MahirəNərimanqızı
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Mən bu yolu seçdim. Mühüm və qeyri-mühüm elmləri nəzərdən keçirdim. Zərərli və faydalı olan hər şeyi mütaliə etdim.
- “Təqlidin ətəyindən bəsirət zirvəsinə yüksəlmək axtarışı ilə kəlam kitablarını
- Elmin Nurizadə Sufizm: gizli elmlərə haqqında araşdırmalar 26 26 mütaliə etdim. Məqsədimə çatmadım. Məzhəblərin
- “Şəhərdə deyirlər ki, Eynəlqüzzət allahlıq iddiası edir. Mənim qətlimə fitva veriblər. Ey dost, əgər səndən fitva istəsələr , sən də fitva ver”.
- “Günlər keçəcək və bir səhər görəcəksən ki, Eynəlqüzzat bu müvəffəqiyyətə nail olubdur”.
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Elmin Nurizadə Sufizm: gizli elmlərə haqqında araşdırmalar 23 Həməvi onun barəsində yazırdı: ―O, Bağdadda su daşıyır, öz qazancını yeyirdi‖. Çətin güzəran, zəhmətli günlər keçirən Əbunəccab Sührəverdi görkəmli alim , böyük sufi şeyxi kimi şöhrət qazanaraq Nizamiyyə mədrəsəsində dərs demiş, bir müddət ora başçılıq etmişdi. Əbunəccab xalq içində böyük nüfuza malik sufi şeyxi kimi tanındığı üçün onun hüququ hakim dairələr tərəfindən toxunulmaz olub. Mütəfəkkir təqib olunan şəxslərə belə öz sufi ribatlarında yer verməkdən çəkinmirmiş. Onun qardaşı oğlu Əbuhəfs Sührəverdi bu cərəyanı inkişaf etdirir. O, böyük sufi mütəfəkkir olmaqla yanaşı siyasi xadim, nüfuzlu diplomat idi. Qısa müddət ərzində böyük şöhrət tapdığından xəlifə Nasiri Dinillahın qazanmış və Bağdadda baş şeyx rütbəsini tutmuşdu. Şihabəddin Əbuhəfs Sührəverdi mühüm işlərdə xilafət üçün elçilik etmiş, diplomatik danışıqlar aparmışdı. Bu səbəbdən Əbuhəfs Sührəverdinin müsəlman Şərqinin mədəni, ictimai-siyasi həyatında özünəməxsus yeri vardı. Azərbaycanda XI-XII əsrlərdə sufizmin ifrat qoluna mənsub mütəfəkkirlərə gəldikdə isə onlardan Məhəmməd Bakuvi Əbdülfərəc Zəncani daha məşhurdurlar. Məhəmməd Bakuvi Şiraz , Nişapur və digər şəhərlərdə yaşayıb. Bakuvinin ərəb dilində aşağıdakı traktatları var: ―Həllacın həyatının başlanğıcı və sonu―, ―Sufilərin hekayətləri‖, ―Ariflərin xəbərləri, Qafillərin xəbərləri. Birinci kitabı L. Massinyonun vasitəsilə fransız dilinə tərcümə olunaraq Parisdə çap edilib. Ömrünü axır çağlarında Şiraz yaxınlığında bir mağaraya çəkilərək orada tək-tənha yaşayıb. Mütəfəkkirin həmin yerdə məzarı ―Bakuhi‖, ―Baba Kuhi‖ adlanır. Yusif Səmədoğlunun www.elmler.net - Virtual İnterne t Resurs M ərkəzi Elmin Nurizadə Sufizm: gizli elmlərə haqqında araşdırmalar 24 24 ―Qətl günü‖ romanındakı məşhur Baba Kaha mistizmi məhz, bu anlamı ifadə edir. Bunların sırasına Mahmud Təbrizi, Əbülqasım Qüçeyrinin də əlavə etmək olar. Qüşeyrinin əsərləri daha çox əxi ordenləri ilə bağlı olub. Qüşeyri əxilikdən söz açarkən bildirib ki, bu cərəyanın əsasında humanizm, ictimai bərabərlik, sosial ədalət durur. Onun ―təsəvvüf elminə aid traktat‖ı sufizmin əsaslarını öyrənmək üçün əsas vasitələrdən hesab olunurdu. Sufilərə görə insan öz ―Mən‖ini itirib Allahın ―Mən‖ində vücuda gəlir. Cüneyd Bağdadi yazır ki, ―Haqq sənə məxsus ―Sən‖i öldürür, özünə məxsus ―Sən‖i dirildir. , bilavasitə Allahla birgə mövcud olursan‖. Pantezim orta əsr Şərq mütəfəkkirlərinin əsərlərində adətən əl-hülul və əl-ittihad terminləri ilə ifadə edilir. Əl-hülul ilahi təbiətin insanda təcəssüm etməsini, insanın təbiətə