MahirəNərimanqızı
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Bəxtiyar Tuncay Sakların dili və ədəbiyyatı 71 71 71 71 71 71 71 Oljas Süleymenovun araşdırmalarından belə məlum olmuşdur ki, şumer dilində türk dilinə xas olan nümunəvi “imperativ + en və ya an şəkilçisi =keçmiş zaman feli sifəti “ sxemi də mövcud olmuşdur.Bu isə ümümi sintaktik quruluşdan xəbər verməkdədir.Ümumi cəhətlərdən biri də şumer dilində rastlanan “ra” yönlük hal şəkilçisinin Orxon- Yenisey kitabələrində hələ məhsuldar şəkilçi kimi çıxış et- məsidir.Eyni şəkilçi bu gün də dilimizdə işlənir.Məsələn,ora,bura... Oljas Süleymenov 60 şumer sözünü türk sözləri ilə müqayisə edərək, hər iki dilin leksikonunun eyni bazaya malik olduğunu göstərmişdir.Özü də bu halda həmin 60 söz Dyakonovun nümunə kimi göstərdiyi 100-dən bir qədər artıq şumer sözü içərisindən seçilmişdir.Bu isə o deməkdir ki, 5 min öncəki türk dilində,yəni şümer dilində mövcud olmuş sözlərin ən azı 60 faizi bu gün də öz yaşarlılığını sürdürməkdədir.Məsələn: ġumercə Türkcə --------------------------------------------------- AB,EB EV,OBA Eġ EġĠK ED GET www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Bəxtiyar Tuncay Sakların dili və ədəbiyyatı 72 72 ZAQQĠN YAXIN QULġE GÜLÜġ ME MƏN QAġ QUġ DEġ DEġĠK Uġ ÜÇ HAME NƏ,NƏMƏNƏ EN ƏN (48.195-203). ------------------------------------------------------- Elməddin Əlibəyzadənin sözlərinə görə,Hazırda elmi ədəbiyyatda çox-çox qədim və Şumerdən əzəli olan Kür-Araz mədəniyyətindən söz açılır.Kür-Araz mədəniyyəti,onun daha qədimliyi, inkişafı.əhatə dairəsi barədə tədqiqatlar aparılır,fikir və mülahizələr söylənilir. Azərbaycanın Kürlə Araz qoynuna sığınmış Qarabağında,bu ana torpağın dağlı - düzənli yerlərində miladdan öncə çox qədim mədəniyyətin nişanələri olan çoxsaylı kurqanlar məhz bu mədəniyyətin canlı yadigarları deyilmi? Bunlar bizim şumer-türk əcdadlarımızın məskəni, ocaqlarıdır. Görkəmli dilçi alimimiz Aydın Məmmədov yazmışdır: www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Bəxtiyar Tuncay Sakların dili və ədəbiyyatı 73 73 73 73 73 73 73 ―...ġumer dili ilə türk dillərinin tarixi əlaqəsinin mahiyyətini daha aydın duymaq üçün ilk növbədə bu dilləri müqayisə etmək və onları yaxınlaĢdıran fonetik,leksik, və qrammatik eyniyyətlər bir tərəfdən ġumer dilinin genetik mənĢəyini daha obyektiv Ģəkildə öyrənməyə Ģərait yaradırsa,digər tərəfdən də türk dillərinə məxsus sözləin tərkibində daĢlaĢmıĢ bəzi köklərin arxetiplərini bərpa etməyə tutarlı əsas verir." (49.5). Aydın Məmmədov özünün “Şumer-Türk leksik paralelləri” adlı məqaləsində dillərin yaxınlıq səviyyəsini müəyyənləşdirməkdə leksik qatın əvəzsiz rol oynadığını nəzərə alaraq, şumer dili ilə türk dillərinin genetik bağlılığını sübut edən 120 leksik paraleli misal gətirmişdir.Məsələn: ġumercə Türkcə -------------------------------------------- UZU OZAN UD ÖD (zaman) Uġ US, HUġ (ağıl) Uġ UġAQ ĠZĠ ĠSTĠ ARA ARA (orta) KAġ QAÇ(maq) AġTAR AÇAR www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Bəxtiyar Tuncay Sakların dili və ədəbiyyatı 74 74 E DE UMA UMMAQ DURU DURU BAR BARDAQ PA BAĞIR(maq) PA BAĞ(lamaq) SA SÖZ DE DEMƏK BE BƏY BADARA BAYRAQ SA SAĞ SAA SAP (kəndir) QUM QUM SU SU MĠ MƏMƏġ (49.5-6). --------------------------------------------------- Maraqlıdırki,Aydın Məmmədovun müqayisəyə çəkdiyi sözlərin, bir neçəsi istisna olmaqla, heç biri Oljas Süleymenovun 60 sözü ilə üst-üstə düşmür.Yəni bu halda tamam başqa sözlər müqayisəyə çəkilmişdir.Bu deyilənlərlə kifayətlənməyən alim “Türk dillərində ilkin köklərin bərpasının nəzəri məsələləri” adlı digər məqaləsində Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|