Magistrantların XVIII respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci IL
Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il
Yüklə 10,07 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il
- DƏNİZ QAZ-KONDENSAT YATAQLARININ İŞLƏNMƏSİNİN SƏMƏRƏLİYİNİ ARTIRMAQ ÜÇÜN YENİ TEXNOLOGİYANIN TƏTBİQİ İbrahimov R.R.
Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il
36 Aşağıdakı nəticəni alırıq: 1.Mail quyuları yanavericisiz qazıdıqda lülələr çevrə qövsq boyunca müstəsna halda əyilə bilər. 2.Nəzəri və eksperiment tədqiqatların nəticəsində çıxarılan düsturlar quyuları yanavericisiz qazıdıqda alətin aşağı hissəsinin istənilə quruluşu üçün əyrilik bucağı və azimutun vahid uzunluqda dəyişməsini tapmağa imkan verir.
ARTIRMAQ ÜÇÜN YENİ TEXNOLOGİYANIN TƏTBİQİ İbrahimov R.R. Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universteti Yer səthinin 2/3-dən çoxu su ilə örtülü olduqundan, neft və qaz yataqları ancaq yer səthinin quru sahəsində deil, həmdə dəniz və okeanlarda istismar olunur. Beləliklə dəniz şəraitində işlənən yataqlar quruda işlənmə ilə müqayisədə daha mürəkkəb qurluşa malik olur və suyun dərinliyindən asılı olaraq müxtəlif istismar metodları tətbiq olunur. Neftə və qaza olan təlabatın günü-gündən artması, daha dərin laylarda istismar tələb edir, hans ki yeni texnologiyanın inkişafına tələbat yaradır. Dəniz qaz-kondensat yataqlarının işlənmə və istismar xüsusiyyətləri ilə adi qaz yataqlarından təkcə dənizdə olması ilə fərqlənmir:
Bele yataqlar yuksək təzyiq və temperatura malik olur;
Yataqda qaz-kondensat birfazalı (qaz) və ikifazalı (maye və qaz) hallarda ola bilər;
Qazın tərkibinin əsasən metandan təşkil olmasına baxmayara (85—94%), onun tərkibində əlavə olaraq heksandan başlamış kerosinin tərkibinə daxil olan daha yuksək karbohidrogenlər də vardır. Yer kürəsində olan daha dərin sularda, və uzaq ərazilərdə yataqların işlənməsi, bütün istismar, işlənmə avadanlıqların suyun dibində yerləşdirilməsinin və quraşdırılmasının daha ucuz və praktiki olmasını sübut edir. Baxmayaraq ki, platforma üsuli ilə istismardan ucuz və effektli ola bilər, dərin sularda olması və sahildən çox uzaq olması, layihələri həyata keçirmək üçün böyük investisiya tələb edir. Sistemin optimallaşdırılması yönümündə aparılan mühüm addımlardan biri də, yeni qazılan quyuların “tie back” üsuli ilə əvvəcədən mövcud olan sualtı sistemlərə qoşulması və həmin avadanlıqla birgə istismar olunmasıdır. Həmin sistemlər qaz-kondensatın daşınmasında, separasiyasında lazım olan əlavə avadanlıq istifadəsini azaldır, bu isə öz növbəsində böyük məbləğdə olan xərclərin minimuma endirilməsi deməkdir. Qaz-kondensatın bu üsulla daşınması və separasiya olunması o vaxtı mümkün olur ki, yataqın ilkin mərhələsində, sualtı sistemlərin quraşdırılmasında bütün sonrakı inkişaf mərhələləri nəzərə alınsın və həmin həcimi daşımaq üçün dizayn olunsun.
Hal hazırda Şah Dəniz yataqının ikinci işlənmə mərhələsi ən müasir sualtı sistemlərinin quraşdırılması ilə həyata keçirilir. Fontan armaturları suyun dibinde quyu ağzına birləşdirlir. Quyu ağızları bir-birinə kifayət qədər yaxın yerləşdirilib ki, hər üç quyudan alınan qaz-kondensat ancaq bir manifolda ötürülə bilsin. Fontan armaturu istismar manifolduna “Well Jumper” adlanan əyilə bilən borularla birləşdirilir, və manifold özü platformadan istismar idarə kabelləri vasitəsi ilə hidravliki idarə olunur. Şah Dəniz 2 yataqının inkişafı aşağıdakı sxem üzrə həyata keçirilir: Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il
