Magistrantların XVIII respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci IL
Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il
Yüklə 10,07 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il
Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il
497 Tarixi sənədlərə görə bu inkişaf orta əsrlərdə yüksək zirvəyə çatmışdır. “Azərbaycan parçalarının qızıl dövrü” adlanan bu dövrdə toxunmuş “Şeyx Səfi”, “Ovçuluq”, “Alman” və s. kimi dünya əhəmiyyətli parçaları indi də Azərbaycan parça şöhrətini yaşatmaqdadır. Tarixin sinəsini yara-yara zəmanəmizə qədər gəlib çatan bu sənət nümunələri dünya parça mədəniyyətinin ulduzları kimi “Viktoriya və Albert” (London), “Pold-pet zoli” (Milan), “Metropoliten” (Başinqton), “Topqapı” (İstanbul) və s. kimi dünyanın bir çox muzeylərinin ekspozisiyalarını bəzəməkdədir. Azərbaycan parçaları çox əsrli inkişaf yolunu keçərkən bir sıra parça və xalqların bədii sənətlərinə təsir göstərmiş və onların elmi, bədii nailiyyətlərinin, Şərqdə birinci olaraq Azərbaycan parça muzeylərinin açılması belə mühüm addımlardandır. Azərbaycan xalçalarının toxunması üçün lazım olan müxtəlif növlü, yun, ipək, pambıq və digər materiallar respublikanın özündə hazırlanır. Bunların boyanması üçün sintetik boyaqlarla yanaşı ənənəvi nəbati boyalardan, meyvə qabığı və köklərdən də istifadə olunur. Avtomatik avadanlığa malik boyaqçılıq kombinatı Azərbaycan parçalarının gözəlliyini və ipək görkəmli olmasını təmin edir. Müasir Azərbaycan mədəniyyətini və memarlığının interyer tələbatına uyğun Azərbaycan xovlu xalçaları 30x30 sm-dən 400x600 sm-ə qədər müxtəlif ölçülərdə və dəst xalı-gəbə şəklində toxunur. Bunların ilmə sıxlığı və məmulatın ipindən asılı olaraq hər kvadrat metrdə 160.000 ilmədən 640.000 ilməyə qədər olur. Azərbaycan parça və xalçaları özünəməxsus texnoloji xüsusiyyətlərə malikdir ki, bunlar onun bədii tərtibat aydınlığı, möhkəmlik və əsrlər boyunca yaşamasını təmin edir. Azərbaycan parçalarının bədii tərtibatı, iqtisadi və texniki xüsusiyyətlərinə görə bir neçə qrupa bölünür. Quba-Şirvan, Gəncə-Qazax və Qarabağ qruplarını əhatə etdiyi xalçaların bədii tərtibatında həndəsi və nəbati ornamentlərdən, insan və heyvan mənşəli naxışlardan təsərrüfat alətləri və ev şeylərinin stilizə olunması ilə əldə edilmiş dekor vasitələrdən istifadə olunur. Əsrlər boyunca xalq ustaları tərəfindən yaranması bu dekorativlər zənginləşmişdir. Bir sıra Avropa rəssamları hələ dirçəliş dövründə Azərbaycan parçalarının nümunələri ilə tanış olmuş və öz əsərlərində dekorativ vasitə kimi ondan istifadə etmişlər. XIX əsrdə Azərbaycan parçalarının dünya ticarət bazarlarını zinətləndirmiş, XX əsrin I rübündən sonra məsuldar qüvvələrin inkişafı ilə əlaqədar hər cəhətdən yüksək zirvəyə qalxmışdır. Belə ki, hazırda əldə toxunan Azərbaycan xalçaları elm və texnikanın son nailiyyətlərinə əsasən tikilmiş böyük fabriklərə, müasir texniki avadanlıq və mütərəqqi texnologiyaya malikdir. Azərbaycan dekorativ tətbiqi sənətinin zəngin örnəklərindən biri parça və tikmə sənətidir. Azərbaycan ərazisində müxtəlif dövrlərdə aparılmış arxeoloji qazıntılar göstərir ki, əcdadlarımız hələ tunc dövründə əyirmə, hörmə və arxalıq şəkildə olsa da, tikmə işləri ilə məşğul olmuş, öz həyat və məişəti üçün əməli əhəmiyyətə malik bir