Magistratura məRKƏZİ
Yüklə 1,05 Mb. Pdf görüntüsü
|
Burada bu strukturların resursları hesabına maliyyələşdirilən layihələrin həyata keçirilməsi istiqamətində qarşılıqlı münasibətlərin təşkilati təminatının təkmilləşdirilməsi tələb olunur. Bəzən hökumət investisiya layihələri və digər məqsədlər üçün büdcədən vəsaitlərin xərclənməsinə məhdudiyyət tətbiq edir. Bu məhdudiyyət beynəlxalq təşkilatlardan borc vəsaitlərinin cəlb edilməsinə də tətbiq edilir və burada əsas kimi büdcə kəsirinin maliyyələşdirilməsinə borc vəsaitlərinin az cəlb edilməsi qəbul edilir. Hətta bir çox hallarda beynəlxalq maliyyə təşkilatlarından alınan kreditlərin, borc vəsaitlərinin ölkənin xarici borclarının ümumi strukturunda xüsusi çəkisinin azaldılması tövsiyə edilir və lazım gələrsə bu vəsaitlərdən imtina edilməsi də belə istisna olunmur. Hazırda bir çox inkişaf etmiş ölkələr Beynəlxal İnkişaf və Yenidənqurma Bankının kreditlərindən istifadədən imtina edirlər. Onun kreditlərindən yalnız Mərkəzi Asiya və Avropa regionunda olan MDB ölkələri və Şərqi Avropanın ölkələri (postsosialist ölkələri) fəal şəkildə istifadə edirlər 1 . Bu beynəlxalq maliyyə institutları və təşkilatları ilə qarşılıqlı münasibətlərin digər bir özəl cəhəti də vardır. Belə ki, beynəlxalq maliyyə təşkilatlarından cəlb edilən kredit, borc resurslarının dəyəri o qədər də yüksək olmasa da, bu proseslə bağlı dolayı xərclər nisbətən yüksək olur. Bu xərclər sırasında konsultasiya xidmətləri, layihələrin həyata keçirilməsi üçün qrup xərcləri, öhdəliklər üzrə kommisiya xərcləri və s. daxildir. Bir sıra hallarda layihələrlə bağlı, o cümlədən regional layihələrlə bağlı konsultasiya xidmətləri üzrə xərclərin məbləği layihənin dəyərinin 5-10%-i həddində olur. Eyni zamanda layihələrlə bağlı keçirilən tenderlər layihə çərçivəsində görülən işlərin, xidmətlərin dəyərini artırır. Nəticədə bu da layihələrin bahalaşmasına səbəb olur. Ona görə də bu təşkilatlarla borc münasibətlərinin qurulmasında əsas xərc kimi həmin strukturlardan alınan borcların qaytarılması götürülməlidir. Bu mənada xarici mənbələrdən cəlb edilən borc vəsaitlərinin faydalılığının əsaslandırılması, ilkin qiymətləndirilməsi zəruridir. Borc vəsaitləri ilə yanaşı investisiya layihələrin də səmərəliliyinin qiymətləndirilməsi xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Burada layihələrin maliyyə, büdcə və iqtisadi səmərəlilik baxımından qiymətləndirilməsi həyata keçirilir. Fikrimizcə, bu qiymətləndirmə hər cəhətdən əhəmiyyət kəsb edir. Çünki dövlət borcu vəsaitləri hesabına həyata keçirilən layihələrin səmərəliliyinin müəyyən edilməsi milli iqtisadiyyat, eləcə də sosial- iqtisadi inkişaf istiqamətində qeyri-prioritet layihələrin bu vəsaitlərlə maliyyələşdirilməsinin qarşısını almaq, onun həm cəmiyyət, həm iqtisadi sistem üçün mənfi nəticələrinin təsirindən yayınmaq olar. Eyni zamanda çalışmaq lazımdır ki, bu istiqamətdə real iqtisadi sektorun inkişafı ilə bağlı layihələrə üstünlük verilsin. Ölkənin dövlət borcu resurslarının, vəsaitlərinin cəlb edilməsi şərtlərinin optimallaşdırılması və onun beynəlxalq borc kapitalı bazarında mövqeyinin normallaşdırılması, bu bazara daxil olma imkanlarının asanlaşdırılması üçün xarici investorlarla normal qarşılıqlı münasibətlər