48
-
Yüksək potensiallı innovativ şirkətlərə yönəldilən vençur investisiyalar
üçün istifadə olunan vençur fondların idarə edilməsi;
-
Vençur fondların ABŞ iqtisadiyyatındakı rolunun daha geniş kütlələrə
çatdırılmasında vasitəçi rolunu oynamaq, innovativ yeniliklərlə məşğul olan
insanların dəstəkləmək;
-
Vençur kapital sektorundakı cəlbedici irəliləyişlərə sponsor olmaq;
-
Bu sahənin etibarlı informasiya ilə təminatı;
-
Üzv şirkətlər arasında qarşılıqlı əlaqənin yaxşılaşdırılması.
NVCA üzvlük əsasında fəaliyyət göstərən bir qurumdur. NVCA-ya üzv
olmaq üçün üzvlük şərtlərini yerinə yetirmək lazımdır. Üzvlük şərtləri dedikdə
aşağıdakı şərtlər nəzərdə tutulur:
-
Üzvlər aktiv şəkildə vençur investisiya fəaliyyəti ilə məşğul olmalı və
üzvlərin vençur fondları minimum 5 mln. dollar olmalıdır.
-
Üzv şirkətin full-time işləyən və ixtisas sahəsi investisiya qoyuluşu olan ən
azı bir nəfər peşəkar işçisi olmalıdır.
-
Üzv şirkətlər sponsorluq müqavilələrində, həyata keçirdikləri investisiya
fəaliyyətlərində profesional yanaşmalardan istifadə etmək məcburiyyətindədirlər.
-
Üzv şirkətlər öz fəaliyyətini ABŞ sərhədləri daxilində yerləşən bir ofisdən
həyata keçirməlidirlər.
-
Üzv şirkətlərin idarəçiləri ya ABŞ vətəndaşı, ya da ABŞ-da yaşayan xarici
vətəndaş olmalıdır.
-
Üzvlərin gördüyü işlər ABŞ-ın vergi sistemi və qanunları çərçivəsində
həyata keçirilməlidir.
-
Üzvlüklərin illik olaraq yenilənməsi xüsusi komissiyanın verəcəyi qərardan
və üzv şirkətlərin yuxarıda qeyd etdiyimiz krteriyalara nə dərəcədə əməl
etməsindən asılıdır.
NVCA ümumilikdə ABŞ-da vençur fondların fəaliyyətinə və bu sektorun
inkişafına əsaslı təsir göstərən ən əsas təşkilatlardan biri hesab edilir.
49
Vençur fondların fəaliyyəti texnoloji yenilənmə səviyyəsindən və kapital
bazarının vəziyyətindən asılı olaraq enişli çıxışlı inkişaf yolu keçmişdir. Vençur
fondlardan texnoloji inkişafla bir başa əlaqəsi olduğu üçün ABŞ-da çox geniş
istifadə olunur. Belə ki, Microsoft, Google, Apple və başqa bir çox texnologiya
nəhənglərinin yaradılmasında vençur fondlar qoyulmuş kapitalın əsas hissəsini
təşkil etmişdir. Bunlardan başqa Federal Express (FedEx), İntel, Digital, Sun,
Amgen, eBay, Cisco Systems, Genentech və s. dünyaca tanınmış ABŞ şirkətləri ya
vençur kapital hesabına yaradılmış, ya da inkişaflarının müxtəlif mərhələlərində
vençur firmalara müraciət etmişlər. Misal olaraq, Digital, FedEx və Cisco
şirkətlərinin yaranmasında və böyüməsində vençur fondların iştirakına nəzər
yetirək:
Digital Equipment Corporation ( DEC ). 1957-ci ildə “American Research &
Development” vençur şirkəti iki mühəndis ─ Ken Olsen və Harlan Andersonun
qurduğu Digital Equipment adlı şirkəti dəstəkləməyə qərar vermiş və şirkətin səhm
paketinin 78%-ni 70 min dollar qarşılığında alaraq vençur investisiya qoyulmasını
həyata keçirmişdir. Qoyulan bu investisiya 15 il ərzində öz dəyərini 5 min dəfə
artıraraq 350 mln. dollara qalxmış və sonradan 1988-ci ildə Digital şirkətinin başqa
bir nəhəng kompyuter firması olan Compaq ilə birləşməsi nəticəsində 50 mlrd.
dollarlıq bazar dəyərinə nail olmuşdur. Vençur maliyyələşdirmə sahəsində ən
gəlrirli investisiyalardan biri hesab olunan bu uğur hekayəsini hətta Digital
əfsanəsi olaraq da adlandırırlar.
