M ü n d ə r I c a t

522 

 

(4.14)  formulu  ilə  tapılır;    H

i 

  -  i  çirkləndirici  maddəsinin  atılmaslna  görə 

ödəmə normativi,  manat/ton.  

Çirkləndirici  maddənin  yol  verilən  atılmasına  görə  cəmi  ödəmə  (P

1, 

manat/il) bu formula ilə təyin olunur:    

 

         

P

1  

=  F. (P

a1

+ P

nl 

+ P

obt1

) k

g                                         

(7.14) 

 

burada, F - ərazinin ekoloji əhəmiyyətlilik əmsalı, P

a1

>P

n1

>P

obt1 

- asılı 

maddələrlə  çirklənmələrə uyğun ödəmələr (rubl/il) k

g – 

çirkləndirici maddə-

nin icazə verilən atılma əmsalı.  

Əgər  tullantılar  yol  verilən  həddi  keçərsə,  onda  cəmi  ödəmələr  P

2 

(manat/il) aşagıdakı formula ilə hesablanır:   

 

                       P

2 

=  F.(P

a2

+ P

n2

+ P

obt2

) . (1 - k

g

)                           (7.15) 

 

Burada,  P

a2

, P

n2

, P

obt2 

– atılmaların müəyyən olunmuş limit həddində 

ödəmə,  manat/il).  k

g 

əmsalı  0-dan  1-ə  qədər  dəyişir  və  müəssisənin  təbiəti 

mühafizə fəaliyyətinin xarakterindən asılı olaraq aşağıdakı qaydada yerləşir:  

a)

 

Ərazinin nümunəvi tərkibinin yaradılması zamanı, yağış sularının bir 

hissəsi texniki  su təhcizatında istifadə olunduqda  əmsal k

g1 

= 0,86 - 0,96; 

b)

 

Bərkidilmlş ərazinin bir hissəsinin istifadəsi zamanı əmsal k

g2 

= 0,85 

- 0,95; 

c)

 

Qrunt səthinin bərk örtüklə əvəz olunması zamanı əmsal k

g3 

= 0,85 - 

0,95;  

d)

 

Çirklənmənin olduğu zaman:  10 - a qədər  k

g4 

= 0,8; 10 - 30%  k

g4 

= 

0,75%;  30 - 50%   k

g4  

= 0,65. 

Pozulmanın bütün göstərilən punktlar eyni zamanda olduğu halda  k

g

 

aşağıdakı formula ilə hesablanır. 

                                      

2

)

 

k

 

+

 

(k

  

=

g4

3

-

g1

g

k

                              (7.16)  

 

Eyni  zamanda  ―a‖,‖b‖,‖c‖  bəndləri  həyata  keçirildikdə  əmsal  k

g 

aşağıdakı formada tapılır: 

 

                   k

g 

= k

g1 

+ 0,02 k

g2 

+ 0,02 k

g3                                             

(7.17)  

 

Ətraf  mühitin  çirklənməsinə  görə  ümumi  ödəmə  (7.14)  və  (7.15) 

formulu ilə hesablanan ödəmələri cəmləməklə müəyyən olunur: 

 

                         P =  P

1 

+ P

2

            

                                (7.18) 

---

523 

 

Misal. Ətraf mühitlə sənaye çirkab suları ilə düşən çirkləndirici mad-

dələrin  yol  verilən  və  limit  atılmalarına  görə  ödəmənin  hesablanması  tələb 

olunur. 

Verilənlər. müəssisənin  ərazisindən çıxan çirkləndirici maddənin küt-

ləsi (4.14) formulu ilə hesablanır: M

as

 = 16, 204 t/il asılı maddə;  M

n

 = 2,315 

t/il  neft  və  neft  məhsulları;  M

bnk 

=0,386  t/il,  üzvi  maddə  OBT-a  görə 

hesablanır.  

M

xw

 = ϑ 

.

 W

xw 

  .  

C

xw

 

 

Müəssisənin  ərazisindən  atmosfer  və  suvarma-yuma  sularının  tərki-

bində çirkləndirici maddələrin kütləsi (t/il) bu formula ilə tapılır. 

Müəyyən  olunmuş  yol  mverilən  atılmaların    həddi  daxilində  ödəmə 

normativi:    N

a1 

=9,1  manat/t  asılı  maddələr;  N

n1 

=137,75  manat/t,  neft  və 

neft məhsulları;  H

obt1 

=2,275 manat/t üzvi maddə OBT-a görə;  atılmaların 

müəyyən olunmuş limit həddində ödəmə: N

a2 

=45,75 manat/t asılı maddələr;  

N

n2 

=688,75  manat/t  neft  və  neft  məhsulları;    N

obt2 

=11,375    manat/t    üzvi 

maddə OBT-a görə.    

Ekoloji  faktorları  (su  obyektlərinin  vəziyyəti)  nəzərə  alan  əmsal  F  = 

1,14. Müəssisənin  ərazisi 10 %-ə qədər  çirklənib, başqa sözlə ―d‖ bəndinə 

əsasən yol verilən atılma əmsalı k

g

= 0,8-dir.  

Həlli.  Ətraf  mühitin  müəyyən  olunmuş  normatlv  daxilində  çirklən-

məsinə görə ödəmənin ölçüsü (7.13) formulu ilə hesablanır: P

a 

=16,204 

.

 9,1 

= 147,456 manat /il asılı maddələr; P

n 

=2,315 

. 

137,75 =318,89 manatl/il neft 

və neft məhsulları;  P

bnk 

= 0,38 

. 

11,375 = 4,322 manat/il  üzvi maddə.  

Atılmaların  yol  verilən  normativləri  daxilində  cəmi  ödəmə  (7.14) 

formuluna  əsasən  :  P

1

=  1,14

.

(147,456  +  318,89  +  4,322) 

.

  0,8  =  349,249 

manat/il.   

  Çirkləndirici  maddələrin  yol  veriləndən  artıq,  başqa  sözlə  təbiətdən 

istifadəçiyə  müəyyən  olunmuş  limit  həddində  çirkləndiricilərin  atılmasına 

görə  cəmi  ödəmə  (7.15)  formulu  ilə  tapılır:  P

2 

=  1,14 

.

  (45,75  +  688,75  + 

11,375) 

.

  (1-0,8)=170,059  manat/il.  Ümumu  ödəmə  (7.18)  formuli  ilə 

hesablanır:  

                   P = P

1 

+ P

2

 = 349,249 + 170,059

 

 =  519,308 manat /il 

 

7.5.   Səyyar mənbələrdən atmosferə çirkləndirici maddələrin 

atılmasına görə ödəmənin hesablanması 

Atmosferə  çirkləndirici  maddələrin  yol  verilən atılmalarına görə ödə-

mə P

n

 (manat)  aşağıdakı formula ilə hesablanır 

 

---