37 Manifoldlar bir biri ilə yüksək təzyiqli borular vasitəsi ilə birləşdirilir və hər manifolddan axın bir boru axın xəttinə birləşdirilir. Axın xətti isə qaldırıcılar vasitəsi ilə platformaya birləşir və beləliklə lay məhsulları ilkin emal üçün platformada yerləşən separasiya sistemine buraxılır. XƏZƏR DƏNİZİNDƏ OLAN QAZ KONDENSAT YATAQLARININ TƏHLİLİ İbrahimov R.R. Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universteti Azərbaycanda bu günə kimi 445,2 mlrd. kubmetr qaz hasil edilmişdir ki, onun da 320,1 mlrd. kubmetri dənizdə hasil olunmuşdur. İndi artıq dənizdə «Əsrin müqaviləsi» çərçivəsində qaz hasil edilməkdədir. Məlumatlara görə təkcə 1998-ci ildə Çıraq platformasından 200 milyon kubmetrdən çox qaz hasil edilmişdir. Axtarışlar nəticəsində Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda “Əşrəfi”, “Qarabağ”, “Şahdəniz”, “Ümüd” və “Absheron” yataqlarında neft və qaz kondensat yataqları aşkar edilmişdir. Şahdəniz (ŞD) yatağı 1999-cu ildə kəşf edilmişdir. Bu yataq dünyanın ən böyük qaz-kondensat yataqlarından biridir. O, Bakıdan 70 kilometr cənub-şərqdə, suyun dərinliyinin 50-500 m arasında dəyişdiyi Xəzər dənizinin şelfində yerləşir. Şahdəniz yatağını özünün Şahdəniz üzrə Hasilatın Pay Bölgüsü Sazişi (HPBS) tərəfdaşları adından BP şirkəti işlədir. Layihə ikimərhələdən ibraətdir: Şahdəniz Mərhələ 1 üzrə əməliyyatlara 2006-cı ildə başlanılıb. Mərhələ 1 üzrə maksimum hasilat ildə təxminən 10 milyard kub metr qaz (mlrd.km/il) və gündə 50000 barel kondensat təşkil edir. 2014-cü ildə mövcud Şahdəniz qurğularının texniki olaraq daha da optimallaşdırılması hasilat sisteminin gündəlik maksimum gücünü 27,3 milyon standart kubmetrdən 29,5 milyon standart kubmetr səviyyəsinə qaldırıldı. İl ərzində yataqdan 10,2 milyard standart kubmetr qaz və 2,4 milyon ton (təqribən 19 milyon barel) kondensat hasil edilmişdir. Mövcud Şahdəniz qurğularının hasilat gücü hazırda gündə 30 milyon (ildə təqribən 10,9 milyard) standart kubmetrdir. Şahdəniz Mərhələ 2 və ya Yatağın Tammiqyaslı İşlənməsi (YTİ) layihəsi ŞD Mərhələ 1 layihəsindən hasil olunan illik 10 milyard kub metr qazdan əlavə 16 milyard kub metr qaz hasil edəcək nəhəng bir layıhədir. Qazın hasil edilməsi və onun Gürcüstan-Türkiyə sərhədinə çatdırılması üçün təxminən 28 milyard ABŞ dolları dəyərində kapital qoyuluşuna ehtiyac vardır. Bundan sonra əlavə kəmər sistemləri Cənub Qaz dəhlizi marşrutu üzrə 6 milyard kub metr qazı Türkiyəyə, əlavə 10 milyard kub metr qazı isə Avropadakı bazarlara çatdıracaq. Şah Dəniz qazı 2500 metr hündürlüyə qalxaraq və dəniz dibində 800metr dərinliyinə enərək 3500 kilometr məsafə boyunca nəql ediləcək. Şahdəniz Mərhələ 2 üzrə cari konsepsiyaya aşağıdakılar daxildir:
Körpü ilə birləşdirilən iki dəniz platformasının tikilməsiç hansiki bu ötən ilin Sentyabr ayında tamamlandı
Quyuları sahildəki terminal ilə birləşdirəcək 500km uzunluğunda sualtı boru kəmərlərinin inşası.
Dənizdə tikinti aparan gəmilərin modernləşdirilməsi – “Xankəndi” gəmisi hal hazırda sualtı quraşdırma işləri aparır
Yeni qaz emalı və kompressiyası qurğularının yerləşdirilməsi üçün Səngəçal Terminalının genişləndirilməsi. Şahdəniz 2 layihəsi üzrə ilk qazın əldə olunması üçün lazım olan iş həcmi mühəndis-layihə işləri, təchizat, tikinti və istismar sınaqları da daxil olmaqla, artıq 99% tamamlanıb.Sentyabr ayının 6-da Xəzər dənizinin yeni flaqman gəmisi olan Xankəndi istismara verildi. Ən son texniki nailiyyətləri özündə birləşdirən bu sualtı tikinti gəmisi məxsusi olaraq Şahdəniz 2 layihəsi çərçivəsində Xəzər dənizində ən böyük sualtı hasilat sistemini quraşdırmaq üçün layihələndirilmiş və inşa edilmişdir. Xankəndi gəmisi artıq dənizdə Şahdəniz yatağı ərazisindədir və orada sualtı quraşdırma və tikinti işlərini həyata keçirir. 2017-ci ildə Şahdəniz 2 platformalarının hər ikisinin üst modullarının tikintisi başa çatdırıldı. Bu qurğular təhlükəsiz şəkildə yola salındı və dənizdə quraşdırıldı, hazırda istismar sınaqları davam edir. Səngəçal terminalında Şahdəniz 2 üçün genişləndirmə işləri də başa çatıb. Hazırda yeni Şahdəniz 2 qurğularının istismar sınaqları davam edir və bu il istismara verilmə planına uyğun irəliləyir ki, bu il başlanacaq Şahdəniz 2 hasilatından olan əlavə qaz həcmlərini qəbul edib emal etməyə hazır olsun. Şimal cinahında Xankəndi hasilatı dəstəkləyən sualtı texnoloji təchizat kabellərinin quraşdırılmasını artıq bitirib. Səngəçal terminalına aparan sualtı xəttlər, quyular, sualtı infrastruktur, Şahdəniz 2 platforması və terminal ilk dəfə olaraq artıq bir-biri ilə bağlanıb. Yüklə 10,07 Mb. Dostları ilə paylaş:
|