şox sənət nümunəsi yaratmışlar. Dövrümüzə qədər gəlib çatmış ən qədim parça nümunələri təxminən eramızdan əvvəl II minilliyin sonu və I minilliyin əvvəllərinə aiddir. Mingəçevirdən, Ağstafanın Qıraq Kəsəmən kəndindən və s. yerlərdən tapılmış parça tikələri, nisbətən sadə üsulda icra olunmasına baxmayaraq, xalq toxuculuq sənətinin ən qədim nümunəsi kimi çox qiymətlidir. Əldə edilmiş məlumat göstərir ki, əvvəllər toxuma işi üçün xammal qoyun yunu və kətan olmuşdur. Başqa qədim Şərq ölkələrində olduğu kimi Azərbaycanda da xammal sap halına düşməzdən əvvəl bir neçə texniki əməliyyatdan keçirdi. Xammal yaxşıca təmizlənir, yuyulur, gün altında qurudulur, sonra isə iy, cəhrə və s. dəzgahlarda əyrilərək sap halına salınırdı. Arxeoloji qazıntılar zamanı tapılmış parça tikələrinin kimyəvi müayinələri göstərmişdir ki, uzaq keçmişlərdə toxunmasına baxmayaraq, bu parçalar çox əlvan rəngli boyalarıa boyanmışdır. Rənglər əsas etibarı ilə bitkilərdən və bəzi böcəklərdən düzəldiyi üçün çox təbii və davamlı olmuşdur. Boya istehsalı üçün ən çox alma, nar, qoz, soğan qabığı, tut, ərik ağacının kökü və s. istifadə edilmişdir. Böcəklərdən isə qırmızı rəng verən koşenil qurdundan boya hazırlanmışdır. Azərbaycan parçalarının rəngarəngliyi, uzun müddət öz bədii keyfiyyətini itirməməsi və davamlılığı barədə hələ eramızdan əvvəl V əsrdə Yunan alimi Herodot (484-525) belə məlumat vermişdir: “Bu yerlərin meşələrində elə ağaclar bitir ki, yerli əhali onların yarpaqlarını əzib su ilə qarışdırır, alınmış məhlul ilə paltarlarına naxışlar vururlar bu naxışlar silinməyib, parça köhnələnə qədər qalır”. Qədim Azərbaycan parçaları, xüsusən onların rəngi və naxışları barədə əlimizdə lazımi qədər faktik materialın olmamasına baxmayaraq, bu sənət haqqında daş, saxsı, metal məmulatları üzərində həkk olunmuş geyim rəsmləri əsasında az da olsa maraqlı məlumat əldə edə bilərik. Cənubi Azərbaycanın Urmiya gölü əsasında “Həsənli təpəsi”ndən tapılan e.ə. VIII-IX əsrlərə aid bədii qızıl kasa, Mingəçevirdə arxeoloji qazıntılar zamanı aşkara çıxarılmış təsvirli möhür üzüklər və s. sənət nümunələri bu cəhətdən xüsusilə maraqlıdır. Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il
498 Bu əşyaların üzərində təsvir olunmuş geyimlərin bəzəklərindən aydın olur ki, hələ o dövrdə parçalar həndəsi, nəbatat, ornament və quş, heyvan rəsmləri ilə bəzədilirmiş. Şəhərlərdə toxunan parçaların keyfiyyəti XVI-XVII əsrlərdəkinə nisbətən xeyli aşağı səviyyədə idi. XVIII-XIX əsrlərdə toxunan müxtəlif parça növlərinin bəzək ünsürləri öz incəlik və şairanəliyini itirmişdi. XVIII əsrdən başlayaraq, Azərbaycanda toxunan parçalarda Qərbi Avropa naxışları ünsürlərinə də rast gəlinir. Bu dövrlərdə müxtəlif məzmuna malik süjetli parça naxışları bütünlüklə sıradan çıxır, nəbati və həndəsi formalı naxışlarla əvəz olunurdu. Respublikamızın muzeylərində XVIII-XIX əsrlərin yadigarı olan bir sıra basma naxışlı parçalar saxlanılır. Bu parçalar az da olsa, o dövrün toxuculuq sənəti haqqında ümumi təsəvvür yaradır. Hələ XVIII əsrdə Azərbaycanın bir çox şəhərində olmuş məşhur türk səyyahı və diplomatı Övliya Çələbi bu yerlərdə (xüsusən Naxçıvanda) yüksək keyfiyyətli basma parçaların istehsal olunduğunu və satılmaq üçün bir çox xarici ölkələrə göndərildiyi haqqında qeyd edilirdi.