çevrilməsini göstərir, əl illihad isə ilahi və insani başlanğıcın birgə mövcudluğu deməkdir. Panteizmin ən görkəmli nümayəndələri İbn Ərəbi və Eynəlqüzzat Miyanəçi sayılır. www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Elmin Nurizadə Sufizm: gizli elmlərə haqqında araşdırmalar 25 Eynəlqüzzət Miyanəçi-Öz ölüm fitvasını dostundan xahiş edən filosof Eynəlqüzzat Abdulla Miyanəçi əslən Cənubi Azərbaycanın Miyanə şəhərindəndir. Coğrafiyaşünas Yaqut Həməvi yazırdı ki, bu şəhər Təbriz ilə Marağa arasında yerləşdiyi üçün belə (Miyanə-orta ) adlanmış və həmin iki şəhərlə üçbucaq təşkil etmişdir. Eynəlqüzzat Miyanəçi Həmədanda doğulub boya- başa çatdığı üçün Həmədani kimi də məşhurdu. O, baş qazi vəzifəsində dərin hörmət qazandığından ―Eynəlqüzzat ‖ fəxri adını alıb. Eynəlqüzzat, yəni ―Ayn əl qüzat azərbaycan dilində Qazilərin gözü‖ deməkdir. Təhsildə yaradıcılıq fəaliyyətində ənənəvi yollarla getməyən, həmişə axtarışlarda, həqiqət sorağında olan Eynəlqüzzat Miyanəçi keçdiyi həyat yoluna nəzər salaraq yazırdı: “Mən bu yolu seçdim. Mühüm və qeyri-mühüm elmləri nəzərdən keçirdim. Zərərli və faydalı olan hər şeyi mütaliə etdim. Hətta öz mətləbimdə məni maraqlandıran nə vardısa , onun təhsilinə nail oldum. Faydası az şeylərə baş qoşmadım, elmdə dolanbac yollarla getmədim. Çünki elm çox, ömürsə qısadır. Az fayda verəcək təhsildə ömrü itirmək axmaqlıqdır“. Azərbaycan filosofu elmdə və fəlsəfədə çoxlarının qəbul etdiyi bəzi məqamları, aksiomları kəsinliklə rədd edib. Yenə də mütəfəkkirin özü bu haqda yazır: “Təqlidin ətəyindən bəsirət zirvəsinə yüksəlmək axtarışı ilə kəlam kitablarını www.elmler.net - Virtual İnterne t Resurs M ərkəzi Elmin Nurizadə Sufizm: gizli elmlərə haqqında araşdırmalar 26 26 mütaliə etdim. Məqsədimə çatmadım. Məzhəblərin yalnışlığını gördüm”. O, 28-29 yaşlarında azad fikirliliyinə görə müsəlman qanunçuları-fəqihlər tərəfindən təqiblərə məruz qalır. Ayrı- ayrı yerlərdə onu kafir elan edir, ölümünə fitva verirlər. O, 1127-ci ildə bu xəbəri eşidib, dostu qazi Kəmalüldövləyə yazır.: “Şəhərdə deyirlər ki, Eynəlqüzzət allahlıq iddiası edir. Mənim qətlimə fitva veriblər. Ey dost, əgər səndən fitva istəsələr , sən də fitva ver”. (Böyük maarifçi Mirzə Fətəli Axundzadənin 1865-ci ildə yazdığı ―Kəmalüldövlə məktubaları‖ məhz bu məsələlərdən bəhs edir. E. N.) Azadfikirli filosof yaxın vaxtlarda cəzalanacağını bilirdi. Lakin o öz amalları, idealları uğrunda qurban getməyi böyük səadət sayır və bu xoşbəxtliyi barədə fəxrlə yazırdı:“Günlər keçəcək və bir səhər görəcəksən ki, Eynəlqüzzat bu müvəffəqiyyətə nail olubdur”. Azərbayacan filosofu dinsizlikdə təqsirləndirilir. Nə sayılan ailədən çıxması, nə də böyük mənsəb sahibi olması (Həmadanın baş qazisi idi. E. N) onu ölümdən xilas edir. O, 1128-ci ildə həbs olunur və Bağdada göndərilir. Onun müasiri İmadəddin İsfahani yazırdı ki, Əbülqasim Dərgəzani Miyanəçini həbsə aldı, öz zülmündə tələsdi, hökmündə insafsızlıq etdi. Vəzir filosofun qanını axıtmağa imkan tapmaq və cismən əldə saxlamaq üçün onu qolubağlı Bağdada apardı. Miyanəçi zindanda ikən yazdığı ―Şəkva əl Qərib‖ (Bir qəribin şikayəti) əsərində öz acı dolu həyatından danışır. O, doğma elindən-obasından uzaq düşdüyünə görə iztirab keçirir, Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|