarazlığı saxlanılır. Bir hakimiyyətin başqasından asılı olmaması təmin edilir. Eyni zamanda hakimiyyət orqanlarının birinin başqasına nəzarəti də müəyyən edilir. «Azərbaycan Respublikası Prezidentinin vəzifədən kənarlaşdırılması» - adlanan 107-ci maddədə Milli Məclisin və Məhkəmə hakimiyyətinin - Konstitusiya Məhkəməsinin Prezident üzərində nəzarəti təsbit olunur. Başqa maddə ilə Prezidentə qanunlara veto qoymaq hüququ verilir. Konstitusiyada Prezidentin parlamenti buraxmaq səlahiyyəti nəzərdə tutulmur.
M İ L L İ K İ T A B X A N A ____________________________________ 201
Konstitusiyası XX əsrdə onun sayca dördüncü Konstitusiyasıdır. Xalqımızın keçdiyi tarixi inkişaf yolunun məntiqi nəticəsidir. Xronoloji cəhətdən 1921- ci ildə Azərbaycan SSR-nin birinci Konstitusiyası, 1937-ci ildə ikinci, 1978- ci ildə üçüncü Konstitusiyası qəbul edilmişdir. Yeni Konstitusiya özündən əvvəlkilərdən hər cəhətdən köklü surətdə fərqlənir. Bu, müstəqil Azərbaycan Respublikasımn Konstitusiyasıdır. Müstəqil respublikanın bütün sahələrdə fəaliyyətini təmin edir, Azərbaycan Respublikasında yaşayan hər bir vətəndaşın doğma Konstitusiyasıdır. Heydər Əliyev Konstitusiyanın qəbul edilməsi münasibətilə 24 noyabr 1995-ci ildə demişdi: «Yeni qəbul olunmuş Konstitusiya Azərbaycanın müstəqüliyini, ərazi bütövlüyünü təmin edən Konstitiusiyadır və əminəm ki, bu, daimi olacaqdır, xalqımız bu Konstitusiyanın müddəalarından istifadə edərək Azərbaycanın dövlət müstəqilliyini əbədi edəcəkdir. Yeni Konstitusiya Azərbaycanda demokratik, hüquqi dövlətin qurulması, demokratik vətəndaş cəmiyyətinin yaranması üçün bütün əsasları yaratmış, bütün təminatları vermişdir. Bizim borcumuz bu təminatlardan, Konstitusiyanın bizə verdiyi qanuni əsaslardan səmərəli istifadə etmək və ölkəmizdə hüquqi, demokratik dövlət yaratmaq, vətəndaşların, insanların hüquqlarının qorunmasını təmin etməkdən ibarətdir». 1
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyası əsasında 1998-ci il oktyabrın 11-də ölkəmizdə Azərbaycan Respublikası prezidentliyinə seçkilər keçirildi. Seçkilərin tam demokratik şəraitdə keçirilməsi üçün bütün tədbirlər görülmüşdü. Hələ 1998-ci il iyunun 9-da Azərbaycan Respublikasının prezidenti Heydər Əliyev «Azərbaycan Respublikası prezidentinin seçkiləri haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanununu imzalamışdı və həmin sənəd mətbuatda dərc edilmişdi. Bu sənəd 10 fəsil, 59 maddədən ibarət olub bütün seçki prosesi məsələlərini əhatə edirdi. Prezidentin «Azərbay-
1
Heydər Əliyev. Müstəqillik yollarmda. Bakı, 1997, səh. 309 Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|