Multikultutalizm anlayışı Azərbaycanda əsrlər boyu mövcud olmuşdur . Azərbaycan xalqının zəngin multikultural keçmişi təkcə xalqımızın bugünkü yaşam tərzi ilə deyil , həm də yaratmış olduğu ədəbi -bədii, elmi-fəlsəfi, siyasi-hüquqi qaynaqlarda , sənədlərdə yas ̧ ayır . Ədəbiyyatımızda “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanından bu günə qədər çoxmədəniyyətliliyə , orta əsrlər Azərbaycan poeziyası nümayəndələrinin əsərlərində ümumbəşəri dəyərlərin təbliğinə rast gəlinir .Multikulturalizm ingilis dilindən tərcümədə “çox mədəniyyətlilik” deməkdir. Özünəməxsus milli və yüksək humanist ənənələrə malik olan Azərbaycan həm də multikulturalizm prinsiplərini dünyada yayan nadir ölkələrdəndir. Ölkəmizdə bu sahədə bərqərar olan münasibətlər təsdiq edir ki, multikulturalizm xalqımızın tarix boyu formalaşan milli keyfiyyətidir və bütün dövrlərdə cəmiyyətin yaşam tərzi olub. Bu gün isə artıq multikulturalizmin Azərbaycan modeli formalaşıb və bu, mükəmməl örnək kimi ölkəmizdəki çoxsaylı qrupların sülh şəraitində yaşamasına, bərabərhüquqlu fəaliyyətinə tam zəmin yaradır. Prezident İlham Əliyevin “2016-cı ilin Azərbaycan Respublikasında “Multikulturalizm ili” elan edilməsi haqqında” 11 yanvar 2016-cı il tarixli sərəncamı da göstərir ki, multikulturalizm ənənələrinin qorunub saxlanması, daha da inkişaf etdirilməsi və geniş təbliğ olunması daim ölkə rəhbərliyinin diqqət mərkəzindədir. Multikulturalizm modeli dedikdə, bir dövlətin sərhədləri daxilində müxtəlif etnomədəni tərəflərin dinc yanaşı yaşaması və öz mədəni xüsusiyyətlərini , həyat tərzini rəsmən ifadə etmək və qoruyub saxlamaq hüququna malik olması nəzərdə tutulur . Multikulturalizm mədəniyyətlərin və sivilizasiyaların dialoqunun zəruri alətidir. Azərbaycanda multikulturalizmin,tolerantlığın və dini dözümlülüyün inkişaf etdrilməainin əsasını qədim dövlətçilik tarixi və ənənələri təşkil edir .Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin siyasəti nəticəsində ötən əsrin 90-cı illərində Azərbaycanda tolerantlıq və multikulturalizm ənənələri bərpa edilmişdi Azərbaycan Respublikası polietnik dövlətdir . Xalq, dövləti təşkil edən etno sdan – azərbaycanlılardan və bir sıra milli azlıqlardan : udinlər, ingiloylar, qrızlar, xınalıqlar, buduqlar, tatlar, talışlar, ləzgilər və digərlərindən təşkil olunmuşdur. Bu millətlərin tarixən Azərbaycandan başqa vətənləri olmamış və buna görə də vahid polietnik Azərbaycan vətəndaşları hesab olunurlar. Bu millətlərdən başqa respublikamızda öz tarixi vətənləri olan ruslar , ukraynalılar, belaruslar, kürdlər, yəhudilər, yunanlar, almanlar və tatarlar yaşayırlar . Təkcə Bakıda rusların, ukraynalıların, kürdlərin,ləzgilərin, slavyanların, tatların, tatarların, gürcülərin, ingiloyların, talışların, avarların, axıska türklərinin, Avropa və dağ yəhudilərinin, gürcü yəhudilərinin, alman və yunanların iyirmidən yuxarı cəmiyyətləri və mədəniyyət mərkəzləri vardır. Ümumiyyətlə, etnik azlıqların kompakt şəkildə yaşadıqları bütün rayonlarda belə icmalar mövcuddur. Azərbaycan Respublikasının yeritdiyi siyasətin əsas istiqamətlərindəm biri milli azlıqların hüquq və azadlıqlarının qorunmasıdır . İrqindən, milliyyətindən, dinindən, dilindən, cinsindən, mənşəyindən və mənsubiyyətindən asılı olmayaraq , bütün vətəndaşların hüquq və azadlıqlarının bərabərliyini təmin edən milli siyasətin əsas müddəaları Azərbaycan konstitusiyasında göstərilmişdir.
Yüklə 10,07 Mb. Dostları ilə paylaş:
|