M ü n d ə r I c a t

506 

 

 hesablanır:  

  S

YVQ NH4 

 = 0,028 F x (Б

NH4 

-  Б 

YVQ NH4

)                        (6.7) 

 

    S

YVQ P2O5 

 = 0,071 F x (Б

P2O5 

-  Б 

YVQ P2O5

)                     (6.8)  

  

      S

YVQ g

 = X

10%

 T ζ

k 

F/Vt                                                  (6.9)   

 

Burada, S

YVQ NH4

, S

YVQ P2O5

, S

YVQg 

- uyğun olaraq, səthi axın sularında 

azotun, fosfatların və gətirmələrin qatılığının miqdarını YVQ həddinə qədər 

azaltmaq üçün lazım olan qobu ətrafı meşə zolaqlarının sahəsi, ha; F–su top-

lanan yerdə şum yerinin sahəsi, ha; Б

NH4 

və Б

P2O5 

–yuğun olaraq, həll olmuş 

halda ammonyak azotunun və fosforun aparılmasıdır, kq/ha; 

 

Б 

YVQ NH4  

və  Б 

YVQ  P2O5 

  -YVQ  həddində  amonyak  azotu  və  fosforun  həll  olmuş  formada 

aparılmasıdır,  kq/ha

*

.  X

10%

-10%-li  təmin  olunmada  leysan  yağışının 

intensivliyi,  mm/dəq;  T–leysan  yağışının  davam  etmə  müddəti,  dəq;  ζ

k 

- 

müxtəlif diklikdə olan  yamaclarda leysan  yağışı  axınlarının  əmsalı (cədvəl 

3);  V  –meşə  əkinlərində  torpağın  su  kemiriciliyi,  mm/dəq  (cədvəl  6.4);  t  – 

yamac uçqunlarının davam etmə müddəti, dəq.  

                                                                                                             

Cədvəl 6.4 

Leysan axınlarının əmsalı  (σ

k

) 

 

Torpaq

 

Çöküntü 

qatları, mm

 

       Yamacın dikliyi *

 

2...3 

3...5 

5...6 

8...12 

Çimli-podzol

 

40 

0,22 

0,26 

0,30 

0,35 

Boz meşə  

60 

0,25 

0,30 

0,34 

0,40 

Yuyulmuş 

qaratorpaqlar 

80 

0,28 

0,32 

0,36 

0,44 

100 

0,30 

0,34 

0,38 

0,46 

Qaratorpaqlar   40 

0,08 

0,12 

0,15 

0,20 

60 

0,10 

0,15 

0,19 

0,25 

80 

100 

0,13 

0,17 

0,17 

0,21 

0,22 

0,26 

0,30 

0,35 

 

*  Leysan  yağışlarının  10%-li  təminatı  həcminə  və  ammonyak  azotu-

nun  və  fosfatların  YVQ  həddinə  görə  ―Səth  sularının  çirkab  suları  ilə 

çirklənməsindən  mühafizəsi  qaydalarına‖,  1974  və  ―Səth  sularının  çirklən-

mədən  mühafizəsinin  sanitar  qaydaları  və  normaları‖,  1988  qaydalarına 

uyğun olaraq hesablanır.  

 

---

507 

 

Cədvəl  6.5 

MeĢə-mühafizə əkinlərində torpaqların su keçiriciliyi, mm/dəq 

 

Torpaq 

Üstünlük təşkil edən ağac cinsləri 

Palıd 

Palıd, 

göyrüş 

Küknar 

Şam 

Enli yar-

paqlı 

Robi-

niya 

Toz 

ağacı 

 

Meşə zolaqları 

Çimli-podzol 

9 

9 

6 

7 

7 

- 

3 

Boz meşə 

11 

14 

7 

6 

5 

- 

4 

Qaratorpaqlar 

14 

16 

8 

6 

6 

5 

5 

Geniş meşə əkinləri 

Çimli-podzol: 

Qumsal 

21 

- 

16 

15 

12 

- 

8 

Gillicəli 

12 

12 

6 

8 

8 

- 

6 

Boz meşə  

15 

16 

8 

8 

7 

- 

5 

Qaratorpaqlar 

17 

17 

10 

- 

- 

- 

- 

Çimli-allüvial 

10 

9 

5 

5 

7 

6 

5 

Inkişaf  etməmiş 

şebnistıye 

- 

- 

14 

15 

- 

10 

- 

 

6.4.  Yamac sürüĢmələrinin qarĢısını almaq üçün EMBS – in 

yaradılmasında çoxillik otların tətbiqi 

 

NH

4 

və  P

2

O

5 

  həll  olmuş  halda  daşınması  aşağıdakı  formula  ilə  təyin 

olunur:  

                     Б

NH4 

=0,01 h

l

 ζ

k  

C

NH4    

                                   (6.10) 

 

                  Б

P2O5

 = 

 

0,01 h

l

 ζ

k  

C

P2O5 

                                 (6.11)  

 

Burada, h

l  

- 10%-li təmin olunmada səthi leysan yağışı axınlarının tə-

bəqəsi,  mm  (eroziyaya  qarşı  tədbirlərin  layihələndirilməsində  hesablama 

hidroloji  xarakteristikanın  təyini  üzrə  instruksiyaya  uyğun  olaraq  BCH  04-

77); C

NH4

  və

  

C

P2O5

  –  uyğun olaraq, leysan  yağışı sularının axınlarında am-

monyak azotu və fosfatların qatılığı (cədvəl 6.6).  

Cədvəl 6.6 

Leysan yağıĢı axınlarının sularında NH

4 

və P

2

O

5 

 qatılığı, mq/l. 

Gübrə dozası, kq t.e.m. 

/ ha  

Becərilən bitkilər  

Payızlıq dənlilər  

Çoxillik otlar  

azot  

Fosfor  

NH

4 

P

2

O

5 

NH

4

 

P

2

O

5

 

NH

4 

 

P

2

O

5 

 

40...60 

40...60 

2,8 

0,4 

1,9(5,4)  0,3(5,4)  (3,8) 

(1,0)  

60...80 

60...80 

3,9 

0,5 

2,2 

0,4 

(4,5) 

(1,4) 

80...100 

80...100 

4,2 

0,7 

3,1 

0,6 

(5,0) 

(1,8) 

100...150 

100..150 

5,8 

0,9 

3,8 

0,8 

(5,2) 

(2,5) 

150...200 

150..200 

5,2 

1,2 

4,6 

1,0 

(7,4) 

(3,2) 

---