yaratması, bu münasibətlərin institusional strukturunun təkmilləşdirilməsi də əhəmiyyətli rol oynayır. Bu istiqamətdə aşağıdakıların həyata keçirilməsi vacib hesab oluna bilər: 1. Ölkənin iqtisadi-maliyyə barəsində xarici investorlara və reytinq agentliklərinə vaxtlı-vaxtında və dəqiq, düzgün informasiyanın çatdırılması üçün sadə, çevik mexanizmin yaradılması: 2. Xarici kreditorlarla, investorlarla qarşılıqlı münasibətlərin formalaşması məsələləri ilə bağlı eləcə də bu münasibətlərin tənzimlənməsi, nizamlanması məsələlərində fəaliyyətin əlaqələndirilməsi funksiyasının yaradılması: 3. Dövlət orqanlarının və idarələrinin birgə fəaliyyətinin əlaqələndirilməsi mexanizminin formalaşdırılması: Dövlət borcu siyasətinin həyata keçirilməsində yuxarıda qeyd etdiyimiz məsələlərə diqqət yetirilməsi ölkənin beynəlxalq miqyasda mövqeyinin möhkəmləndirilməsinə, borc strukturunun optimallaşdırılmasına, dövlət büdcəsi üçün borc yükünün təsirinin yüngülləşdirilməsinə müsbət təsir edə bilər. Söz yox ki, burada qanunverici bazanın təkmilləşdirilməsinə, müvafiq qanunverici aktlarda dəyişikliklərin həyata keçirilməsinə, eləcə də xarici borcun idarə edilməsilə bağlı məsələlərin təkmilləşdirilməsinə ehtiyac vardır. Xarici borcun strukturunda xarici valyutanın nominal həcminin üstünlük təşkil etməsi bu borc resursları ilə bağlı risk amilinin təsirini bir qədər də artırır. Bu isə xarici borcun idarə edilməsində valyuta siyasətindən və tədiyə balansının vəziyyətindən asılılığını daha da sərtləşdirir. Belə olan halda bəzən xarici borcun tədricən daxili borca dəyişdirilməsi siyasəti həyata keçirilə bilir. Yəni dövlətin borclanmasının həyata keçirilməsi zamanı uzunmüddətli daxili borclanmaya üstünlük verilməsi ümumi proiritetlərdən hesab olunur. Tədricən daxili və xarci borclanma nisbətlərinin bir-birinə yaxınlaşdırılması, bunlar arasında tarazlığın yaradılması imkanı reallaşır. Dövlət borcu resurslarının cəlb edilməsinin səmərəliliyi ölkədə həyata keçirilən pul-kredit siyasəti və valyuta kursu siyasətindən də əhəmiyyətli dərəcə də asılıdır. Bu vəsaitlərin dəyəri, qiyməti isə investorların bu ölkəyə verilən riskin qiymətindən asılı olur. Dövlət həm daxili, həm də dövlət borcu siyasətinin həyata keçirilməsində səmərəliliyin artırılması və nəzarətin təmin edilməsi istiqamətində aşağıdakıların həyata keçirilməsi, onların əsas götürülməsi əhəmiyyətli hesab olunmalıdır. 1. Dövlət borclarının həcmi qaytarılmalı olan dövlət borcunun həcmini ötüb keçməməlidir, ondan çox olmamalıdır. 2. Dövlət borcunun həcmi və strukturu imkan verməlidir ki, hökumət bu borcların qaytarılması və onlara xidmət üzrə öhdəliklərini təminatlı şəkildə yerinə yetirə bilsin. Bu, həm də dövlət büdcəsinin imkanlarından və konkret dövr üçün xarici iqtisadi konyukturanın dəyişməsindən asılı olmayaraq borcun yenidən maliyyələşdirilməsi imkanını təmin etməlidir. 3. Dövlətin ümumilikdə borc siyasəti onun həm daxili, həm də xarici bazarlardan borc resurslarının cəlb edilməsi ilə bağlı şəraitin dəyişməsinə qarşı çevik olmalıdır. 4. Borc siyasi müəyyən dövr üçün borc vəsaitlərinin cəlb olunması mənbələri, formaları və vasitələrinin, alətlərinin seçilməsində əlverişli imkanlardan istifadəni təmin etməlidir. Yüklə 1,05 Mb. Dostları ilə paylaş:
|