Federal Express (FedEx). Bu şirkət 1971-ci ildə Fred Smit tərəfindən
özünün 4 mln. dollar və vençur fondlardan aldığı 8 mln. dollarlıq kapitalla
qurulmuşdur. Hal-hazırda FedEx daşınma, konsultasiya, arxivləmə, dokumentasiya
və təchizat xidmətlərini həyata keçirən 47mlrd. dollar dəyərində olan şirkətlər
zəncirinə malikdir.
Cisco Systems. Şirkət 1984-cü ildə Stanford Universitetinin kompyuter
mühəndisləri tərəfindən təsis edilmişdir. Vençur kapitaldan inkişafının ilkin
mərhələsində maliyyə dəstəyi almaq üçün istifadə edən Cisco Systems şirkəti 69
mln. dollar gəlir əldə etdiyi 1990-cı ildə ilk dəfə səhm bazarına çixarkən artıq
50
dəyəri 224 mln. dollar idi. Korporativ şəbəkələr üçün avadanlıqlar istehsal edən
Cisco şirkəti 2016-cı ilin göstəricilərinə görə 139 mlrd. dollar dəyərində
hesablanır.
Göründüyü kimi, ABŞ-da vençur fondlardan düzgün və məqsədli şəkildə
istifadə etməklə bir çox böyük şirkətlərin yaradılmasına nail olunmuşdur. Bütün bu
şirkətlərin səmərəli fəaliyyəti ABŞ iqtisadiyyatının böyüməsinə, güclənməsinə
təsir göstərmiş və yaratdıqları brend markalar beynəlxalq bazarda ABŞ-ın milli
məhsulları kimi çıxış edirlər. Vençur dəstəkli bu şirkətlər milli gəlir, xarici ticarət
balansı, beynəlxalq rəqabət gücü, vergi və məşğulluq kimi sahələrdə müəyyən
irəliləyişlərə təsir göstərir, sosial-ictimai rifahın yüksəlməsində böyük önəm kəsb
edirlər. Bundan başqa ABŞ-da texnoloji yeniliklərin sahəsində tədqiqat və inkişaf
işlərinin həyata keçirilməsi üçün bu şirkətlərin böyük miqdarda maliyyə
ehtiyatlarının ayırmasını da qeyd etmək lazımdır. Təsadüfi deyil ki, ABŞ-da
tədqiqat və inkişaf işləri üçün ən çox maliyyə ayıran ilk 10 şirkət arasında yer alan
vençur dəstəkli Microsoft, İntel və Cisco-nun 2001-ci ildə bu istiqamətdə
xərclədikləri pul miqdarı 12,1 mlrd. dollar olmuşdur.
2.2. Vençur fondların fəaliyyətinin Avropa təcrübəsi.
Vençur maliyyələşdirmə məşğulluğun artması və dövlət üçün əlavə vergi
mənbəyi olması, rəqabətcil şirkətlərin qurulması, texnoloji inkişaf, beynəlxalq
bazarlarda rəqabətqabiliyyətliliyin yüksəldilməsi, ölkə ixracatının atması və s.
funksiyaları ilə Avropanın sosial həyatında və iqtisadi inkişafında vacib rol
oynamışdır.
Aparılan araşdırmalar nəticəsində məlum olmuşdur ki, vençur dəstəkli
şirkətlərin 89,7 %-də vençur maliyyələşdirmədən sonra işçi sayılarında artım
olmuşdur. Kiçik və orta sahibkarların vençur kapitalla öz maliyyə ehtiyaclarını
qarşılaması nəticəsində ümumən məşğulluğun artması, Avropadakı işsizliyin